Babin

Koncepcja altmetryki (altmetrics, ALM, article-level metrics), czyli alternatywnej metryki jako nowego, powiązanego z mediami społecznościowymi i nowymi formami publikacji, wskaźnika popularności i oddziaływania dorobku naukowego, zyskuje od kilku lat coraz więcej uwagi ze strony środowiska akademickiego oraz wydawców i dostawców publikacji naukowych. Po jej przyjęciu w ubiegłym roku przez wiele platform wydawniczych i instytucjonalnych repozytoriów, altmetryka stała się również popularnym tematem akademickich dyskusji, zwłaszcza w kręgach krytykujących nadużywanie wskaźnika Journal Impact Factor w systemie wartościowania publikacji. Artykuł poświęcono omówieniu specyfiki tego miernika oraz potencjału rozwijanego przez autorów narzędzia altmetrics.com i jego przydatności dla naukowców. Przeanalizowano w nim również możliwości efektywnego wykorzystania article-level metrics w środowisku instytucjonalnym oraz jej możliwe zastosowania z perspektywy różnych użytkowników końcowych i uniwersytetu jako instytucji badawczej; wskazano również obszary wymagające dopracowania i dalsze kierunki rozwoju serwisu altmetrics.

Altmetryka definiowana jest jako nietradycyjna, społecznościowa forma oceny i badania wpływu publikacji naukowych na poziomie artykułu (lub zbioru danych), a nie czasopisma, i uwzględnia zmiany, jakie zaszły w komunikacji naukowej wraz z rozwojem sieci www. Wykorzystuje się w niej, poza klasycznymi parametrami, takimi jak liczba cytowań, informacje nt. występowania publikacji w sieci 2.0 (serwisach zarządzania bibliografiami, zakładkami, na blogach, portalach społecznościowych itp.) oraz liczby ich pobrań i udostępnień. Serwis altmetrics.com agreguje dane nt. zainteresowania online wokół treści naukowych i wyświetla je w postaci stron ze szczegółami dotyczącymi danej publikacji, pozwalających na obejrzenie, kto i gdzie zamieścił wzmianki o danym artykule i co zostało o nim powiedziane. Na stronach tych podawane są zarówno ilościowe metryki (wraz z szacunkowym wskaźnikiem zainteresowania określanym jako wynik Altmetric), jak i informacje jakościowe. Narzędzie to szacuje jedynie zakres społecznej uwagi poświęcanej danej pracy naukowej, a nie jej jakość, i używane jest głównie do lokalizowania i filtrowania artykułów, należy więc je traktować jako komplementarny, uzupełniający miernik wpływu, a nie metodę zastępującą istniejące techniki pomiaru.

Dotychczas, narzędzia analizy serwisu skupione były głównie na potrzebach wydawców, którzy integrowali altmetrics.com ze swoimi platformami by pomóc redaktorom w zrozumieniu zaangażowania użytkowników i dostarczyć wartościowe dane mogące zachęcić autorów do składania materiałów do publikacji. Aplikacja zorientowana na wydawców – Altmetrics Explorer oferuje różne filtry (takie jak czas publikacji, tytuł czasopisma, ISSN, identyfikator artykułu (DOI i in.), wydawca itp.), pomagające użytkownikom w znalezieniu materiałów odpowiadających ich zainteresowaniom i szybkim poruszaniu się po ogromnych zasobach dostępnych treści. Serwis zapewnia również informacje kontekstowe pomagające w zrozumieniu podawanych wyników. Na korzystaniu z danych altmetrics.com mogą jednak zyskać nie tylko dostawcy informacji lecz również środowisko naukowe. Z punktu widzenia twórców, altmetryka dostarcza cennych, bieżących informacji nt. liczby prasowych not dotyczących ich publikacji oraz uwagi poświęcanej im przez media społecznościowe i, co istotne, jest bardzo szybką metodą obliczania wpływu. Z punktu widzenia instytucji akademickich, stałe monitorowanie danych altmetrycznych i ich agregacja na poziomie uniwersytetu lub wydziału, może wspomagać strategie komunikacyjne i marketingowe uczelni, a tym samym wzmacniać jej pozytywny wizerunek, ułatwiać promocję jej osiągnięć, przyciągać utalentowanych studentów i wykładowców, i kształtować public relations. Pozwala również ocenić, jak właściwie wykorzystywać platformy samodzielnego publikowania, i jakie style i formaty komunikacji są skuteczne w kontaktach z prasą i przy przekazywaniu informacji o prowadzonych badaniach i osiąganych wynikach. Wskaźniki ALM mogą mieć również zastosowanie w toku nauki, przy tworzeniu list lektur, identyfikacji najnowszych trendów, czy ukierunkowywaniu i pogłębianiu zainteresowań studentów.

Wg autorów, altmetryka jest koniecznym produktem ubocznym cyfryzacji treści naukowych i nie traktuje się jej już dłużej w kategoriach czysto alternatywnych. W przyszłości wykorzystanie narzędzi tego typu w środowisku instytucjonalnym będzie najprawdopodobniej wzrastać, podobnie jak presja, by stosować je przy ocenie badań naukowych. Dalsze prace nad rozwojem serwisu altmetrics będą się więc koncentrować na budowie aplikacji przydatnych różnym typom instytucji oraz funkcji ułatwiających użytkownikom odpowiednią interpretację wyświetlanych danych.