Babin

Biblioteki akademickie i publiczne muszą mierzyć się obecnie z ciągłymi zmianami, których skala, tempo i złożoność wykazują stałą tendencję wzrostową. Efektywne kierowanie organizacją w takich warunkach oraz powodzenie wprowadzanych innowacji zależą w dużej mierze od umiejętności przywódczych kadry zarządzającej tych instytucji i jej odpowiednich relacji z personelem. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu omówiono kompetencje przywódcze niezbędne do skutecznego zarządzania zmianami oraz najważniejsze czynniki warunkujące sukces projektów transformacji. Przedstawiono również wnioski z dwóch badań jakościowych przeprowadzonych w Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg (HAW) – Wyższej Szkole Nauk Stosowanych w Hamburgu, poświęconych przywództwu w bibliotekach akademickich i publicznych w okresie zmian oraz z ilościowego badania analizującego wpływ przyjętych przez dyrekcje bibliotek szkół wyższych stylów zarządzania oraz kultury organizacyjnej instytucji na kierownictwo średniego szczebla i szeregowych pracowników.

Centrum Usług Bibliotecznych Nadrenii Północnej -Westfalii (HBZ) eksperymentuje z technologiami Sieci Semantycznej i Linked Open Data (LOD) od 2009 r., koncentrując się zarówno na aspektach technicznych, jak i prawnych związanych ze zmianą paradygmatu dostarczania i reprezentacji danych. Od 2010 r, jako jedna z pierwszych niemieckich instytucji, biblioteka ta udostępnia dane katalogowe w domenie publicznej. Bazujący na nich nowy serwis LOD pn. lobid.org (Linking Open Bibliographic Data) uruchomiono w tej instytucji w sierpniu tego samego roku i od tej pory jest on stale rozwijany (doskonalone są m.in. procesy konwersji, modele danych i oprogramowanie). W artykule przybliżono cele przyświecające twórcom tego projektu, architekturę techniczną i sposób funkcjonowania nowego systemu oraz plany jego dalszego rozwoju

Zapewnienie przez rywalizujące ze sobą uczelnie dobrych warunków nauki w świecie zdominowanym przez nowe, szybko zmieniające się technologie cyfrowe wymaga od tych instytucji stałego monitorowania sposobów wykorzystywania różnych mediów i usług przez studentów – grupy, wśród której nowinki technologiczne rozchodzą się niezwykle szybko i do której należy wielu wynalazców nowych aplikacji. Do odpowiedniego zrozumienia ich zachowań oraz sensowności inwestowania w tworzenie dla tego typu odbiorców określonych typów usług, niezbędne jest podejście empiryczne analizujące szerokie spektrum używanych przez nich mediów – od drukowanych podręczników po serwisy typu Twitter. W artykule przedstawiono wyniki badań sprawdzających, którego typu usługi biblioteczne i powiązane z nimi serwisy sieciowe uznawane są przez studentów za ważne, z których faktycznie korzystają i na których powinny się skupiać biblioteki akademickie planując swoje strategie rozwoju na przyszłość.

Autor artykułu, przez wiele lat przewodniczący LIBER i CERL oraz długoletni dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Göttingen, prezentuje najnowsze osiągnięcia niemieckich bibliotek akademickich, publicznych i szkolnych. Biblioteki przeżywają swój renesans, a nowe technologie stwarzają im nowe szanse. Budowane są nowe siedziby bibliotek naukowych i publicznych, przystosowane do ich nowych funkcji.

Przyszłość bibliotek naukowych wytyczył raport komisji „Przyszłość infrastruktury informacyjnej”, w którym określono obszary, które powinny być unowocześnione i rozwijane we współpracy wielu instytucji: licencje krajowe, archiwizacja źródeł cyfrowych, dokumenty nietekstowe dla nauki, środowisko wirtualne dla badań naukowych, digitalizacja dziedzictwa kulturowego, Open Access dla nauki, kompetencje informacyjne oraz kształcenie.

W niemal wszystkich krajach na świecie, forsowane przez polityków i międzynarodowe instytucje finansowe cięcia wydatków na cele społeczne (przy jednoczesnym przeznaczaniu niebagatelnych kwot na ratowanie bankrutujących prywatnych banków i koncernów oraz upadajacych gospodarek) miały bardzo negatywny wpływ na sytuację sektora edukacyjnego i instytucji kultury, w tym bibliotek. Placówki te dysponują znacznie zmniejszonymi budżetami i zmuszone są do szukania kreatywnych rozwiązań pozwalających im na godzenie w czasach recesji ich społecznej i edukacyjnej misji z koniecznością wdrażania usług bazujących na ICT. Wiele bibliotek dotyka tzw. kryzys legitymizacji i mimo notowanego wzrostu zainteresowania swoimi usługami, mają one kłopoty z uzasadnieniem potrzeby ich utrzymywania finansującym je organom oraz opinii publicznej. W artykule, na podstawie skandynawskich i niemieckich doświadczeń, przeanalizowano możliwości, jakie dają bibliotekarzom w tym zakresie współczesne techniki marketingu, PR i zarządzania.

Bibliotekarze wywodzą swoją rację bytu i uprawnienia z podstawowych praw do wolności informacji, swobody ekspresji i zakazu cenzury. Prawo do wolności informacji może też być jednak rozumiane jedynie w sposób defensywny, jako instrument obrony przed ingerencją państwa, a nie fundamentalna zasada, której biblioteki mają być gwarantem, gdyż sektor publiczny jako taki nie stanowi audytorium dla wolności słowa. Biblioteki zapewniają jedynie dostęp do źródeł, z których każdy może bezpłatnie korzystać. Instytucje te mogą jednak, w wolnym, pluralistycznym społeczeństwie, mieć wkład w rozwój demokracji poszerzając udział w procesie kształtowania opinii, dotyczącym m.in. kwestii kulturowych i edukacyjnych.

Artykuł dotyczy otwartych bibliotek, a dokładniej kompleksowego rozwoju biblioteki 2.0, w tym – szerszego włączania użytkownika w rozwój bibliotek publicznych i zarządzania nimi w ramach modelu demokracji uczestniczącej. Wykorzystano w nim wnioski z pracy dyplomowej autorki pn. Otwarte Biblioteki w budżecie partycypacyjnym .

W artykule poruszono tematykę podstaw i zasad etyki bibliotekarskiej, norm i wartości przyjętych w kodeksach etycznych środowisk bibliotecznych w różnych krajach świata oraz etyki zawodu bibliotekarza w Niemczech i perspektyw jej rozwoju. Wykorzystano w nim m.in. dyskusje toczone w 2007 r. na łamach BID (Biblioteka i Informacja Niemiec), w trakcie Dni Bibliotekarza poświęconych tej tematyce z lat 2008, 2010 i 2011, studenckie projekty i prace dyplomowe oraz wypowiedzi z bibliotecznych list dyskusyjnych InetBib i ForumOeB.