Babin

Implementacja oprogramowania o otwartym kodzie źródłowym (OSS) to ważny trend w obszarze wprowadzania nowych technologii, a rozwiązania takie postrzegane są przez rządy wielu krajów jako baza innowacji i narzędzie umożliwiające efektywne świadczenie usług oraz optymalizację kosztów. Najpopularniejszym OSS wykorzystywanym na świecie do budowy instytucjonalnych repozytoriów i bibliotek cyfrowych jest DSpace (por. babin.bn.org.pl/?p=1972), a Indie zajmują drugą (po Stanach Zjednoczonych) pozycję na liście krajów używających go jako platformy do archiwizacji różnego typu dokumentów (w 2013 r. na DSpace pracowało 24 z 35 indyjskich repozytoriów – 68,5%). Autorzy postanowili sprawdzić powody popularności tego systemu i wybierania go w Indiach znacznie częściej niż konkurencyjnych aplikacji, takich jak Fedora, Eprints czy Greenstone, analizując różne przykłady jego instalacji, charakter i rozwój budowanych kolekcji, ich geograficzną dystrybucję oraz typ obsługujących DSpace instytucji.

W artykule omówiono trendy rozwoju i bieżącą sytuację sektora technologii bibliotecznych (por. babin.bn.org.pl/?p=3366, babin.bn.org.pl/?p=2146), stopień akceptacji rozwiązań oferowanych przez dostawców systemów dla bibliotek, zmiany struktury własności i pozycję najważniejszych firm na tym rynku oraz strategie budowy oferty ich flagowych produktów. Przybliżono również najpopularniejsze oprogramowanie wybierane w różnych typach bibliotek w Stanach Zjednoczonych i na świecie, ich inwestycje w strategiczne produkty w  2015 r. oraz ofertę małych i średnich producentów skierowaną do tych placówek.

Ze względu na szybki wzrost liczby wszystkich typów zasobów informacyjnych udostępnianych przez biblioteki oraz ograniczone budżety tych instytucji, możliwości odpowiedniego, manualnego katalogowania wszystkich publikowanych materiałów są coraz mniej realistyczne, istotnym problemem dla całej społeczności bibliotecznej staje się więc opracowanie najbardziej efektywnych sposobów tworzenia rekordów bibliograficznych i zapewnienie tym samym użytkownikom szans na dotarcie do poszukiwanych materiałów. Jednym z obiecujących podejść do zarządzania rosnącą liczbą informacji jest wdrażanie półautomatycznych narzędzi tworzenia metadanych, czyli wykorzystywanie oprogramowania do produkcji rekordów metadanych pod większą lub mniejszą kontrolą ekspertów.

Projekt Pelagios (Pelagios: Enable Linked Ancient Geodata In Open Systems) to wspólna, międzynarodowa inicjatywa wielu środowisk naukowych, mająca na celu ułatwienie powiązań między różnego typu zasobami online dotyczącymi badań historycznych (takimi jak literatura poświęcona starożytnym cywilizacjom i językom, zbiory danych archeologicznych, mapy, pliki graficzne, cyfrowe artefakty, wyniki badań i in.) i miejscami z przeszłości, do których się odnoszą. Kluczem do budowy takiej sieci powiązań między odrębnymi zbiorami danych jest wykorzystywanie słowników nazw geograficznych online, w których każdemu miejscu przypisuje się unikalny, stabilny identyfikator URI. Członkowie Pelagios zaangażowani są w tworzenie najlepszych praktyk i narzędzi pomocnych przy realizacji założeń projektu, w tym m.in. w określanie zasad publikacji metadanych indeksów geograficznych jako Linked Open Data i rozwój otwartej platformy adnotacji Recogito, wspierającej proces linkowania cyfrowych tekstów i map z miejscami, których dotyczą, a tym samym – geoprzestrzenną analizę historycznych map i tekstów. W jego ramach opracowano także Peripleo – prototypową aplikację o otwartym kodzie źródłowym, pozwalającą na wizualizację i czasoprzestrzenne przeglądanie rosnącego zasobu wzajemnie powiązanych otwartych danych publikowanych przez społeczność naukową. Artykuł poświęcono prezentacji tego ostatniego przedsięwzięcia.

W 2011 r. Biblioteka Narodowa Finlandii, we współpracy z firmą Microtask, tworzącą technologie dla crowdsourcingu, zainicjowały DigitalKoot (Cyfrowi Ochotnicy) – projekt wykorzystujący specjalnie zaprojektowane gry komputerowe w celu zaangażowania internautów do korekty, w ramach zabawy, błędów powstałych przy skanowaniu zbiorów historycznych czasopism przez OCR (Optical Character Recognition). Inicjatywa ta okazała się ogromnym sukcesem – w ciągu kilkunastu miesięcy tysiące wolontariuszy wykonało ponad 2,5 mln zadań, prawdziwym osiągnięciem DigitalKoot było jednak wprowadzenie gamifikacji do niekomercyjnych programów ochrony cyfrowej. W artykule omówiono genezę i definicje tego pojęcia (inaczej: grywalizacji, gryfikacji) oraz możliwości wykorzystania strategii gier do weryfikacji zdigitalizowanych tekstów przetworzonych przy użyciu oprogramowania OCR, wykorzystując jako przykład projekt o nazwie Purposeful Gaming & BHL realizowany od 2013 r. przez cztery amerykańskie instytucje zajmujące się ochroną dziedzictwa kulturowego i naturalnego.

