Babin

W obecnych czasach, odróżnienie faktów od fikcji w wiadomościach i treściach publikowanych online jest olbrzymim wyzwaniem – nagłaśnianie i błyskawiczne rozpowszechnianie w sieciach społecznościowych i środkach masowego przekazu informacji o wydarzeniach, które nigdy nie miały miejsca, stało się w Stanach Zjednoczonych (jaki i na całym świecie) powszechnym zjawiskiem. Wg sondażu Pew Research Center z grudnia 2016 r., 23% Amerykanów nieświadomie bądź celowo udostępniało w sieci sfabrykowane doniesienia, a 64% odczuwało wątpliwości i dezorientację przy ocenie podstawowych faktów i zdarzeń. Zdaniem autorki, w walce z wprowadzanymi celowo do obiegu fake news, mającymi kształtować określone reakcje, postawy i wybory odbiorców, kluczową rolę mogą odebrać bibliotekarze, jako że mają odpowiednią wiedzę i ustaloną reputację jako eksperci w zakresie edukacji informacyjnej. W artykule omawia, w jaki sposób pracownicy bibliotek mogą pomagać uczniom i studentom w weryfikacji treści niewiadomego pochodzenia i nieustalonej prawdziwości oraz uczyć, jak odróżniać i traktować sceptycznie reklamy, artykuły sponsorowane i opinie ze źródeł o wyraźnych afiliacjach politycznych.

W artykule dokonano analizy zawartości Documentation et Bibliothèques (DB) za lata 1973-2013. Czasopismo zaczęło ukazywać się w 1955 r., początkowo jako Bulletin de l’ACBLF (Biuletyn Stowarzyszenia Francuskojęzycznych Kanadyjskich Bibliotekarzy). Po przekształceniu się ACBLF (Association Canadienne des Bibliothécaires de Langue Française) w ASTED (Association pour l’Avancement des Sciences et des Techniques de la Documentation – Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Teorii i Praktyki Dokumentacji Naukowo-Technicznej), czasopismo zmieniło nazwę na obecną. Zachowano ciągłość – nr 1 DB, który ukazał się w 1973 r. to wolumen 19. Od 2011 r., obok wersji papierowej, dostępna jest cyfrowa. Aby zapewnić większą przejrzystość analizy, badany okres podzielono na 7 odcinków czasowych – w każdym z nich ukazało się od 20 do 24 numerów BD (w latach 1989-1995 – 28 numerów).

W artykule omówiono rozwój bibliotek cyfrowych w Chinach i podejmowane tam inicjatywy zmierzające do koordynacji prac digitalizacyjnych prowadzonych przez poszczególne placówki biblioteczne. W szczególności, przybliżono w nim cele i zasady funkcjonowania Digital Library Promotion Project (DLPP) – projektu promocji biblioteki cyfrowej, zainicjowanego przez Ministerstwo Kultury Chińskiej Republiki Ludowej i nadzorowanego przez  Chińską Bibliotekę Narodową. Celem tej inicjatywy, finansowanej w całości z budżetu państwa, jest budowa ogólnokrajowej sieci bibliotecznej mogącej wspierać wspólną rozbudowę i wykorzystywanie zasobów cyfrowych przez  biblioteki publiczne oraz wyrównanie poziomu dostępności cyfrowych kolekcji dla mieszkańców różnych części Chin. Na podstawie studium przypadku DLPP autorzy chcieli przybliżyć wyzwania związane z rozbudową i integracją cyfrowych kolekcji w kraju rozwijającym się, o dużych różnicach regionalnych, i zaprezentować zebrane w ramach badania wnioski.

W ciągu ciągu ostatniej dekady, można mówić o stałym wzroście popularności publikowania w otwartym dostępie jako metody wspierającej rozpowszechnianie literatury naukowej, zarówno wśród wydawców, jak i autorów. Podstawą sukcesu tego modelu jest koncepcja szybkiego i bezpłatnego, publicznego dostępu online do recenzowanych prac badawczych, nieobwarowanego licznymi ograniczeniami wynikającymi z przepisów prawa autorskiego i warunków licencji. W artykule omówiono rozwój idei open access, ekonomiczne uwarunkowania i odmiany tego modelu oraz najważniejsze światowe inicjatywy i regulacje promujące otwartą naukę. Przybliżono również kontrowersje związane z praktykami tzw. drapieżnych wydawców (zob. babin.bn.org.pl/?p=3856, babin.bn.org.pl/?p=4784) i obawy środowiska naukowego związane z reputacją oraz metodami oceny jakości otwartych czasopism i badaniem wpływu naukowego. Następnie zaprezentowano wyniki studium przypadku, w ramach którego analizowano wzory publikowania badaczy z włoskiego Narodowego Instytutu Zdrowia (Istituto Superiore di Sanità) i ich preferencje związane z wyborem czasopism, w których zamieszczają własne prace naukowe. Celem badania było z jednej strony określenie liczby czasopism open access indeksowanych w bazach Instytutu Filadelfijskiego i posiadających ustalony wskaźnik Impact Factor (IF). Z drugiej – określenie rozkładu kategorii dziedzinowych przypisanych tym tytułom.

