Babin

Materiały powstałe w formie cyfrowej (ang. born-digital), trafiające w olbrzymiej liczbie do archiwów i zbiorów dziedzinowych, stanowią nowe i złożone wyzwanie dla archiwistów, bibliotekarzy i osób odpowiedzialnych za zarządzanie rekordami, a ponieważ niemal wszystkie współcześnie powstające dokumenty mają wyłącznie postać elektroniczną, instytucje dziedzictwa kulturowego starają się opracować i wdrażać praktyczne zasady przyjmowania, selekcji, opracowania i udostępniania tego typu zasobów. Przy pozyskiwaniu np. wieloterabajtowych dysków twardych z różnego typu zawartością, trudno zdecydować, od czego zacząć sortowanie, identyfikację i wybór treści z urządzenia, a problemy stwarzać może nawet wybór odpowiednich narzędzi cyfrowej archiwizacji. Aby przybliżyć instytucjom ochrony dziedzictwa możliwe i dostępne opcje techniczne oraz ułatwić im formalizację lokalnej polityki archiwizacyjnej i wdrożenie produktywnych procedur, autorzy przeprowadzili sondaż, mający pomóc ustalić, jak biblioteki i archiwa w Stanach Zjednoczonych radzą sobie z zalewem cyfrowych mediów i jakie rekomendacje można zebrać w tym zakresie od doświadczonych cyfrowych bibliotekarzy i archiwistów.

Biblioteki borykają się od lat ze stałym i niewspółmiernym do przyznawanych środków finansowych wzrostem kosztów materiałów naukowych, i jednoczesnym wzrostem popytu na dostęp online do tego typu zasobów, a eskalacja cen subskrypcji zasobów elektronicznych ma negatywny wpływ na sytuację tych placówek na całym świecie. W artykule dokonano krytycznej analizy czynników wymuszających dzielenie się zasobami oraz form takiej działalności w indyjskim środowisku bibliotekarskim, w tym spółdzielni bibliotecznych, wypożyczeń międzybibliotecznych, czy zrzeszeń zawiązywanych w celu dokonywania zbiorczych zakupów w cenach hurtowych (ang. buying clubs). Główną uwagę poświęcono stosunkowo nowemu w Indiach podejściu, mającemu gwarantować bibliotekom przetrwanie w czasach budżetowych ograniczeń, czyli tworzeniu strategicznych koalicji w formie konsorcjów, mających za zadanie zwiększenie siły nabywczej indywidualnych instytucji członkowskich, uzyskanie korzystniejszych warunków sprzedaży i zapewnienie użytkownikom dostępu do szerszej gamy źródeł.

Obiekty trójwymiarowe ze zbiorów muzeów i bibliotek są dla naukowców ważnymi źródłami informacji, których nie należy ignorować w dobie cyfrowej rewolucji, mimo że w piśmiennictwie poświęconym zagadnieniom digitalizacji poświęca im się znacznie mniej uwagi niż formom dwuwymiarowym. W artykule dokonano przeglądu badań dotyczących ewaluacji jakości cyfrowego odwzorowania różnego typu fizycznych artefaktów oraz technologii i procedur stosowanych w procesie tworzenia ich trójwymiarowych wizualizacji, w kontekście publicznego dostępu. Następnie, przeanalizowano obecne w literaturze przedmiotu kryteria oceny dla stron zawierających cyfrowe wersje obiektów trójwymiarowych. Na ich podstawie, dokonano ewaluacji 5 europejskich i amerykańskich portali zapewniających dostęp do tego typu kolekcji.

Strona Sci-Hub została założona w 2011 r. przez pochodzącą z Kazachstanu programistkę i specjalistkę neurotechnologii Alexandrę Elbakyan by „usunąć wszystkie bariery na drodze nauki”. Inicjatywa ta miała być formą nieposłuszeństwa obywatelskiego i wyrazem protestu przeciw absurdalnie wysokim kosztom dostępu do publikacji naukowych, uniemożliwiającym naukowcom z uboższych regionów świata prowadzenie badań, oraz przeciw coraz większym ograniczeniom związanym z ochroną praw własności intelektualnej. Obecnie jest to największa w historii wyszukiwarka online, pozwalająca na obchodzenie opłat nakładanych przez przemysł wydawniczy i zapewniająca tysiącom użytkowników dziennie możliwość darmowego, bezpośredniego pobierania ponad 58 mln pirackich kopii prac naukowych komercyjnych wydawców – do ściągnięcia dokumentów (artykułów, rozdziałów książek, monografii, materiałów konferencyjnych) potrzebne są tylko dane takie jak tytuł, identyfikator dokumentu elektronicznego – DOI, identyfikator PubMed lub adres sieciowy (URL).

W dobie mediów cyfrowych, każda osoba z dostępem do sieci www, ma możliwość szybkiego umieszczania online najróżniejszego typu treści, a ich liczba rośnie na niespotykaną dotąd i trudną do sterowania skalę. Zalew niewiarygodnych, niesprawdzonych i niemających żadnego zastosowania informacji utrudnia identyfikację wartościowych źródeł, podstawowym wymogiem nowej ery informacyjnej jest więc wybór kryteriów ewaluacji, pozwalających na ocenę jakości wiedzy. Celem zaprezentowanego w artykule badania było ustalenie, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, koncepcji i sposobów definicji jakości wiedzy (JW) oraz przybliżenie teoretycznych podstaw i mierników wykorzystywanych przy jej szacowaniu, w kontekście potrzeb środowiska e-learningu.

