Babin

W artykule omówiono wyniki badania poświęconego ewolucji metod i technik badawczych wykorzystywanych przez bibliotekoznawców i specjalistów informacji naukowej. W celu identyfikacji wybieranych i stosowanych przez nich strategii badawczych, dokonano ilościowej i jakościowej analizy artykułów naukowych opublikowanych między 2001 a 2010 r. w trzech renomowanych czasopismach z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN): Journal of Documentation (JDoc), Journal of the American Society for Information Science & Technology (JASIS&T) i Library & Information Science Research (LISR).

Zamieszczanie odsyłaczy do źródeł online jest powszechną praktyką w środowisku naukowym i znaleźć je można we wszelkiego typu pracach badawczych: referatach konferencyjnych, artykułach naukowych i innych publikacjach akademickich. W założeniu, przypisy i odwołania do dostępnego w sieci dorobku innych badaczy mają umożliwić czytelnikom weryfikację interpretacji autora i zdobycie dalszych informacji oraz pomóc w sprawdzeniu wpływu publikacji naukowych, z tego względu dokładność cytowań i dostępność ich adresów URL dla przyszłych pokoleń jest fundamentalnym elementem wiarygodnej działalności badawczej. Trwałość odsyłaczy do stron internetowych jest kwestionowana przez wielu autorów, celem zaprezentowanego w artykule badania stało się w związku z tym określenie skali niektywności i poziomu odzyskiwania niedziałających odesłań w artykułach wybranych bibliotekoznawczych i informatologicznych czasopism z bazy Emerald oraz pomiar czasu ich połowicznego zaniku, przed i po naprawie wadliwych linków.

Prowadzenie badań i publikowanie ich wyników ma istotny wpływ na ocenę pracy i awans zawodowy bibliotekarzy zatrudnionych w placówkach naukowych, działalność naukowa jest też niezbędna by utrzymać status bibliotek jako instytucji wspierających innowacje i rozwój wiedzy. W artykule omówiono specyfikę aktywności naukowej pracowników bibliotek nauk ścisłych, medycznych i technicznych (STM) oraz najnowsze trendy i obszary badawcze w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (BIN), odwołując się do wyników analizy angielskojęzycznych artykułów, które ukazały się w latach 2008-2012 w czterech czasopismach bibliotekoznawczych: Health Information & Libraries Journal, Issues in Science & Technology Librarianship, Journal of the Medical Library Association i Science & Technology Libraries.

W czasach ograniczeń budżetowych i rosnących wymagań użytkowników, jednym z rozwiązań pozwalających, bez nadmiernych kosztów dla bibliotek, na zapewnienie odbiorcom dostępu do poszukiwanych przez nich zasobów jest wspieranie rozwoju otwartych zasobów, dostępnych bezpłatnie online. Autorzy prac naukowych mają do dyspozycji dwie drogi do otwartego dostępu: złotą (publikowanie bezpośrednio w czasopismach open access) i zieloną (samodzielne archiwizowanie e-printów w otwartych repozytoriach lub na własnych stronach www). Korzyści z wolnego dostępu do publikacji naukowych to nie tylko pieniądze oszczędzane przez biblioteki, ale również zwiększanie zasięgu i wpływu naukowego udostępnianych w tym modelu artykułów, szybsze rozpowszechnianie informacji, wzmacnianie współpracy środowisk akademickich i lepszy dostęp do wyników badań. Ponieważ bibliotekoznawcy i specjaliści informacyjni powinni zdawać sobie sprawę z zalet open access (OA) i wspierać w każdy możliwy sposób publikowanie w wolnym dostępie, w tym przez stosowanie tej metody w stosunku do własnych prac akademickich, autorzy postanowili sprawdzić, czy teksty autorów związanych z bibliotekoznawstwem i informacją naukową (BIN) poświęcone problematyce otwartego dostępu będą szerzej dostępne w tym modelu.

W artykule omówiono metodologię i wyniki przeglądu angielskojęzycznej literatury z zakresu katalogowania i klasyfikacji z lat 2011-2012, poświęconej zarówno teorii jak i praktykom stosowanym przy opisie i zapewnianiu dostępu do zasobów bibliotecznych. W badanym okresie przeprowadzono testy RDA, dokonano rewizji tego standardu i ostatecznie podjęto decyzję o jego wdrożeniu, duża część referowanego piśmiennictwa koncentruje się wiec na tematyce RDA oraz założeń i zastosowań modelu FRBR, stanowiącego podstawę nowych zasad katalogowania, a także eksperymentom z prototypami i słownikami w składni Linked Data. Inne zagadnienia uwzględnione w badaniu to klasyfikacje, słowniki kontrolowane, kartoteki wzorcowe, ewaluacja i historia katalogowania, katalogowanie specjalnych formatów, serwisy wyszukiwawcze, metadane w formatach innych niż AACR2/RDA, organizacja pracy w procesie katalogowania oraz edukacja i kariery zawodowe katalogerów.

