Babin

Coroczny wzrost kosztów prenumeraty czasopism naukowych, zwłaszcza z zakresu nauk ścisłych, technologii i medycyny (science, technology, medicine – STM) jest kwestią bardzo kontrowersyjną i spotyka się z dużą krytyką ze strony środowiska naukowego i bibliotecznego, gdyż sytuacja ta wpływa znacząco na dalsze uszczuplanie ograniczonych budżetów bibliotek i na sytuację naukowców. W piśmiennictwie analizuje się, przy użyciu matematycznych obliczeń i badań empirycznych, różne czynniki mogące wpływać na wysokość cen czasopism STM. Dla bibliotekarzy jest rzeczą niemal oczywistą, że najwięksi komercyjni dostawcy treści wykorzystują dominującą pozycję na rynku do narzucania nieadekwatnie wysokich opłat i niekorzystnych modeli użytkowania (takich jak opłaty za dostęp, a nie za własność). Przekonanie to potwierdzają wyniki części przeprowadzonych dotychczas prac badawczych, niektórzy specjaliści argumentują jednak, że „kryzys czasopism” nie jest winą wydawców, lecz uczelni, kultury naukowej (uzależnianie kariery od publikacji w prestiżowych, tradycyjnych tytułach) bądź uwarunkować ekonomicznych. Aby zdobyć niepodważalne dowody mogące rozstrzygnąć tę debatę i pomóc bibliotekom w wypracowaniu skutecznych rozstrzygnięć, autorzy przeprowadzili badanie na największej jak dotąd próbie tytułów, z wykorzystaniem półlogarytmicznego modelu ekonometrycznego – sprawdzonej metodologi (m.in. Liu, 2005, 2011), uznanej za najbardziej efektywną w tym przypadku, oraz analizy regresji w odniesieniu do poszczególnych dyscyplin STM.

Wraz z ewolucją technologii i jej zastosowań w bibliotekach, zmieniła się również funkcja bibliotekarzy systemowych, ograniczająca się niegdyś głównie do wdrażania i nadzoru nad funkcjonowaniem bibliotecznych systemów katalogowych i baz danych. W dzisiejszych czasach, zakres obowiązków na tym stanowisku obejmuje różne technologiczne aspekty pracy bibliotek, związane m.in. z cyfrowymi repozytoriami, zarządzaniem zasobami elektronicznymi, technologiami edukacyjnymi, ewaluacją i satysfakcją użytkowników, a w związanych z takim zakresem obowiązków ofertach pracy, obok określeń „bibliotekarz systemowy”, pojawiają się nazwy stanowisk takie jak „bibliotekarz inicjatyw cyfrowych”, „bibliotekarz ds. nowych technologii”, „bibliotekarz cyfrowej infrastruktury”, „bibliotekarz technologii informacyjnych”, „bibliotekarz usług sieciowych”, czy „strateg metadanych”. Aby określić, jakie wymagania stawia się obecnie w Stanach Zjednoczonych osobom odpowiedzialnym za administrowanie systemami wspierającymi rożne funkcje bibliotek szkół wyższych, autorzy przeanalizowali 70 powiązanych z technologiami ogłoszeń o pracę, zamieszczonych w 2014 r. na stronie ALA’s Job List. Sprawdzano je pod kątem głównych obszarów działań w opisie stanowisk oraz wymaganej wiedzy i doświadczeń. Wyniki porównano z rezultatami podobnych projektów badawczych z ostatnich kilkunastu lat.

Zakres oferowanych przez biblioteki usług związanych z zarządzaniem danymi naukowymi (ang. Research Data Services – RDS) jest bardzo szeroki – od pomagania naukowcom w wyszukiwaniu źródeł dotyczących standardów metadanych w ich dyscyplinach po tworzenie i prowadzenie cyfrowych repozytoriów danych. Aby dowiedzieć się jakie typy serwisów RDS są dostępne w bibliotekach akademickich ośrodków badawczych w Europie, i jakie są ich plany związane ze świadczeniem tego typu usług, międzynarodowy zespól finansowany przez LIBER (Ligue des Bibliothèques Europénnes de Recherche – stowarzyszenie europejskich bibliotek naukowych) i DataONE (Data Observation Network for Earth) przeprowadził wiosną 2016 r. sondaż skierowany do dyrektorów instytucji członkowskich LIBER. Ponieważ europejskie państwa jako jedne z pierwszych na świecie wprowadziły wymogi dostarczania otwartych danych i przygotowywania planów zarządzania danymi (Data Management Plan – DMP) założono, że biblioteki akademickie starego kontynentu będą liderami RDS. Wyniki badania porównano z rezultatami sondaży zrealizowanych w Ameryce Północnej w latach 2011 i 2014.

