Babin

Participatory library – biblioteka partycypacyjna (zob. babin.bn.org.pl/?p=1534), to termin odnoszący się do idei zakładającej, że w pełni zintegrowany system biblioteczny musi pozwalać użytkownikom na współkształtowanie nie tylko peryferyjnych, ale także podstawowych funkcji bibliotecznych, takich jak systemy katalogowe. Realizacja tych założeń jest coraz łatwiejsza dzięki nowym technologiom ułatwiającym zmianę relacji między bibliotekarzami a odbiorcami, którzy mogą być już nie tylko konsumentami usług, lecz współtwórcami i dostawcami informacji. Przyjmując taki właśnie, partycypacyjny, skoncentrowany na użytkowniku punkt widzenia, w bibliotece Uniwersytetu Tsinghua (TU) w Chinach, stworzono, posiłkując się technologiami sztucznej inteligencji (AI), mówiącego chatbota (zob. babin.bn.org.pl/?p=1164) o nazwie Xiaotu, który odgrywa rolę bibliotekarza w różnych lokalizacjach, pozwalając zainteresowanym czytelnikom na uczestniczenie w kształtowaniu zbiorów w inteligenty i interaktywny sposób.

Projekt budowy bota Xiaotu rozwijano od 2009 r., m.in. z myślą o posiadaczach mobilnych urządzeń (w połowie 2014 r. stanowili oni już 83,4% chińskiej populacji), a jego celem było zapewnienie całodobowych i całorocznych, dostępnych na każdym terminalu i w każdym środowisku społecznościowym, wirtualnych usług informacji naukowej. Inspiracją dla jego twórców był amerykański chatbot ALICE (Artificial Linguistic Internet Computer Entity), a kluczowym wyzwaniem – przetwarzanie języka naturalnego w chińskim kontekście i optymalne wykorzystanie istniejących technologii i wysokiej jakości zasobów mających stanowić dla bota bazę wiedzy. Xiaotu zaprojektowano jako trójwymiarową, żeńską postać (większość pracowników bibliotek TU to kobiety), która może angażować się w rozmowy na wiele różnych tematów, ma własny, specyficzny i mający przyciągać uwagę charakter, swoiste upodobania i dowcipne powiedzonka. Działa zarówno na stacjonarnych terminalach, jak i na platformach mobilnych, jest też zintegrowana, jako wewnętrzna aplikacja, ze stroną miłośników książek TU na Renren (chiński odpowiednik Facebooka) i z chińskim komunikatorem IM – Wechat. Jej główne zadania to komunikowanie się w języku chińskim, udzielanie specjalistycznych odpowiedzi z różnych dziedzin, w tym zwłaszcza na pytania dotyczące kadry naukowej TU i biblioteki, lokalizacja książek w systemie OPAC i wyszukiwanie informacji w Baidu Baike (chińskiej wersji Wikipedii). Wyposażono ją też w interfejs do integracji z innymi systemami, moduł automatycznego rozpoznawania mowy oraz w funkcję samokształcenia (w przypadku braku poszukiwanej przez użytkowników danych, mogą oni uczyć bota, korzystając z formuły „pytanie- odpowiedź”, nowych informacji, które są natychmiast włączane do jego bazy wiedzy). Po szczytowym zainteresowaniu nowym serwisem w ciągu pierwszych 6 miesięcy od uruchomienia (3 tys. odwiedzających dziennie), obecnie z usług Xiaotu na stronach TU korzysta średnio miesięcznie 2 tys. osób (więcej niż z fizycznego systemu informacji naukowej), postać ta stała się też maskotką uczelni i stworzono na jej bazie wiele popularnych produktów reklamowych.

W artykule omówiono charakterystykę i funkcje tego innowacyjnego systemu, proces jego implementacji w TU i przyjęte metody promocji, mające zwiększyć zainteresowanie nową usługą, a następnie przeanalizowano, na podstawie wyników badań sondażowych wśród odbiorców i wywiadów z bibliotekarzami, stopień akceptacji nowego serwisu przez użytkowników, jego odbiór przez personel biblioteki, zgłaszane problemy, perspektywy dalszego rozwoju i czynniki, które zadecydowały o powodzeniu tego przedsięwzięcia, w tym takie jak AI, mechanizmy samouczenia się, charakterystyczne i wyróżniające się logo i język oraz modułowa architektura, umożliwiająca wykorzystanie Xiaotu przez inne biblioteki.