Babin

Pojawienie się nowych mediów traktowane jest z jednej strony jako zagrożenie dla bibliotek, przemysłu wydawniczego i książek, z drugiej strony – jako szansa dla ich rozwoju, gdyż technologie informacyjne mogą być skutecznym narzędziem promocji czytelnictwa. Jedną z platform ułatwiających jego popularyzację są serwisy społecznościowe zrzeszające miłośników książek (ang. book social media – BSM) i funkcjonujące na wzór innych, tematycznych sieci społecznościowych online. Są one popularne zarówno wśród czytelników, jak i wydawców, integruje się je również z serwisami bibliotecznymi, m.in. katalogami online i wykorzystuje do komunikacji z użytkownikami. Znajomość ich struktury i funkcjonalności może pomóc w ocenie zalet i zagrożeń związanych z ich użytkowaniem oraz przyszłych trendów w tym zakresie. W artykule omówiono wyniki badania, którego celem było precyzyjne określenie kryteriów i strukturalnych wskaźników ewaluacji takich stron i stworzenie rankingu najlepszych z nich.

Przeładowanie informacją (PI) określane jest w piśmiennictwie jako jedna z patologii współczesnego środowiska informacyjnego, utrudniającą efektywne korzystanie z jego zasobów. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, omówiono ten złożony fenomen, w tym jego specyfikę, typy, źródła i powody występowania, uwzględniając rolę technologii informacyjnych i wpływu gospodarki bazującej na masowym przetwarzaniu danych. Przedstawiono także różne strategie sprzyjające zmniejszeniu skali tego problemu. Skupiono się przy tym na jakościowych aspektach PI, analizowanych na poziomie mikro, czyli na badaniu czynników, które utrudniają użytkownikom zakończenie procesu poszukiwania informacji, ze względu na nieumiejętność ich filtrowania oraz rosnącą przepaść między informacjami, które są dostępne i które nadają się do wykorzystania.

W ciągu ostatniej dekady, biblioteki zaczęły oferować nowe, sieciowe narzędzia wyszukiwawcze, pozwalające – z jednej strony, dzięki powiązaniu z systemami zewnętrznych partnerów, na efektywniejsze odnajdywanie informacji i zasobów, a z drugiej – na gromadzenie przez strony trzecie danych o użytkownikach na niespotykaną wcześniej skalę. W świecie, w którym dane nt. historii wyszukiwań i wykorzystywaniu zasobów sieci są niezwykle cennym towarem, sprzedawanym reklamodawcom, brokerom danych, czy agencjom rządowym, i w którym normą jest śledzenie przez korporacje i władze zachowań internautów, coraz bardziej istotnym i złożonym problemem stają się dla bibliotek kwestie ochrony ich prywatności. Ponieważ użytkownicy rozpoczynają zwykle przeglądanie zasobów sieciowych od komercyjnych wyszukiwarek, utrzymanie kontroli nad poufnością informacji o dokonywanych przez nich transakcjach, ich nawykach i zainteresowaniach jest dla bibliotekarzy niemal niewykonalnym zadaniem. W artykule omówiono typy technologii wyszukiwawczych stosowane obecnie w środowisku bibliotecznym, przeanalizowano także, na podstawie doświadczeń amerykańskiego środowiska bibliotecznego, konflikty między wymogami etyki zawodowej, artykułowanymi w dokumentach American Library Association (ALA), a dążeniem do spełniania oczekiwań odbiorców i do oferowania coraz lepszej jakości usług. Następnie, zaproponowano możliwe strategie rozwoju bibliotecznych systemów wyszukiwawczych, mogące mogące być odpowiedzią na te wyzwania.

