Babin

Biblioteka Narodowa Finlandii (BNF) prowadzi od 2012 r. Projekt Digitalizacji Języków Pokrewnych (Digitisation Project of Kindred Languages), którego celem jest przeniesienie na formę cyfrową i opublikowanie online w wolnym dostępie, na otwartej platformie DSpace, ok. 1200 książek i ponad 100 tytułów czasopism w różnych, w tym zagrożonych językach z rodziny uralskiej. Powstała w jego ramach kolekcja ugrofińska (Fenno-Ugrica) zawiera obecnie ponad 110 tys. stron książek i ok. 90 tys. stron czasopism dostępnych dla wszystkich zainteresowanych, niezależnie od ich miejsca pobytu. Projekt jest wspierany finansowo przez Fundację Kone i stanowi część jej programu językowego koncentrującego się na dokumentacji rzadkich języków ugrofińskich, fińskiego i języków mniejszości narodowych Finlandii. Docelowo, udostępnione materiały mają stanowić największy na świecie zasób w językach uralskich. NBF chce również zapewnić użytkownikom Fenno-Ugrica narzędzia umożliwiające prowadzenie badań lingwistycznych, interaktywne wykorzystanie zdigitalizowanych zbiorów i wspieranie nauki obywatelskiej (ang. citizen science), wykorzystując w tym celu społecznościowe innowacje i nowe formy partnerstwa.

Od 10 lat można obserwować stały wzrost zainteresowania badaniami nad oprogramowaniem o otwartym kodzie źródłowym, rozwijanym i dystrybuowanym za darmo w Internecie przez działające na zasadzie wolontariatu społeczności hakerów, czyli nad projektami znanymi jako FOSS – Free and Open Source Software. Znaczącą część prac dotyczących tej problematyki opublikowano na łamach czasopisma First Monday – była ona m.in. tematem przewodnim specjalnego wydania FM z października 2005 r. Wspólną cechą piśmiennictwa dotyczącego FOSS jest traktowanie inicjatyw tego typu jako innowacyjnych, jego bardziej szczegółowy przegląd pokazuje jednak wyraźne różnice w poglądach badaczy na relacje między innowacjami i wolnym oprogramowaniem – spory dotyczą m.in. licencji i optymalnej liczebności grup programistów, sprzyjającej wypracowywaniu nowych, rewolucyjnych rozwiązań. W artykule przeanalizowano wzajemne zależności między FOSS i innowacyjnością, wykorzystując jako materiał badawczy wypowiedzi współtwórców takich projektów.

Kwalifikacje coraz bardziej przydatne w pracy współczesnych katalogerów, poza znajomością formatu MARC oraz zasad i standardów katalogowania, to umiejętności stosowania nowych schematów opisu zasobów oraz wiedza na temat możliwości ponownego wykorzystywania istniejących metadanych. Wg autorów, do przygotowania zawodowego zajmujących się katalogowaniem bibliotekarzy powinna zaliczać się również znajomość nowych technologii i narzędzi IT wykorzystywanych do organizacji i udostępniania informacji, w tym języków HTML, CSS, XML, XSLT oraz MARCXML. Doświadczenie w tej materii może być wykorzystane do eksperymentowania z metodami przekształcania jednych formatów zapisu danych na inne, przy użyciu różnego typu oprogramowania. W artykule omówiono, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, zmiany ról katalogerów i nowe wymagania pracodawców związane z pracą na ich stanowiskach oraz znaczenie metod pozwalających na transformacje i zapewnienie współoperatywności danych bibliotecznych. Przybliżono następnie zastosowanie eXtensible Stylesheet Language Transformations – przekształceń rozszerzalnego języka arkuszy stylów (XSLT) do przetwarzania, edycji, zmiany przeznaczenia i przeformatowywania metadanych.