Norweskie Kolegium Nauk Stosowanych Oslo i Akershus (HiOA) oferuje otwartą platformę publikacji bazującą na oprogramowaniu Open Journal Systems (OJS) o otwartym kodzie źródłowym, zarządzaną przez bibliotekę uczelni. Jej kilkuletnia współpraca ze środowiskiem Open Acess pokazała, że wiele periodyków online nadal funkcjonuje w tradycyjnym modelu publikacji, skoncentrowanym na druku – założenie e-czasopisma z wykorzystaniem tradycyjnych procedur i obiegu danych w świecie akademickim jest proste, gdyż większość naukowców korzysta z edytorów tekstu, pozwalających na zapisywanie dokumentów w postaci plików PDF,  jako głównego narzędzia pracy. Z tego też powodu PDF, mimo wielu ograniczeń, jest standardowym formatem używanym w naukowych e-czasopismach Open Access, spoza komercyjnego ruchu wydawniczego. Pracownicy HiOA postanowili stworzyć nowe procedury i mechanizmy prac dla publikacji w wolnym dostępie, lepiej dostosowane do wymogów uniwersalnej dostępności, wykorzystując w tym celu bardziej wszechstronny format EPUB 2.0 oraz standard JATS 1.0 (Journal Article Tag Suite) XML. W artykule przedstawiono główne zalety i powody przyjęcia takiego rozwiązania, opisano również sposób jego implementacji oraz jej koszty.

Efektywność rozpowszechniania prac naukowych w naukowych czasopismach zależy w dużej mierze od postrzeganej reputacji, poczytności i poziomu dostępności danego tytułu oraz technicznej infrastruktury zapewnianej przez platformy wydawnicze autorom i czytelnikom, a decyzja, gdzie publikować swoje prace staje się obecne coraz bardziej istotna, gdyż od niej zależy przyszła kariera i perspektywy naukowców oraz ich dostęp do źródeł finansowania. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz przeprowadzonego przez autorkę badania, omówiono różne czynniki mające wpływ na autorów specjalizujących się w badaniach z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN), przy wyborze miejsca publikacji swoich prac, a w szczególności znaczenie wskaźników bibliometrycznych i opcji związanych z otwartym dostępem w procesie podejmowania takich decyzji. Przeanalizowano również, czy często omawiany w literaturze przedmiotu, i związany z aktywnością naukową i kulturą badawczą, podział na praktyków i teoretyków BIN ma odzwierciedlenie w przypadku mechanizmów związanych z wyborem czasopism.

Wskaźnik Impact Factor, czyli miary oddziaływania, ustalany na podstawie indeksu cytowań publikacji naukowych tworzonego przez Instytut Filadelfijski (ISI) to jedno z powszechniej stosowanych narzędzi oceny prestiżu i wartości czasopism naukowych, jednakże, wraz ze wzrostem liczby czasopism dostępnych online, pojawiła się okazja stworzenia nowego, dodatkowego miernika bazującego na statystykach wykorzystania i pozwalającego na szacowanie wpływu czasopisma na podstawie jego poczytności, a nie tego, ile razy cytowano pochodzące z niego artykuły. W artykule omówiono historię finansowanego przez United Kingdom Serials Group (UKSG) projektu pn. Usage Factor, badającego możliwość zasadność używania bazującego na takich danych miernika.

Wielka Brytania jest jednym z liderów globalnego ruchu Open Access od początku jego powstania, a niedawno jej władze podjęły decyzję o udostępnieniu w tym modelu, w ciągu kolejnych 2 lat całej produkcji badawczej tego kraju. Wg autora, realizacja tego planu i utrzymanie wiodącej pozycji w środowisku OA będzie możliwa jedynie pod warunkiem wprowadzenia zmian do zaproponowanej w lipcu tego roku, przez brytyjski Komitet Badań Naukowych (RCUK) polityki otwartego dostępu. W tekście omawia krytycznie założenia tej strategii oraz uzasadnia, które jej elementy wymagają jego zdaniem niezbędnej modyfikacji.

W czasach, w których biblioteki muszą elastycznie reagować na ograniczenia budżetowe i rosnące ceny czasopism naukowych, zobowiązania wynikające z umów pakietowych (ang. big deals), w ramach których kupuje się od dużych wydawców prenumeraty całych baz tytułów, bez możliwości wyboru czy rezygnacji z określonych pozycji i dostosowywania subskrypcji do potrzeb konkretnej uczelni, bywają dla tych instytucji bardzo dużym obciążeniem. W artykule zaprezentowano doświadczenia dwóch bibliotek akademickich ze Stanów Zjednoczonych, zrzeszonych w ARL, które ze względu na konieczność szukania oszczędności zdecydowały się na wycofanie z takich umów, i przedstawiono szczegółowo konsekwencje tej rezygnacji, w tym jej wpływ na dalszą politykę gromadzenia, dostępność pożądanych czasopism i wypożyczenia międzybiblioteczne oraz reakcje społeczności akademickiej.