Babin

Działania większości krajów Ameryki Łacińskiej, zmierzające do poprawy jakości uczenia się, koncentrują się na wyposażaniu szkół w zasoby technologiczne mimo, że sama ich obecność nie wystarcza do kształtowania umiejętności niezbędnych w XXI w., w tym funkcjonalnej umiejętności czytania (ang. functional literacy), nie niweluje też nierówności cyfrowych. W artykule przeanalizowano możliwe sposoby wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w latynoamerykańskich i karaibskich systemach edukacyjnych oraz wpływ ICT na rozwój nawyków i kompetencji czytelniczych „pokolenia Z” (osób urodzonych po 2000 r.). Omówiono także wyniki badania mającego na celu określenie praktyk dominikańskich nastolatków w wieku od 14 do 17 lat, związanych z czytaniem i poruszaniem się w sieci www, a także relacji między sposobami i celami korzystania z Internetu, a poziomem kompetencji czytelniczych, w kontekście dwóch środowisk: prywatnych i państwowych szkół z terenów miejskich.

W czerwcu 2013 r., w Marrakeszu, na konferencji dyplomatycznej Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO), przyjęto traktat w sprawie złagodzenia prawa autorskiego, w celu ułatwienia dostępu do opublikowanych utworów drukowanych osobom niewidomym i słabowidzącym oraz osobom z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem. Traktat ten można uznać za pierwszą międzynarodową umowę mającą zapewnić minimalne standardy praw użytkownika, a nie właścicieli praw autorskich (PA). Nakłada on na umawiające się strony obowiązek wprowadzenia do krajowych przepisów dotyczących PA wyjątki w zakresie prawa do zwielokrotniania, prawa do rozpowszechniania i prawa do publicznego udostępniania chronionych dzieł, by umożliwić beneficjentom (osobom niemogącym efektywnie czytać materiałów drukowanych) oraz upoważnionym podmiotom (opiekunom oraz organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność na rzecz beneficjentów, w tym – bibliotekom), korzystanie, w ramach dozwolonego użytku, z kopii drukowanych publikacji, w formacie umożliwiającym dostęp osobom niepełnosprawnym. Zobowiązuje również do zezwolenia na międzynarodową wymianę kopii sporządzonych zgodnie z określonymi w nim ograniczeniami i wyjątkami.

Europeana – wirtualna biblioteka dla wszystkich to efekt flagowego europejskiego projektu mającego na celu stworzenie współczesnej, „cyfrowej biblioteki aleksandryjskiej”, udostępniającej w Internecie zdigitalizowane dziedzictwo kulturowe i naukowe Europy Obecnie, repozytorium to zapewnia jeden punkt dostępu do milionów zasobów katalogowych i obiektów cyfrowych pochodzących z europejskich muzeów, bibliotek, archiwów i kolekcji audiowizualnych. Autorzy artykułu postanowili ocenić, czy z perspektywy nauczycieli, wykładowców i badaczy, Europeana może być faktycznie postrzegana jako nowa, cyfrowa Bibliotheca Alexandrina – największa, nowożytna biblioteka zasobów cyfrowych. Sprawdzali również, czy jej zbiory są przydatne do użytku w celach edukacyjnych, w środowiskach e-learningowych, i czy mogą wspierać rozwój obiektów wiedzy.

Roboty z funkcją teleobecności, czyli zdalnej obecności (ang. telepresence robots –TR) to zdalnie sterowane, mobilne urządzenia wyposażone w monitor, kamerę, łącze internetowe, mikrofon i czujniki. Umożliwiają one kontakt, w czasie rzeczywistym, z osobami w odległych lokalizacjach oraz przebywanie w wielu miejscach jednocześnie, bądź zwiedzanie różnych obiektów, bez potrzeby podróżowania i przy zachowaniu wrażenia bezpośrednich, osobistych interakcji. Technologie te można wdrażać w bibliotekarstwie w rożnych celach, zwłaszcza – jako metodę komunikacji łączącą cechy wideokonferencji i kontaktów twarzą w twarz. W artykule omówiono eksperymentalny projekt realizowany w bibliotece Western Michigan University (WMU), we współpracy z pracownią Communications and Social Robotics Lab tej uczelni, analizujący reakcje studentów na obecność TR w budynku bibliotecznym. Badanie obejmowało również analizę przydatności TR przy realizacji różnego typu zadań związanych ze świadczeniem usług dla użytkowników oraz stosunku pracowników do tej nieznanej im wcześniej technologii przed i po jednodniowym szkoleniu.

