Babin

Projekt Pelagios (Pelagios: Enable Linked Ancient Geodata In Open Systems) to wspólna, międzynarodowa inicjatywa wielu środowisk naukowych, mająca na celu ułatwienie powiązań między różnego typu zasobami online dotyczącymi badań historycznych (takimi jak literatura poświęcona starożytnym cywilizacjom i językom, zbiory danych archeologicznych, mapy, pliki graficzne, cyfrowe artefakty, wyniki badań i in.) i miejscami z przeszłości, do których się odnoszą. Kluczem do budowy takiej sieci powiązań między odrębnymi zbiorami danych jest wykorzystywanie słowników nazw geograficznych online, w których każdemu miejscu przypisuje się unikalny, stabilny identyfikator URI. Członkowie Pelagios zaangażowani są w tworzenie najlepszych praktyk i narzędzi pomocnych przy realizacji założeń projektu, w tym m.in. w określanie zasad publikacji metadanych indeksów geograficznych jako Linked Open Data i rozwój otwartej platformy adnotacji Recogito, wspierającej proces linkowania cyfrowych tekstów i map z miejscami, których dotyczą, a tym samym – geoprzestrzenną analizę historycznych map i tekstów. W jego ramach opracowano także Peripleo – prototypową aplikację o otwartym kodzie źródłowym, pozwalającą na wizualizację i czasoprzestrzenne przeglądanie rosnącego zasobu wzajemnie powiązanych otwartych danych publikowanych przez społeczność naukową. Artykuł poświęcono prezentacji tego ostatniego przedsięwzięcia.

Humanistyka cyfrowa (HC) ma od ponad dekady znaczący wpływ na pejzaż akademicki, trudno jednak znaleźć jej powszechnie akceptowalną definicję, czy też sposób określenia granic. W artykule traktowana jest nie jako dział badań, dziedzina wiedzy czy metodologia, lecz jako zbiorowe pojęcie opisujące szereg zjawisk i interakcji na styku badań humanistycznych i cyfrowych technologii, odnoszone też do naukowej wspólnoty wartości, działań i praktyk, zaangażowanej w realizację różnego typu projektów, związanych m.in. z prezentacją i upowszechnianiem humanistyki w sieci, tworzeniem cyfrowych zasobów naukowych oraz platform i narzędzi badawczych dla humanistów. Od początków istnienia HC, duży wkład w jej rozwój miały biblioteki i bibliotekarze, współpracując ze środowiskiem naukowym w ramach programów digitalizacji, analizy tekstu, zarządzania informacją, zapewniania przestrzeni do badań, czy otwartego dostępu do naukowych publikacji i wyników badań. Mimo to, środowisko biblioteczne nie jest nadal zdecydowane, jak należy wspierać badania HC i jak reagować na stałe poszerzanie zakresu wykorzystywanych w niej metod i technik oraz na oczekiwania coraz większej liczby związanych z tym nurtem badaczy.

W artykule przedstawiono historię i przekształcenia organizacyjne Instytutu Bibliotekoznawstwa Biblioteki Narodowej Republiki Czeskiej (IB) oraz szczegółowo scharakteryzowano jego stan aktualny, zakres działań i osiągnięcia ostatnich lat.

Międzynarodowy projekt Counting Online Usage of Networked Electronic Resources (COUNTER) jest wynikiem współpracy bibliotek, wydawców i dostawców pełnotekstowych zasobów elektronicznych i ma na celu normalizację i optymalizację raportów wykorzystania zasobów elektronicznych oraz zapewnienie bibliotekarzom dostępu do wiarygodnych, spójnych i porównywalnych statystyk nt. czasopism, książek, baz danych i multimediów. Pierwszy kodeks dobrych praktyk COUNTER opublikowano w 2002 r., a w 2007 roku przyjęto jako standard Standardized Usage Statistics Harvesting Initiative (SUSHI) – opracowany przez NISO protokół umożliwiający automatyczne wysyłanie żądań i pozyskiwanie raportów COUNTER bez konieczności przeszukiwania platform poszczególnych wydawców. Choć obie te inicjatywy zostały dobrze przyjęte w środowisku bibliotecznym, istnieje wiele niejasności dotyczących sposobów ich implementacji. Autor przedstawia wskazówki dla bibliotekarzy chcących wykorzystywać zalety SUSHI jako podstawowego i rzetelnego sposobu gromadzenia statystyk COUNTER, i w dalszej perspektywie – narzędzia analizy potrzeb użytkowników

Biblioteki, muzea i archiwa przenoszą swoje zbiory na formę cyfrową od lat 90. ubiegłego wieku, w tym czasie powstało też wiele wytycznych dotyczących najlepszych praktyk oraz standardów w projektach digitalizacji. Zalecenia te regulują szczegółowo różne aspekty procesów konwersji, w tym kwestie formatu danych i metadanych. W większości amerykańskich dokumentów normalizacyjnych tworzonych przez organizacje branżowe i agencje federalne, faworyzuje się TIFF 6.0 jako preferowany format produkcji plików wzorcowych, PDF w tym kontekście wymieniany jest jako niezalecany, natomiast w odniesieniu do standardu archiwalnego PDF/A (zob. BABIN 2011/1/29) znaleźć można sprzeczne opinie lub ich brak. Wg autora, efektem takiego podejścia są wyższe koszty operacyjne oraz koszty zarządzania plikami. W artykule proponuje wykorzystanie PDF/A jako preferowanego formatu przy digitalizacji przeznaczonych do długotrwałego przechowywania dokumentów tekstowych, wskazując także na możliwości jego zastosowań przy konwersji innego typu materiałów, takich jak ilustracje graficzne, mapy i fotografie lotnicze, oraz wykorzystania w OAIS – referencyjnym modelu funkcjonowania organizacji archiwów cyfrowych, by zredukować nakłady na digitalizację i cyfrową ochronę.