Ruch na rzecz otwartego oprogramowania (OSS – open source software) ma znaczący wpływ na rynek informatyczny, a aplikacje o otwartym kodzie źródłowym są też coraz szerzej akceptowane w środowisku bibliotecznym, jako alternatywa dla komercyjnych rozwiązań w czasach ograniczeń budżetowych, głównie ze względu na minimalne koszty nabycia, potencjalnie niższe koszty obsługi i lepsze możliwości dopasowania do specyficznych potrzeb różnych grup użytkowników, oraz coraz szerszy wybór otwartych, bibliotecznych platform i systemów (np. Evergreen, Koha, Dspace czy Greenstone). Piśmiennictwo poświęcone producentom OSS jest bardzo obszerne, natomiast stosunkowo niewiele uwagi poświęcono jak dotąd analizie charakterystyki programistów zaangażowanych w rozwój otwartego bibliotecznego oprogramowania (LOSS – library open source software) oraz powodów skłaniających ich do udziału w przeznaczonych dla bibliotek i bazujących na wolontariacie projektach. Aby pomóc poznać wartości, którymi kierują się takie osoby, a tym samym lepiej promować, wspierać i motywować ich pracę, autorzy przeprowadzili sondaż online wśród 126 informatyków LOSS powiązanych z portalami SourceForge, Foss4Lib i Code4Lib.

Dużą przeszkodą w zachowaniu cyfrowych treści dla przyszłych pokoleń badaczy są kwestie ekonomiczne, czyli brak zrównoważonych modeli biznesowych zapewniających odpowiednie źródła finansowania organizacyjnych i technicznych procesów archiwizacji i stabilne podstawy dla długotrwałej cyfrowej ochrony. Problem ten dotyczy również inicjatyw realizowanych w środowisku bibliotecznym, takich jak LOCKSS – Lots of Copies Keep Stuff Safe (zob. BABIN 2007/1/25), czyli w wolnym przekładzie: dużo kopii chroni dane. Program ten powstał w 1998 r. w celu opracowania bezpłatnych narzędzi o otwartym kodzie źródłowym służących do bezpiecznej archiwizacji i zabezpieczenia zasobów elektronicznych w modelu peer-to-peer i zapewnienia wsparcia korzystającym z niego bibliotekom i wydawcom, a obecnie ok. 20 sieci bibliotecznych i naukowych wykorzystuje tę technologię do tworzenia i przechowywania kopii zapasowych książek, czasopism, urzędowej dokumentacji, zbiorów danych i zasobów archiwizowanych w instytucjonalnych repozytoriach.

W artykule omówiono system bibliotek publicznych Słowenii, w tym jego podstawy prawne, strukturę, typy bibliotek, ich podstawowe zadania i funkcje, zasady organizacji i finansowania, oraz poziomu wykorzystania dostępnych zasobów i usług, a następnie zaprezentowano realizowany przez słoweńską bibliotekę narodową projekt przestrzennej analizy sieci bibliotecznej, przybliżając jego założenia i cele, przyjętą metodologię, otrzymane rezultaty, zakres wpływu i potencjalne możliwości adaptacji w innych środowiskach, w celu poprawy jakości obsługi użytkowników.

SUNCAT (Serials Union CATalogue), czyli brytyjski katalog centralny czasopism to finansowany przez JISC serwis zawierający rekordy wydawnictw ciągłych w różnych formatach, na poziomie tytułu, pochodzące ze zbiorów 99 instytucji, w tym bibliotek narodowych uprawnionych do otrzymywania eo, akademickich i specjalnych oraz opisy z bazy CONSER (Cooperative Online Serials), Rejestru ISSN i DOAJ (Directory of Open Access Journals). Dodatkowo, trafiają do niego również rekordy Trinity College w Dublinie – jedynej partycypującej w projekcie biblioteki spoza Wielkiej Brytanii. SUNCAT jest najpełniejszym źródłem bieżących informacji o zasobach różnego typu wydawnictw ciągłych (czasopism, periodyków, gazet, biuletynów, materiałów konferencyjnych, prasy kolorowej i raportów rocznych) i zawiera obecnie ponad 7,5 mln. rekordów, w tym rosnącą liczbę opisów dokumentów elektronicznych. W artykule przedstawiono początki budowy serwisu oraz jego ewolucję w ciągu ostatnich kilkunastu lat,  jej poszczególne etapy, zasady działania i funkcje serwisu, zakres jego wykorzystania oraz dalsze plany rozwoju.

W raporcie udokumentowano inwestycje bibliotek w strategiczne produkty technologiczne w 2014 r. oraz ofertę organizacji – zarówno niekomercyjnych, jak i tych nastawionych na zysk, dotyczącą oprogramowania do zarządzania zasobami i serwisami i bibliotek, w tym zintegrowanych systemów bibliotecznych (ZSB), platform usług bibliotecznych i multiwyszukiwarek. Prezentowane w artykule dane zebrano przy pomocy obszernej ankiety skierowanej do dostawców operujących na rynku międzynarodowym. Uzyskane, szczegółowe odpowiedzi dotyczyły m.in. organizacji ich firm, nowych produktów, wyników sprzedaży i bieżących osiągnięć. Wśród konsultowanych przez autora źródeł znalazły się także komunikaty prasowe prasowe, artykuły prasowe oraz inne publicznie dostępne informacje i doniesienia medialne. Większość respondentów dostarczyła mu również listy bibliotek reprezentowanych w udostępnionych statystykach, co pozwoliło na bardziej szczegółową analizę rynkowych trendów i wyborów dokonywanych w różnych sektorach bibliotecznych oraz obecnej sytuacji przemysłu technologii bibliotecznych (por. babin.bn.org.pl/?p=2146)