Ze względu na coraz większą liczbę publikacji naukowych wydawanych w formie elektronicznej, biblioteki szkół wyższych zaczynają kwestionować wartość dodaną oferty w postaci zbiorów w wolnym dostępie (WD) oraz ich przyszłe znaczenie w przestrzeni bibliotecznej. Zajmowane przez nie miejsca przekształca się w wielu instytucjach (zwłaszcza tych o profilu technicznym) w strefy nauki, zastępując półki na książki wyposażeniem umożliwiającym indywidualną i grupową pracę online oraz przenosząc zbiory drukowane do magazynów i bibliotek składowych. W wielu bibliotekach regały z książkami zajmują jednak nadal istotną część publicznie dostępnej powierzchni i cieszą się zainteresowaniem studentów i kadry naukowej, z badań wynika też, że obecność książek pozytywnie wpływa na komfort i efekty uczenia się studentów i stymuluje zainteresowanie literaturą; jest też traktowana jako ważny element atmosfery w bibliotekach. Aby określić ewolucję roli otwartych półek w tych placówkach, w perspektywie kolejnych 10 lat, w Bibliotece Uniwersytetu w Utrechcie (BUU) przeprowadzono studium przypadku, koncentrujące się na dwóch głównych lokalizacjach BUU z wolnym dostępem: Bibliotece Uniwersyteckiej Uithof i Bibliotece Uniwersyteckiej City Centre. Celem autorów było także zachęcenie bibliotekarzy do przemyślenia, w jaki sposób można wzmocnić funkcje takich miejsc w ich instytucjach i zwiększyć ich przydatność dla użytkowników.

Big Data – termin określający duże zbiory zmiennych i trudnych do analizy danych pozyskiwanych z wielu źródeł, stal się w ostatniej dekadzie frazą niemal równie popularną jak media społecznościowe czy sieć 2.0, przyciągającą uwagę dziennikarzy, przedstawicieli sektora biznesu, polityków i naukowców. Choć nie jest to technologia per se, przetwarzanie i wykorzystywanie masywów danych ma istotne technologiczne i społeczne implikacje, i stanowi olbrzymie wyzwanie w każdej sferze działalności, m.in. ze względu na kwestie skalowalności w systemach informacyjnych. W artykule przeprowadzono pogłębioną analizę wpływu Big Data na organizację wiedzy (OW) i systemy organizacji wiedzy (SOW). Autorów interesowała przede wszystkim konfrontacja prowadzonych obecnie w środowisku OW debat, dotyczących znaczenia uniwersalnych klasyfikacji bibliotecznych, taksonomii i tezaurusów w erze cyfrowej, z dyskusjami na temat metodologicznych założeń badań koncentrujących się na pozyskiwaniu i eksploracji danych.

W artykule omówiono, na podstawie zebranych statystyk, informacji od dostawców oraz analizy piśmiennictwa i komunikatów prasowych, najnowsze trendy na rynku oprogramowania dla bibliotek, w tym – dane dotyczące wyników sprzedaży, pozycji, zysków i sytuacji kadrowej największych producentów i dostawców systemów bibliotecznych w 2016 r. oraz inwestycji bibliotek w strategiczne produkty technologiczne (por. babin.bn.org.pl/?p=4098). Przedyskutowano też możliwe implikacje związane z rosnącą centralizacją tej branży, w tym z koncentracją rozwoju produktów i serwisów wspierających coraz bardziej złożoną pracę bibliotek w rękach kilku największych graczy, a także z rosnącymi oczekiwaniami dotyczącymi otwartości, innowacyjności i współoperatywności oferowanych rozwiązań.

W ciągu ostatnich dwóch dekad można obserwować ugruntowywanie się pozycji nauki o informacji jako odrębnej dyscypliny oraz rozwój na całym świecie szkół wyższych specjalizujących się w badaniach z tego zakresu i określanych mianem iSzkół (zob. babin.bn.org.pl/?p=5030). Część z nich ewoluowała z programów bibliotekoznawstwa, które następnie rozszerzono o informację naukową, a część uformowała się jako nowe wydziały informatologiczne. Ruch ten zapoczątkowały w 1988 r. college’e i wydziały bibliotekoznawstwa i informacji naukowej 3 uczelni: Uniwersytetu Pittsburskiego, Uniwersytetu Syracuse i Uniwersytetu Drexel, a w XXI w., wraz z szybką ekspansją technologii informacyjnych, liczba jego członków na całym świecie, zainteresowanych badaniami relacji między informacją, technologią i użytkownikami, zaczęła szybko wzrastać. W artykule skoncentrowano się na omówieniu specyfiki 27 iSzkół ze Stanów Zjednoczonych oraz ich ewolucji w czasie z dwóch perspektyw: przyciągania uzdolnionych naukowców z innych dyscyplin oraz produktywności badawczej.