W artykule omówiono wyniki najobszerniejszego z trzech dotychczas ukończonych badań poświęconych użytkownikom i analizie porównawczej duńskich bibliotek publicznych, zrealizowanego, we współpracy z bibliotekami regionalnymi, przez Agencję ds. Kultury i Pałaców, podległą duńskiemu Ministerstwu Kultury. Poprzednie sondaże przeprowadzono w latach 2011 i 2013. Ankieta z 2016 r. objęła 53 504 respondentów i, podobnie jak poprzednie, miała za zadanie zapewnienie wszystkim duńskim bibliotekom odpowiednich narzędzi do analizy własnych potrzeb i celów oraz pomiaru efektywności podejmowanych inicjatyw, w porównaniu z latami ubiegłymi i z innymi bibliotekami, a także pomocy w przystosowaniu się do oczekiwań dotyczących prowadzenia ewaluacji prowadzonych działań, m.in. przez badanie percepcji i satysfakcji użytkowników.

Strona Sci-Hub została założona w 2011 r. przez pochodzącą z Kazachstanu programistkę i specjalistkę neurotechnologii Alexandrę Elbakyan by „usunąć wszystkie bariery na drodze nauki”. Inicjatywa ta miała być formą nieposłuszeństwa obywatelskiego i wyrazem protestu przeciw absurdalnie wysokim kosztom dostępu do publikacji naukowych, uniemożliwiającym naukowcom z uboższych regionów świata prowadzenie badań, oraz przeciw coraz większym ograniczeniom związanym z ochroną praw własności intelektualnej. Obecnie jest to największa w historii wyszukiwarka online, pozwalająca na obchodzenie opłat nakładanych przez przemysł wydawniczy i zapewniająca tysiącom użytkowników dziennie możliwość darmowego, bezpośredniego pobierania ponad 58 mln pirackich kopii prac naukowych komercyjnych wydawców – do ściągnięcia dokumentów (artykułów, rozdziałów książek, monografii, materiałów konferencyjnych) potrzebne są tylko dane takie jak tytuł, identyfikator dokumentu elektronicznego – DOI, identyfikator PubMed lub adres sieciowy (URL).

We wstępnej części artykułu przedstawiono historię i cele ruchu Błękitnej Tarczy (ang. Blue Shield; franc. Le Bouclier Bleu), którego celem jest ochrona dziedzictwa kulturowego ludzkości. Ruch zainicjowała przyjęta w 1954 r. Konwencja Haska, w ramach której m.in. zatwierdzono znak błękitnej tarczy dla zabytków podlegających szczególnej ochronie w czasie konfliktów zbrojnych.

Kluczowym krokiem mającym wpływ na podnoszenie znaczenia bibliotek dla osób poszukujących informacji jest zwiększenie widoczności zasobów oferowanych przez te instytucje w otwartej sieci. Z wielu historycznych powodów, biblioteki bardzo powoli wykorzystują jej możliwości w celu docierania do obecnych i potencjalnych użytkowników, a są one olbrzymie, o ile dane biblioteczne publikowane będą w sposób zrozumiały dla internetowych narzędzi wyszukiwawczych. Ponieważ format MARC, wykorzystywany w katalogach bibliotecznych, stworzono dekady przed powstaniem Internetu, nie jest on przystosowany do udostępniania i wymiany danych bibliograficznych w globalnym, sieciowym ekosystemie. Z tych m.in względów, w 2011 r Biblioteka Kongresu zleciła opracowanie czytelnego maszynowo standardu katalogowania następnej generacji. Efektem tych prac było powstanie Bibliographic Framework Initiative (BIBFRAME) – modelu bazującego na technologiach Linked Data i Sieci Semantycznej, mającego zapewnić podstawy dla przyszłości opisu bibliograficznego.

Coraz większa popularność technologii bezprzewodowych, wykorzystujących jako medium transmisyjne fale radiowe, oraz rosnący popyt na dane przekazywane tą drogą komunikacji powodują problemy związane z przepełnieniem spektrum radiowego. Odpowiedzią na ograniczenia tego typu rozwiązań może być wynaleziona w 2011 r. technologia Li-Fi (Light Fidelity), będąca nową formą optycznej komunikacji bezprzewodowej. Bazuje ona na transmisji wykorzystującej część widma światła widzialnego, czyli fal elektromagnetycznych i jest ponad 100 razy szybsza niż Wi-Fi. Mówiąc w uproszczeniu, wykorzystuje do przekazywania informacji bardzo szybko migające diody i fotoreceptory, pozwalając (potencjalnie) każdej osobie, będącej w zasięgu powszechnie dostępnych źródeł oświetlenia, na połączenie z Internetem. Może więc stanowić dobre uzupełnienie istniejących sieci bezprzewodowych.

Biblioteki szkół wyższych przeznaczają coraz większe środki na zakup lub subskrypcję materiałów w formie cyfrowej, a bazy online książek akademickich stanowią istotną część ich zbiorów. Sposoby pozyskiwania ebooków oferowanych przez wydawców i dostawców zróżnicowały się znacząco w ciągu ostatnich kilku lat – poza możliwością wykupienia, jednorazowo, dostępu do dużych pakietów tytułów na wiele lat, rocznych prenumerat itp., pojawiły się nowe modele sprzedaży, w tym oferty kupna dostępu do wybranych książek, które są naprawdę potrzebne. Artykuł poświęcono przedstawieniu studium przypadku wdrożenia opcji pozwalających na optymalizacji budżetu na gromadzenie zbiorów i zwiększenie ich użyteczności, czyli modelu PDA (ang. patron-driven acquisitions) – zakupów inicjowanych przez użytkownika, bądź też sterowanych popytem (demand-driven acquisitions – DDA). Przybliżono w nim dwuletnie doświadczenia Biblioteki Uniwersytetu Technicznego w Tallinie (BUTT) związane z korzystaniem z platformy EBL – Ebooks Library Corporation, omawiając korzyści z wdrożenia DDA w formie krótkoterminowych wypożyczeń.