Norweskie Kolegium Nauk Stosowanych Oslo i Akershus (HiOA) oferuje otwartą platformę publikacji bazującą na oprogramowaniu Open Journal Systems (OJS) o otwartym kodzie źródłowym, zarządzaną przez bibliotekę uczelni. Jej kilkuletnia współpraca ze środowiskiem Open Acess pokazała, że wiele periodyków online nadal funkcjonuje w tradycyjnym modelu publikacji, skoncentrowanym na druku – założenie e-czasopisma z wykorzystaniem tradycyjnych procedur i obiegu danych w świecie akademickim jest proste, gdyż większość naukowców korzysta z edytorów tekstu, pozwalających na zapisywanie dokumentów w postaci plików PDF,  jako głównego narzędzia pracy. Z tego też powodu PDF, mimo wielu ograniczeń, jest standardowym formatem używanym w naukowych e-czasopismach Open Access, spoza komercyjnego ruchu wydawniczego. Pracownicy HiOA postanowili stworzyć nowe procedury i mechanizmy prac dla publikacji w wolnym dostępie, lepiej dostosowane do wymogów uniwersalnej dostępności, wykorzystując w tym celu bardziej wszechstronny format EPUB 2.0 oraz standard JATS 1.0 (Journal Article Tag Suite) XML. W artykule przedstawiono główne zalety i powody przyjęcia takiego rozwiązania, opisano również sposób jego implementacji oraz jej koszty.

Narzędzia do tworzenia wirtualnych kolekcji i wystaw online pozwalają bibliotekom, archiwom, galeriom i muzeom na zapewnianie, powszechnego dostępu do materiałów które cieszą się dużą popularnością lub z różnych względów (zły stan, unikalny charakter, wartość historyczna itp.) nie mogą być wypożyczane. Wybór odpowiedniego systemu zależy od potrzeb oraz możliwości danej instytucji. W bibliotekach Indiana University (BIU) szukano rozwiązania, które byłoby alternatywą zarówno dla stron koncentrujących się na wyspecjalizowanych kolekcjach, o funkcjonalności nieprzydatnej dla innego typu zasobów, jak i dla serwisów o charakterze repozytoriów, skupionych na formacie lub typie treści, bez uwzględniania kontekstu i znaczenia zasobów. Zdecydowano się na wybór systemu Omeka – darmowego oprogramowania o otwartym kodzie źródłowym do budowy cyfrowych archiwów i publikowania online, rozwijanego w Roy Rosenzweig Center for History and New Media (George Mason University) i przeznaczonego dla instytucji, które nie mają dużych budżetów i odpowiedniej liczby personelu technicznego.

Raspberry Pi to platforma komputerowa o wymiarach karty kredytowej oparta na różnych dystrybucjach systemu Linux, stworzona przez Raspberry Pi Foundation. Urządzenie, dostępne na rynku od 29 lutego 2012 r., zaprojektowano jako alternatywę dla drogich stacjonarnych komputerów, by promować w szkołach nauczanie informatyki i zwiększyć liczbę dzieci uczących się programowania. Niski koszt Raspbery Pi (cena bez obudowy to ok. 35 USD, z obudową wykonana na drukarce 3D jest niewiele wyższa) i ich wszechstronność sprawiły, że zaczęto je wykorzystywać także do zupełnie innych projektów. Z tych samych powodów, na Uniwersytecie Lougborough (UL), postanowiono sprawdzić potencjalne zastosowania Malinek (od ang. raspberry) w bibliotekach szkół wyższych.

