Babin

Autorki przedstawiają w formie subiektywnego felietonu swoje wrażenia z konferencji Complicity-Berliner Gazette 2013. Gazeta Berlińska (Berliner Gazette) – magazyn internetowy poświęcony dziennikarstwu, sztuce i nauce, organizuje od lat sympozja i seminaria dotyczące kultury mediów. Każdego roku wybiera też temat priorytetowy. Konferencja Complicity z 7-9 listopada 2013 zapoczątkowała przewodni temat dla 2014 roku. Zorganizowano ją w berlińskim Supermarktcie – centrum warsztatowo-konferencyjnym powstałym w budynku dawnego supermarketu. Na wydarzenie to przybyło z różnych miast Niemiec i Europy około 50 artystów, dziennikarzy, hakerów, kulturoznawców, socjologów, prawników i bibliotekarzy.

W 2011 roku australijski rząd przedstawił, określany jako przełomowy, projekt rozwoju Narodowej Szerokopasmowej Sieci (National Broadband Network – NBN), mający zapewnić wszystkim Australijczykom dostęp do Internetu i usług telefonicznych (zob. BABIN 2012/3/104). Wraz z rozszerzaniem się zasięgu NBN władze Australii nasiliły apele kierowane do instytucji kultury o udostępnianie online należących do nich zasobów. W 2012 roku na „otwieranie” kolekcji z budżetu państwa przeznaczono 39,3 mln dolarów. W rzeczywistości okazało się jednak, że pełne korzystanie z możliwości stwarzanych przez NBN jest ograniczane czynnikami ekonomicznymi, technologicznymi i prawnymi. Te ostatnie dotyczą prawa autorskiego, którego zapisy hamują upowszechnianie zasobów online.

Na całym świecie, ochrona autorskich praw majątkowych ma charakter czasowy, a po jej wygaśnięciu, zastrzeżone wcześniej dzieła trafiają do domeny publicznej i nie podlegają ograniczeniom dostępu, stając się częścią intelektualnej wspólnoty i podstawą dla rozwoju nowej wiedzy, twórczości i kreatywności, oraz umożliwiając bibliotekom ich szersze upowszechnianie dzięki projektom digitalizacyjnym. Ta wypracowana na mocy przepisów prawa autorskiego równowaga między interesem prywatnym a publicznym zaczęła być naruszana po pojawieniu się nowych form dystrybucji treści, m.in. w związku z restrykcjami nakładanym przez właścicieli stron internetowych, chcących kontrolować sposób wykorzystywania udostępnianych przez siebie dzieł w sposób wykraczający poza zakres prawa autorskiego. Artykuł poświęcono analizie różnego typu ograniczeń (licencyjnych, technicznych i in.) związanych z możliwością korzystania z nowozelandzkich książek znajdujących się w domenie publicznej, po ich przeniesieniu na formę cyfrową i umieszczeniu online.

National Digital Newspaper Program (NDNP) – długofalowy projekt budowy otwartego, cyfrowego archiwum gazet o dużym znaczeniu historycznym, publikowanych w Stanach Zjednoczonych w latach 1836-1922, został uruchomiony w 2004 r. w ramach współpracy między federalną agencją National Endowment for the Humanities, zapewniającą programowi wsparcie finansowe i Biblioteką Kongresu (BK). Główne cele tej inicjatywy to zapewnienie powszechnego, publicznego dostępu online do amerykańskich gazet jako materiałów źródłowych do badań nad historia i kulturą tego kraju oraz do rekordów bibliograficznych i informacji o lokalizacji ponad 14 tys. tytułów prasowych wydawanych w tym kraju od XVII w. do chwili obecnej. Zdigitalizowane publikacje są archiwizowane przez BK i udostępniane na stronie Chronicling America: Historic American Newspapers. Stan Vermont dołączył do NDNP w 2010 r., po otrzymaniu przez Biblioteki Uniwersytetu Vermont 2-letniego grantu, mającego pomóc w budowie lokalnego zasobu cyfrowych gazet – Vermont National Digital Newspaper Program (VNDNP).

W artykule omówiono niektóre z przedsięwzięć Biblioteki Narodowej Francji (BNF) mających na celu zachowanie i udostępnianie narodowego dziedzictwa kulturowego w języku francuskim oraz promocję kultury państw frankofońskich na całym świecie. Przedstawiono też projekty digitalizacyjne i prace związane z budową cyfrowych serwisów zapewniających dostęp do dokumentów wydawanych na terenie Francji i dotyczących krajów i regionów z całego świata, które są (lub były w jakimś okresie historycznym) powiązane z kulturą i językiem francuskim.