Rosnąca dostępność treści przeniesionych na formę cyfrową i elektronicznych źródeł informacji, tworzenie narodowych zasobów bibliotecznych i powstawanie coraz większej liczby międzyinstytucjonalnych repozytoriów wymuszają zmiany procedur zabezpieczenia zasobów bibliotek, a twórcy regulacji dotyczących ochrony zbiorów muszą rozważyć, czy i w jakim zakresie powyższe czynniki mogą wpływać na dobór materiałów mających podlegać ochronie, na działania takie jak zmiana formatu, przeniesienia i konserwacja, i na sens ochrony indywidualnych, drukowanych egzemplarzy na poziomie pojedynczych instytucji. Celem przeprowadzonego przez autorkę badania było określenie w jakim zakresie w bieżących programach ochrony uwzględnia się materiały spoza własnych fizycznych zbiorów biblioteki, i jakie praktyki archiwizacyjne i konserwatorskie stosuje się w bibliotekach naukowych i akademickich w Ameryce Północnej.

Brytyjskie biblioteki, archiwa i muzea angażują się w coraz większym stopniu w projekty cyfrowej ochrony (CO) swoich zbiorów, z których rosnącą część stanowią materiały elektroniczne. Większość badań poświęconych dygitalizacji i cyfrowej archiwizacji dóbr kultury koncentruje się na analizie technicznych aspektów zachowania cyfrowych obiektów, mniej uwagi poświęca się natomiast kwestiom doboru cyfrowych materiałów do zabezpieczenia. W artykule skupiono się na analizie społecznego kontekstu procesów doboru mających podlegać ochronie zasobów, a zwłaszcza identyfikacji zainteresowanych nimi w Wielkiej Brytanii podmiotów i określeniu, w jaki sposób ich role, tradycje i zakres odpowiedzialności oraz wzajemne relacje mogą wpływać na praktyki archiwizacyjne i decyzje dotyczące wybieranych treści.

W Rosji coraz więcej dzieci i młodzieży traktuje Internet jako główne źródło informacji. Uwzględniono to w opracowanej przez Rosyjskie Stowarzyszenie Biblioteczne, koncepcji rozwoju bibliotek dziecięcych i młodzieżowych na lata 2014-2020, która przewiduje rozszerzenie i stałe doskonalenie bibliotecznych usług elektronicznych. W artykule krótko przedstawiono proces komputeryzacji centralnych bibliotek dziecięcych, rodzaje świadczonych przez nie usług oraz już zrealizowane najciekawsze projekty.

Wikipedia ma obecnie 280 wersji językowych, a jej najbardziej prominentna, angielskojęzyczna postać zawiera ponad 4 mln opracowanych haseł i ma ponad 130 tys. aktywnych użytkowników. Projekt ten nie ogranicza się do rozwoju olbrzymiej, otwartej encyklopedii z dostępnymi dla ogólnego odbiorcy artykułami, lecz zapewnia również olbrzymią bazę danych rejestrującą wszystkie ich warianty i dokonywane na przestrzeni lat zmiany, a także, w przypadku każdego artykułu, przestrzeń dla dyskusji online. Ta ostatnia funkcja sprawia, że Wikipedia stanowi bogate, społeczno-technologiczne środowisko umożliwiające badanie procesów współtworzenia wiedzy oraz sposobów ich negocjowania w w społecznościach współpracujących na zasadach crowdsourcingu.

Większość debat poświęconych treściom cyfrowym i bibliotekom koncentruje się w Stanach Zjednoczonych na e-książkach z oferty dużych dostawców. W ciągu ostatnich kilku lat, dzięki działaniom lobbyingowym ALA (American Library Assiciation) i środowiska bibliotecznego, dokonano znaczącej poprawy dostępu do katalogów ebooków branżowych wydawców oraz komfortu wykorzystywania ich kolekcji. Jednocześnie, szukano dodatkowych, niezależnych opcji umożliwiających użytkownikom wyszukiwanie i publikowanie treści elektronicznych, z uwzględnieniem kwestii ochrony prywatności i zapewnienia długotrwałej cyfrowej ochrony, rozszerzając obszar zainteresowania o inne typy i źródła e-zasobów. Autorka przybliża kilka innowacyjnych projektów, które zyskały dofinansowanie fundacji Knight, i które miały na celu zwiększenie dostępności cyfrowych platform i mediów, i powstały dzięki współpracy bibliotek, konsorcjów bibliotecznych, autorów, twórców oprogramowania i członków lokalnych społeczności.