Technologie haptyczne (TH) to termin obejmujący szybko ewoluujące techniki koncentrujące się na wytwarzaniu bodźców dotykowych, wykorzystywane do kontaktu z użytkownikiem, w celu stymulowania pożądanych emocji i reakcji oraz symulowania określonych fizycznych odczuć. Mają one szerokie spektrum zastosowań w różnych branżach i sektorach, i mogą znacząco zmienić sposób interakcji ludzi ze środowiskiem, w tym urządzeniami i aplikacjami komputerowymi. W artykule omówiono najważniejsze cechy, aspekty i obszary aplikacji TH, a następnie przeanalizowano najbardziej prawdopodobne metody i kierunki ich rozwoju w przyszłości.

Biblioteki publiczne utrzymywane są z pieniędzy podatników, a uzasadnieniem dla przeznaczania publicznych środków na rozwój tych instytucji jest ich przydatność dla lokalnych społeczności oraz wkład we wspieranie demokratycznych procesów, przez zapewnianie dostępu do informacji i programów edukacyjnych. Rolę bibliotek można rozważyć odwołując się do historii ostatnich wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, w których olbrzymi wpływ na wyniki miały fałszywe wiadomości, ataki hakerskie i celowe kampanie dezinformacyjne, prowadzone przez obie strony sceny politycznej. Autorka analizuje w tym kontekście relacje między bibliotekarstwem, polityką i finansowaniem sektora publicznego, traktując, na przykładzie sektora mediów, problemy z zachowaniem zasad demokracji jako problemy natury informacyjnej. Omawia także działania, jakie podejmowały w tym czasie oraz powinny podejmować amerykańskie biblioteki w celu promocji edukacji obywatelskiej i informacyjnej oraz mobilizowania mieszkańców do udziału w życiu publicznym.

W artykule omówiono początki, zakres działalności i dotychczasowe efekty prac Canadian Linked Data Initiative (CLDI) – projektu realizowanego wspólnie przez grupę 5 największych kanadyjskich bibliotek naukowych (uniwersytetów Toronto, McGill, Montrealu, Alberty, Kolumbii Brytyjskiej) oraz Bibliotekę i Archiwa Kanady, Bibliothèque et Archives nationales du Québec i Canadiana.org (organizację odpowiedzialną za ochronę kanadyjskiego dziedzictwa kulturowego i udostępnianie go online). CLDI powołano w 2015 r., by przygotować biblioteki na przejście z katalogowania w formacie MARC do produkcji i wymiany danych bibliograficznych w otwartej sieci, zgodnie z założeniami modelu BIBFRAME, oraz usprawnić współpracę i wymianę wiedzy między działami katalogowania tych instytucji. Zadania partnerów projektu to m.in. opracowanie nowych, znormalizowanych procedur dotyczących prezentacji i łączenia danych w postaci Linked Data oraz popularyzacja nowego konceptualnego podejścia do tworzenia opisowych metadanych.