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) i jej agencje publikują w domenie publicznej olbrzymie ilości informacji. Aby przybliżyć bibliotekarzom akademickim bezpłatne repozytoria danych, biblioteki cyfrowe i strony tych organów międzynarodowych, przydatne w badaniach z zakresu nauk politycznych, dyplomacji i stosunków międzynarodowych, oraz ułatwić rekomendowanie ich studentom, w artykule scharakteryzowano bazy danych udostępniane globalnie przez ONZ, Bank Światowy oraz powiązane z nimi międzyrządowe i pozarządowe jednostki. Przedstawiono też techniczne instrukcje dotyczące pobierania danych do analizy z omawianych stron. Podkreślono przy tym konieczność uczenia odpowiedniego cytowania źródeł publicznie dostępnych danych.

Library Publishing Coalition – amerykańska organizacja zrzeszająca biblioteki akademickie i naukowe oraz konsorcja biblioteczne zajmujące się publikowaniem, opracowywaniem i promocją wspólnych praktyk dla bibliotek-wydawców, definiuje biblioteczną aktywność wydawniczą jako zbiór działań podejmowanych przez biblioteki szkół wyższych w celu wspierania produkcji, rozpowszechniania i ochrony dzieł o charakterze twórczym, naukowym i / lub edukacyjnym. Zalicza się do nich zarówno formy tradycyjne, jak i eksperymentalne formaty cyfrowe. W artykule przeanalizowano, czy i jak w ramach bibliotecznych usług wydawniczych uwzględnia się badania dotyczące ich użytkowników oraz jak reaguje się na potrzeby i preferencje odbiorców, w celu poprawy jakości projektowania publikacji i platform ich udostępniania oraz identyfikacji barier związanych z ich wykorzystywaniem.

Szeroki kontekst instytucjonalny i bieżąca praktyka bibliotek uniwersyteckich postawiły bibliotekarzy przed koniecznością radzenia sobie z problemami związanymi z równoległym zarządzaniem zasobami elektronicznymi i papierowymi, i wynikającymi z łączenia misji zachowania dziedzictwa i zadań bieżących, zmianą roli bibliotekarzy i bibliotek oraz koniecznością selekcji zbiorów. Autor – doktor romanistyki i pracownik działu zachowania zbiorów w Bibliotece Uniwersytetu w Strasburgu (BUS), prezentuje swoje stanowisko wobec pięciu popularnych przekonań dotyczących francuskich bibliotek uniwersyteckich.

Ze względu na duży spadek cen ropy w ostatnich latach, stan Alaska, bazujący w dużym stopniu na wpływach ze sprzedaży tego surowca, pogrążył się w recesji ocenianej jako najgorszy kryzys gospodarczy od czasu jej przyłączenia do Stanów Zjednoczonych, a jego efektem jest m.in. znaczące ograniczenie budżetów stanowych placówek edukacyjnych, w tym uniwersytetu w Fairbanks (University of Alaska Fairbanks – UAF). Cięcia budżetowe dotknęły również biblioteki UAF, a największy wpływ na ich pracę miała redukcja liczby wykwalifikowanego personelu, m.in. przez zamrożenie etatów pracowników przechodzących na emeryturę – w grupie tej znalazło się większość bibliotekarzy dziedzinowych (tzw. liaisons), oraz obcięcie środków na gromadzenie materiałów bibliotecznych. W artykule przybliżono i porównano krótko sytuację finansową sektora publicznego na Alasce, na tle reszty kraju, po kryzysie z lat 2007-2008 i po ostrym spadku kursu ropy w 2014 r. Następnie, omówiono strategie wykorzystywane w bibliotekach UAF w celu utrzymania jakości usług mimo słabych prognoz gospodarczych oraz wprowadzone zmiany proceduralne i organizacyjne, dotyczące m.in. metod doboru materiałów do zbiorów i zarządzania dziedzinowymi kolekcjami, a także trudności związane z brakiem pomocy specjalistów dziedzinowych. Przedstawiono również wyniki badań sondażowych przeprowadzonych na kampusie UAF w celu sprawdzenia efektywności prowadzonej polityki, na podstawie pomiaru satysfakcji użytkowników z zasobów i usług bibliotecznych.