Rozwój cyfrowych mediów i zasobów online oraz ewolucja sieci 2.0 w kierunku Sieci Semantycznej obniżyły atrakcyjność bibliotecznych usług informacji naukowej (UIN) – w erze big data, czyli analityki olbrzymich zbiorów cyfrowych danych z różnych źródeł, coraz częściej kwestionuje się też znaczenie i miejsce służb informacyjnych w obecnym cyfrowym ekosystemie. W dyskusjach tych pomija się zazwyczaj wpływ, jaki ma na UIN rozbudowa wielkich bibliotek cyfrowych (WBC), takich jak jak Google Books, Europeana czy HathiTrust, agregujących publikacje pochodzące z wielu projektów masowej digitalizacji zbiorów bibliotecznych. Zasoby takich masowych repozytoriów sięgają dziesiątek milionów tytułów, zarówno tych znajdujących się w domenie publicznej, jak i chronionych prawem autorskim, a ich dostępność zmienia znacząco sposób analizy tekstów przez użytkowników oraz przez samych bibliotekarzy. Potencjalnie, WBC mogą zapewnić bibliotekom olbrzymie korpusy cyfrowych tekstów, dostępnych do ekstrakcji i analizy danych, czyli wirtualne, przygotowane do celów usług informacyjnych kolekcje odpowiadające zakresowi zbiorów drukowanych, oferując jednocześnie znacznie większe możliwości eksploracji. Ich faktyczna przydatność jako serwisów mogących zastąpić UIN budzi jednak wiele wątpliwości. W artykule przedyskutowano bezpośrednie, pozytywne i negatywne efekty tych repozytoriów oraz konsekwencje związane poleganiem na WBC kosztem lokalnych zbiorów drukowanych.

Projekty integracji cyfrowych zasobów dziedzictwa kulturowego zakładają udział i współpracę wielu różnych instytucji kultury, przyjmujących na siebie określone zadania. Wymagają też koordynacji pod nadzorem różnych jednostek świadczących usługi publiczne: organów rządowych, placówek kulturalnych i organizacji społecznych. Istotnym aspektem budowy efektywnego modelu zarządzania i współdziałania w ramach takich inicjatyw jest jednoznaczne określenie relacji między ich poszczególnymi partnerami oraz wyznaczenie ich funkcji i celów działania. Jest to też kluczowy czynnik warunkujący dobre funkcjonowanie i udaną realizację poszczególnych przedsięwzięć. W artykule omówiono wyniki badania poświęconego określeniu oczekiwań partnerów projektów wobec przydzielanych i pełnionych ról. Odwołano się w nim do pojęć i koncepcji z teorii ról społecznych i bazującej na nich, wcześniejszej pracy autorów, w której analizowano role instytucji członkowskich w projektach integracji cyfrowych zasobów kultury bibliotek, muzeów i archiwów (BMA) oraz zależności między ich modelami organizacyjnymi, misjami i funkcjami.

Depozytariusze egzemplarzy obowiązkowych, a w szczególności biblioteki narodowe, borykają się z różnymi trudnościami związanymi z gromadzeniem, długotrwałym zachowaniem i udostępnianiem publikacji elektronicznych, w tym ebooków otrzymywanych w ramach eo. Aby instytucje te mogły wypracować odpowiednie zasady pozyskiwania i zarządzania zbiorami tego typu materiałów, powinny zapoznać się z dotychczasowymi raportami i ustaleniami dotyczącymi tego problemu. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu z lat 2000-2014, omówiono różne aspekty budowy narodowych, elektronicznych repozytoriów eo oraz rekomendacje odnoszące się do ich rozwoju, planowania i implementacji.

W piśmiennictwie omawiającym zmiany zasad kształtowania księgozbiorów podręcznych, czyli zasobów zawierających różnego typu wydawnictwa informacyjne (encyklopedie, słowniki, bibliografie, podręczniki, opracowania  i inne),  wiele uwagi poświęca się obawom dotyczącym utraty znaczenia i relewantności fizycznych kolekcji tego typu, i ich wypierania przez źródła dostępne w Internecie. W artykule przybliżono historię rozwoju i cele gromadzenia zbiorów podręcznych oraz przedyskutowano opinie dotyczące roli drukowanych i elektronicznych zasobów tego typu, potencjalne wyzwania związane z przejściem służb informacyjnych bibliotek na format cyfrowy oraz korzyści dla bibliotekarzy i czytelników wynikające z udostępniania wysokiej jakości materiałów i usług informacyjnych online.

W ciągu ostatnich kilku dekad chińskie instytucje kultury wyprodukowały znaczne ilości cyfrowych danych, zbiory te w przeważającej części są jednak od siebie odizolowane i nie da się ich przeszukiwać jednocześnie. Obecnie, w Chinach prowadzone są tylko dwa ogólnokrajowe projekty integracji cyfrowych baz bibliotek, muzeów i archiwów („Narodowa Sieć cyfrowej kultury” i „Projekt promocji cyfrowej biblioteki”) oraz jeden specjalny program współpracy dotyczącej zasobów kultury („Pamięć Chin)”. Poza nimi, realizowane są też lokalne inicjatywy konsolidacyjne w kilku prowincjach i miastach (Pekin, Guangzhou, Shenzeb i Hunan), liczba i typy zasobów objętych ich kontrolą są jednak ograniczone. Aby ustalić czynniki spowalniające proces scalania w sieci www narodowego dorobku kulturowego oraz tworzenia mechanizmów powszechnego dostępu do digitalizowanych oraz tworzonych w formie cyfrowej zasobów, autorzy dokonali przeglądu dostępnej literatury przedmiotu, przeprowadzili również sondaż, w ramach którego zbierano opinie personelu różnych, publicznych instytucji kultury nt. barier utrudniających wzajemne łączenie różnych baz online i ich udostępnianie za pośrednictwem jednej platformy.