Przy rozwiązywaniu innowacyjnych problemów badawczych naukowcy coraz chętniej sięgają po techniki eksploracji danych i tekstu (ang. text and data mining – TDM), umożliwiające identyfikację trendów i relacji występujących w złożonych zbiorach danych. Międzynarodowe Stowarzyszenie Wydawców Naukowych, Technicznych i Medycznych (International Association of Scientific, Technical and Medical Publishers) definiuje TDM jako „eksploracyjną analizę danych w drodze zautomatyzowanych, obliczeniowych i lingwistycznych procesów i procedur”, a podejście to można podzielić, ze względu na format badanej informacji, na text mining, czyli na zautomatyzowane przetwarzanie cyfrowego tekstu strukturalnego oraz data mining – komputerową analizę informacji innych niż tekstowe. Aby móc wspierać nowe rozwiązania w zakresie komunikacji naukowej i praktyk badawczych, bibliotekarze i wydawcy muszą poszerzać wiedzę na temat narzędzi TDM, śledzić zmiany zachodzące szybko w tej dziedzinie, utrzymywać współpracę z analitykami oraz odnosić się do wyzwań związanych z zapewnianiem dostępu do dużych zbiorów danych. Artykuł zawiera podsumowanie sesji NASIG (North American Serials Interest Group), poświęconej wymianie doświadczeń między bibliotekarzami dziedzinowymi, pracownikami działów gromadzenia i przedstawicielami, w zakresie świadczenia usług związanych z TDM.

Library Reference Model (zob. babin.bn.org.pl/?p=3586) konsoliduje w jednej strukturze 3 odrębne modele konceptualne IFLA z rodziny FR, czyli: FRBR (Functional Requirements for Bibliographic Records, 1998), FRAD (Functional Requirements for Authority Data, 2009) i FRSAD (Functional Requirements for Subject Authority Data, 2010). Kontekst technologiczny w którym je rozwijano różni się znacząco od realiów, w których pracowali twórcy LRM i w których istotną kwestią stała się możliwość wykorzystywania danych bibliotecznych poza środowiskiem bibliotecznym, w aplikacjach Sieci Semantycznej. Autorki omawiają podjęte w ciągu ostatnich kilku lat działania, mające pomóc w osiągnięciu tego celu, dzięki stworzeniu wspólnego modelu funkcjonalnych wymagań, uwzględniającego wszystkie aspekty danych bibliotecznych i umożliwiającego ich modelowanie zgodnie z aktualnie przyjętymi praktykami. Prace w tym kierunku prowadzone były od 2012 r., początkowo w ramach FRBR Review Group, zajmującej się konsolidacją zadań użytkowników definiowanych w 3 modelach FR, a następnie przez powołany w 2013 r. zespół o nazwie Consolidation Editorial Group. Ich efektem jest referowany przez autorki dokument definiujący LRN w tekstowej, ustrukturyzowanej formie, dostosowanej do środowiska Linked Open Data (LOD). Po przejściu pozytywnie wszystkich etapów procesu akceptacji, został on przyjęty jako oficjalny standard IFLA w sierpniu 2017 r.

Analitykę big data (olbrzymich, zmiennych i zróżnicowanych zbiorów danych pozyskiwanych z różnych kanałów komunikacyjnych, operacji dokonywanych w sieci, transakcji handlowych, informacji wymienianych prze urządzenia połączone z internetem, treści tworzonych przez użytkowników oraz różnego typu krajowych i lokalnych urządzeń i systemów monitoringu) uznaje się za jeden z najbardziej znaczących trendów technologicznych, kształtujących społeczno-ekonomiczny charakter globalnej gospodarki. Powiązanie gromadzenia dużych masywów danych z otwartym dostępem do nich dla wszystkich zainteresowanych stron zwiększa istotnie potencjał big data w odniesieniu do możliwości rozwiązywania problemów społecznych i usprawniania funkcjonowania publicznych i prywatnych jednostek w cyfrowym ekosystemie, a jednocześnie – ryzyko związane z wykorzystywaniem tych zasobów. Autorka, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, przeanalizowała w tekście specyfikę i zakres BOLD (Big and Open Linked Data) oraz stosowane obecnie techniki analityczne. Omówili także dotychczas przeprowadzone badania poświęcone temu fenomenowi, a następnie przedyskutowała możliwe kierunki ewolucji masywów otwartych, powiązanych danych w przyszłości, w kontekście złożoności ich zbiorów i zarządzania danymi z różnych źródeł.