We współczesnym świecie, zamieszki, demonstracje oraz zabójstwa na tle rasowym i religijnym stały się częścią codziennego życia mieszkańców wielu regionów świata, a ich wpływ jest odczuwalny nie tylko w skali lokalnej, ale i globalnej. Rola bibliotek jako ośrodków zapewniających schronienie, pomoc i dostęp do informacji w sytuacjach kryzysów, katastrof naturalnych (zob. BABIN 2010/3/196) i protestów społecznych została dobrze udokumentowana w piśmiennictwie. W artykule przedyskutowano znaczenie placówek bibliotecznych jako bezpiecznych miejsc politycznej debaty i edukacji dla grup społecznie defaworyzowanych w czasach transformacji, odwołując się m.in. do badań dotyczących zaangażowania bibliotekarzy na rzecz sprawiedliwości społecznej w czasach apartheidu w RPA, czy dekadach walki z dyskryminacją mniejszości w Stanach Zjednoczonych. Omówiono następnie, na przykładzie najnowszych wydarzeń w Ameryce Północnej, związanych z konfliktami rasowymi, protestami przeciw brutalności policji i powstaniem ruchu Black Lives Matter, stosunek środowiska bibliotecznego i stowarzyszenia ALA do kwestii neutralności, wolności intelektualnej i działań na rzecz miejskich społeczności.

Piśmiennictwo poświęcone dostosowywaniu bibliotek i miejsc użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych koncentruje się głównie na zapewnianiu zgodności z prawnie określonymi wymogami dostępności – w Stanach Zjednoczonych kwestie te reguluje m.in. ustawa Americans with Disabilities Act (ADA). Wg autorki, podejścia normatywne, programy modernizacji i usługi skierowane na obsługę osób z określonego typu niepełnosprawnością są mniej efektywne i sprzyjają w mniejszym stopniu społecznej integracji i wyrównywaniu szans, niż wdrażanie zasad projektowania uniwersalnego (ang. Universal Design) na wszystkich etapach projektów: od wstępnego planowania po końcowe efekty. Architektoniczną koncepcję Universal Design stworzył poruszający się na wózku amerykański architekt Ronald L. Mace, a zakłada ona obecnie projektowanie nie tylko przestrzeni, ale też produktów (w tym oprogramowania) i usług w sposób poprawiający ich funkcjonalność dla możliwie największego grona odbiorców, a nie tylko osób identyfikowanych jako niepełnosprawne, i spełniający oczekiwania ludzi w każdym wieku i niezależnie od ich kondycji psychofizycznej, czy pochodzenia. W artykule omówiono założenia tego podejścia oraz możliwe obszary, w których może być użyteczne, przedstawiono też przykłady adaptacji jego standardów w kilku amerykańskich bibliotekach publicznych.

W artykule przeanalizowano krytycznie tradycyjne, stosowane od dekad metody pedagogiczne w środowisku akademickim pod kątem ich potencjału w zakresie stymulowania kreatywności i innowacyjności studentów w czasie zajęć. Jako punkt wyjściowy rozważań przyjęto koncepcję pedagogiki niedyrektywnej Carla R. Rogersa, a kreatywność potraktowano zgodnie z nią jako pożądaną, praktyczną i możliwą do wykształcenia umiejętność. Autorkę interesowało zwłaszcza rozpatrzenie przydatności przyjętych praktyk i sposobu projektowania programów nauczania na podyplomowych programach bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) w Ameryce Północnej.