W 2012 r. projekt Internet Archive (jedno z największych, otwartych cyfrowych archiwów na świecie) nawiązał współpracę z firmą BitTorrent Inc. oferując ponad milion plików ze swoich zbiorów przez sieć P2P, w celu zapewnienia użytkownikom łatwiejszego i szybszego dostępu do swoich zasobów. Jak dotąd, jest to jedyna tak duża i popularna biblioteka, która zdecydowała się na korzystanie z technologii peer-to-peer, kojarzonej powszechnie z piractwem internetowym, by ułatwić dystrybucję i redystrybucję zasobów znajdujących się w domenie publicznej. W artykule przedyskutowano specyfikę torrentów, związane z nimi kontrowersje, zalety i możliwości zastosowań protokołu BitTorrent w bibliotekach oraz przyjęcia zdecentralizowanego podejścia do zarządzania danymi, a także argumenty na rzecz szerszej implementacji tego oprogramowania przez wszystkie społeczności i instytucje, których nadrzędnym celem jest realizacja idei Open Access i upowszechniania wiedzy.

Oprogramowanie o otwartym kodzie źródłowym (OSS) ma w porównaniu z komercyjnymi rozwiązaniami szereg zalet takich jak niższe koszty ogólne użytkowania, szybkość rozwoju, bezpłatne aktualizacje, czy niezależność od usługodawcy. Może być też szczególnie użyteczne dla krajów rozwijających się, gdyż zwiększa dostępność nowych technologii i informacji, pomaga niwelować podziały cyfrowe, pozwala na wykorzystywanie wiedzy i umiejętności lokalnych mieszkańców oraz dostosowywanie systemów i aplikacji do lokalnych potrzeb. Rozsądna implementacja OSS może też stymulować rozwój lokalnego przemysłu informatycznego i pomóc w tworzeniu nowych miejsc pracy. Wykorzystanie potencjalnych korzyści z tym związanych zależne jest jednak od tego w jaki sposób produkty open source będą odbierane przez użytkowników. W artykule zreferowano jedno z pierwszych badań poświęconych akceptacji oprogramowania tego typu w kontekście państw Południa, na przykładzie Tajlandii. Przedstawiono również wszechstronny model integrujący czynniki indywidualne (subiektywne normy), społeczne i powiązane z charakterystyką oprogramowania, determinujące akceptowalność OSS, analizując stopień wzajemnych wpływów i powiązań tych zmiennych.

W artykule omówiono program AUTHORIS opracowany na Wydziale Informacji i Komunikacji Uniwersytetu w Granadzie w Hiszpanii. Jest to narzędzie umożliwiające generowanie haseł wzorcowych dla rekordów bibliograficznych na podstawie zasobów kartotek wzorcowych i zbiorów słownictwa opublikowanych w modelu Linked Data, za pomocą algorytmów uczenia. AUTHORIS opracowano, by rozszerzyć kontrolę autorytatywną i wymianę informacji między ośrodkami bibliograficznymi i innymi instytucjami.

Pomiar jakości usług bibliotek akademickich jest jednym z elementów nowoczesnych technik zarządzania, mającym warunkować stałą poprawę świadczeń oferowanych użytkownikom i ich elastyczne dostosowywanie do potrzeb studentów, kadry naukowej oraz wymagań uczelni, a także zapewniać efektywne funkcjonowanie biblioteki w szybko zmieniającym się środowisku. Sondażowe badania tego typu prowadzone są zazwyczaj tradycyjnymi metodami (papierowe i elektroniczne ankiety) lub przy pomocy komercyjnego oprogramowania do oceny poziomu satysfakcji użytkowników. W artykule, jako alternatywę dla tych czasochłonnych i/lub kosztownych rozwiązań, przedstawiono system ankietowy online LimeSurvey: wysokiej jakości, bezpłatną aplikację internetową o otwartym kodzie źródłowym, oferującą wszystkie funkcje niezbędne do prowadzenia badań społecznych i psychologicznych. Autorka, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu nt. metod i technik badań satysfakcji użytkowników bibliotek oraz studium przypadku biblioteki Sarah Lawrence College korzystającej z LimeSurvey, omawia jego zalety i ograniczenia, i porównuje jego funkcjonalność z innymi dostępnymi programami. Uzasadnia też powody, dla których sektor biblioteczny powinien powszechniej zainteresować się tym narzędziem.