Stały wzrost zainteresowania zasobami cyfrowymi i olbrzymia popularność komercyjnych, sieciowych wyszukiwarek oraz oczekiwania użytkowników związane z intuicyjnym i szybkim pozyskiwaniem, jednym kliknięciem, trafnych wyników i pełnotekstowych dokumentów z różnych platform, wymusiły na bibliotekach akademickich poszukiwanie rozwiązań dla ograniczeń tradycyjnych OPAC i baz danych. Coraz więcej tych instytucji zaczęło w związku z tym inwestować w rozwój cyfrowych kolekcji oraz w systemy wyszukiwawcze następnej generacji, ułatwiające dostęp do źródeł elektronicznych i upraszczające proces wyszukiwania. Biblioteki Uniwersytetu Houston (BUH) przyjęły podobną strategię, rozbudowując zbiory materiałów elektronicznych i eksperymentując w ciągu ostatniej dekady z różnymi systemami wyszukiwawczymi, w tym z oprogramowaniem o otwartym kodzie źródłowym, multiwyszukiwarką i systemami bazującymi na indeksach. W artykule opisano doświadczenia uczelni związane z implementacją tych produktów, powody podjęcia decyzji o ich wdrożeniu oraz wnioski zebrane w trakcie poszukiwań systemu odpowiadającego w największym stopniu potrzebom studentów, bibliotekarzy i pracowników uczelni.

W artykule przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego w ramach pierwszego etapu 3-letniej inicjatywy Assessment in Action: Academic Libraries and Student Success (Ocena w działaniu: biblioteki akademickie a osiągnięcia studentów) podjętej przez ACRL (Association of College and Research Libraries) – organizację zrzeszającą amerykańskich bibliotekarzy akademickich, i finansowanej ze środków uzyskanych od Instytutu Usług Muzealnych i Bibliotecznych (Institute of Museum and Library Services). Celem tego przedsięwzięcia było opracowanie i wdrożenie przez bibliotekarzy 75 instytucji z Ameryki Północnej programów badawczych analizujących wartość bibliotek szkół wyższych. Wśród nich znalazł się m.in. omówiony szczegółowo przez autorki projekt poświęcony badaniu wpływu różnego typu kursów edukacji informacyjnej (EI) (jednorazowych sesji szkoleniowych, serii zajęć na zaliczenie itp.) na poziom kompetencji informacyjnych ich uczestników oraz określeniu relacji między wynikami testów EI a sukcesami badawczymi studentów i wskaźnikami takimi jak ich retencja czy liczba osób uzyskujących dyplomy ukończenia studiów.

W debatach dotyczących przyszłości bibliotek szkół wyższych podkreśla się coraz częściej konieczność rozszerzania usług bibliotecznych m.in. o doradztwo dziedzinowe i szkolenia oraz wskazuje na znaczenie solidnych programów współpracy ze środowiskiem naukowym i studentami (ang. liason programs). W artykule omówiono piśmiennictwo poświęcone sposobom rozumienia zadań i ról bibliotekarzy dziedzinowych odpowiedzialnych za kontakty z kampusem oraz wspieranie misji naukowo-dydaktycznej uczelni, a także modele organizacji takiej współpracy i mierzenia jej wpływu na realizację celów instytucjonalnych. Przedstawiono również doświadczenia Uniwersytetu Maryland (UMD) związane z wprowadzaniem zmian organizacyjnych i rozwojem liaison program.