Digital Public Library of America (DPLA) to wspierany przez ALA projekt mający na celu stworzenie narodowej biblioteki cyfrowej Stanów Zjednoczonych. Jego założeniem jest digitalizacja cennych i często mało znanych archiwów (pamiętników, fotografii, historycznych zapisów i artefaktów) rozproszonych w zbiorach bibliotek i muzeów z całego kraju i zapewnienie do nich jednego, centralnego i bezpłatnego punktu dostępu przez platformę DPLA. Nie ma ona pełnić funkcji repozytorium, lecz raczej służyć jako agregator metadanych dotyczących istniejących już kolekcji i umożliwiać przeglądanie, wyszukiwanie i wykorzystywanie materiałów wcześniej niedostępnych zwykłemu odbiorcy. Oficjalne uruchomienie prototypu systemu DPLA ma nastąpić 18 kwietnia 2013 r.; w jego zasobach znajdować się już wówczas będą setki przeniesionych na formę cyfrową kolekcji różnego typu – od średniowiecznych rękopisów, dagerotypów afrykańskich niewolników, fotografii imigrantów, czy XIX- wiecznych gazet, po kroniki filmowe z XX w.

Stały wzrost liczby bezpłatnie dostępnych cyfrowych kolekcji archiwów, bibliotek i instytucji kultury sprawia, że konieczne staje się opracowywanie nowych metod promocji tych zasobów, uwzględniających m.in. popularność narzędzi sieci 2.0 i dostosowanych do zachowań i preferencji współczesnych internautów oraz trendów związanych z wyszukiwaniem informacji w środowisku sieciowym. W artykule przedstawiono strategię przyjętą przez biblioteki Ball State University (BSU), mającą na celu zwiększenie widoczności w sieci jednego ze zbiorów cyfrowego repozytorium tej uczelni przy pomocy Wikipedii; przedyskutowano też skuteczność tej inicjatywy i jej wpływ na wykorzystanie poszczególnych materiałów z tej kolekcji.

ArCEs to projekt budowy cyfrowego repozytorium archiwalnych dokumentów z końca XIX i początku XX w., dotyczących włoskich ekspedycji badawczych w północnej i wschodniej Afryce oraz byłych włoskich koloniach na tym kontynencie. Jego celem jest zabezpieczenie, skatalogowanie i udostępnienie online cennych i rzadkich materiałów (historycznej kartografii, fotografii, szkiców i notatek, prac naukowych, słowników geograficznych itp.) rozproszonych po różnych prywatnych i publicznych kolekcjach oraz stworzenie przyjaznego użytkownikom narzędzia do lokalizowania, przeglądania i analizy rzadkich dokumentów kartograficznych. System informatyczny ArCEs, bazujący na standardzie metadanych Dublin Core ma być współoperatywny z innymi systemami tego typu, pozwalać na integrację różnego typu zasobów cyfrowych i zapewniać złożone, znormalizowane indeksowanie oraz zaawansowane wyszukiwanie i przeglądanie, zgodnie ze stosowanymi obecnie standardami. Geolokalizacja zbiorów ArCEs w środowisku GIS umożliwi też wyświetlanie wyników wyszukiwania w aplikacji Google Earth.

We Francji, duża część zdygitalizowanych książek, za wyjątkiem dokumentów elektronicznych tworzonych przez francuską Bibliotekę Narodową (BNF), jest niedostępna online i przechowuje się ją na nietrwałych fizycznych nośnikach typu CD, DVD czy zewnętrzne twarde dyski. Główne powody tej sytuacji to m.in. brak jak dotąd możliwości dodawania przez inne biblioteki treści na platformę Gallica (biblioteka cyfrowa BNF) – opcja ta będzie dostępna dopiero po stworzeniu przez nie własnych, zgodnych z OAI repozytoriów, oraz bariery w postaci braku odpowiednich zasobów, wiedzy bądź pieniędzy potrzebnych do budowy takich narzędzi. Aby ułatwić francuskim bibliotekarzom wybór oprogramowania i platform technologicznych do budowy bibliotek cyfrowych, autorzy wysłali 10 oferującym takie produkty firmom i organizacjom kwestionariusz zawierający 160 pytań i prezentują wybrane wnioski z tego badania (pełne wyniki przedstawiono w wydanej w 2012 r. przez ADBS książce pn. Bibliothèques numériques: logiciels et platformes).

W artykule omówiono: 1) cele oraz miejsce i termin realizacji projektu Słowackiej Biblioteki Narodowej (SBN) (por. BABIN 2011/4/140) pn. Cyfrowa Biblioteka i Cyfrowe Archiwum (DIKDA – Digitàlna Knižnica a Digitàlny Archív); 2) cele kilku najbardziej znanych europejskich projektów digitalizacji dokumentów bibliotecznych, archiwalnych i muzealnych, w których uczestniczyła SBN lub które są zgodne z założeniami ideowymi i merytorycznymi przyjętymi przez wykonawców DIKDA oraz zalety dokonywanej na skalę przemysłową, masowej digitalizacji.