Babin

Global Online Access to Law (GOAL), czyli globalny dostęp online do zasobów z zakresu prawa, to robocza nazwa inicjatywy mającej na celu udostępnienie literatury prawniczej, bezpłatnie lub za niewysoką opłatą, instytucjom rządowym, naukowym i niekomercyjnym z krajów rozwijających się. GOAL ma być częścią Reseach4Life – inicjatywy instytucji publicznych i prywatnych nakierowanej na poprawę jakości badań naukowych w krajach rozwijających się, głównie poprzez zapewnienie dostępu do publikacji naukowych online. Dotychczasowe działania w ramach Reseach4Life były realizowane w ramach programów prowadzonych przez agendy ONZ, dotyczyły ochrony zdrowia, rolnictwa, ochrony środowiska oraz rozwoju i innowacji.

W artykule przedstawiono problematykę rozwoju i modernizacji usług bibliotecznych i informacyjnych w Armenii, Gruzji i Uzbekistanie ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia edukacji bibliotekoznawczej. Podsumowano też efekty projektu finansowanego ze środków Komisji Europejskiej, mającego na celu opracowanie w tych państwach nowych programów studiów z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na poziomie magisterskim.

Zasady neutralności sieci zostały uregulowane w Stanach Zjednoczonych w 2010 r. przez Federalną Komisję Komunikacji (FCC). Zakładały one transparentność działań dostawców usług i łączy internetowych (ISP), zakaz blokowania przez nich dopuszczalnych prawem treści oraz brak dyskryminacji przy zarządzaniu transmisją, ze względu na lokalizację, rodzaj przesyłanych danych stosowane protokołu itp. Nakładały więc na ISP obowiązek zapewnienia takich samych warunków dostępu (w tym tej samej prędkości) do wszystkich sieciowych serwisów oraz równego traktowania ruchu przechodzącego przez ich infrastrukturę, niezależnie od tego z jakich stron pochodzi. Regulacje te zostały zaskarżone przez firmę Verizon – jednego z największych operatorów telekomunikacyjnych w Stanach Zjednoczonych, a na początku 2014 r. Federalny Sąd Apelacyjny dla Dystryktu Kolumbii rozstrzygnął jej pozew przeciw FCC na korzyść dostawcy.

Szybki rozwój technologii sieciowych rozbudził nadzieje, że zapewniana przez nie interaktywność w sferze społecznej pomoże ograniczyć lub nawet uleczyć część bolączek współczesnych, późnych demokracji, jako że w przeciwieństwie do działających jednokierunkowo tradycyjnych środków masowego przekazu, Internet zapewnia szerokie możliwości horyzontalnej komunikacji między obywatelami, zmniejszając jednocześnie znacząco koszty organizacji i dostępu do informacji; stał się też dzięki temu kluczowym narzędziem wielu ruchów społecznych. Możliwości jakie daje to medium jednostkom i społecznościom, ułatwiając wzmacnianie ich pozycji, dążeń i wpływu, nie są jednak wyłącznie i jednoznacznie pozytywne, gdyż te same cyfrowe technologie dały również początek środowisku analizy danych faworyzującemu biegłych technicznie ludzi władzy, mających dostęp do olbrzymich zasobów informacji pozyskiwanych ze śladów zostawianych przez internautów online oraz do skutecznych narzędzi ich analizy.

W 2011 roku australijski rząd przedstawił, określany jako przełomowy, projekt rozwoju Narodowej Szerokopasmowej Sieci (National Broadband Network – NBN), mający zapewnić wszystkim Australijczykom dostęp do Internetu i usług telefonicznych (zob. BABIN 2012/3/104). Wraz z rozszerzaniem się zasięgu NBN władze Australii nasiliły apele kierowane do instytucji kultury o udostępnianie online należących do nich zasobów. W 2012 roku na „otwieranie” kolekcji z budżetu państwa przeznaczono 39,3 mln dolarów. W rzeczywistości okazało się jednak, że pełne korzystanie z możliwości stwarzanych przez NBN jest ograniczane czynnikami ekonomicznymi, technologicznymi i prawnymi. Te ostatnie dotyczą prawa autorskiego, którego zapisy hamują upowszechnianie zasobów online.

W artykule omówiono rolę i zasady rozwoju regionalnych i konsorcyjnych repozytoriów w Japonii, tworzonych w modelu współdzielonych archiwów, oraz ich wpływ na ekspansję ruchu Open Access w tym kraju. Przedstawiono także efekty realizowanych tam programów i inicjatyw mających promować koncepcję wspólnych, instytucjonalnych repozytoriów (WIR), ułatwiać ich implementację i wspierać, dzięki znacznej redukcji kosztów, upowszechnianie dorobku naukowego pracowników współpracujących w jego ramach instytucji.

W 2012 r. projekt Internet Archive (jedno z największych, otwartych cyfrowych archiwów na świecie) nawiązał współpracę z firmą BitTorrent Inc. oferując ponad milion plików ze swoich zbiorów przez sieć P2P, w celu zapewnienia użytkownikom łatwiejszego i szybszego dostępu do swoich zasobów. Jak dotąd, jest to jedyna tak duża i popularna biblioteka, która zdecydowała się na korzystanie z technologii peer-to-peer, kojarzonej powszechnie z piractwem internetowym, by ułatwić dystrybucję i redystrybucję zasobów znajdujących się w domenie publicznej. W artykule przedyskutowano specyfikę torrentów, związane z nimi kontrowersje, zalety i możliwości zastosowań protokołu BitTorrent w bibliotekach oraz przyjęcia zdecentralizowanego podejścia do zarządzania danymi, a także argumenty na rzecz szerszej implementacji tego oprogramowania przez wszystkie społeczności i instytucje, których nadrzędnym celem jest realizacja idei Open Access i upowszechniania wiedzy.

Ostatnie dwie dekady to czas szybkiego rozwoju technologii informatycznych oraz gospodarek opartych na wiedzy, a także okres w którym wiele państw uznało wagę przynależności do struktur globalnego społeczeństwa informacyjnego, tworząc narodowe strategie i zasady rozwoju dwóch najważniejszych komponentów tej formacji: cyfrowej infrastruktury i cyfrowej zawartości (CZ) – nowego obszaru wymagającego planowanych i skoordynowanych działań. W piśmiennictwie naukowym nie poświęcano jednak jak dotąd dużej uwagi kwestiom strategicznego planowania w sferze CZ oraz standaryzacji aktywności poszczególnych państw w tym zakresie, możliwej dzięki przyjęciu wyznaczonych kryteriów i stworzeniu odpowiednich wskaźników statystycznych przydatnych przy ewaluacji wdrażanych planów i założeń, zarówno w skali globalnej, regionalnej, jak i na poziomie lokalnym.

Rozpowszechnienie usług przetwarzania w chmurze (ang. cloud computing) jest jednym z celów działań Komisji Europejskiej, może też przynieść firmom, agencjom rządowym i osobom prywatnym znaczne oszczędności, wykorzystanie chmury do zarządzania rekordami niesie też jednak ze sobą wiele wyzwań, związanych zarówno z kwestiami bezpieczeństwa danych, jak i potrzebą zapewnienia większej wiarygodności, dokładności i poprawności rekordów. Właściwe odniesienie się do tych problemów wymaga opracowania mającej bardziej szczególne zastosowanie oraz skutecznej i powszechnie obowiązującej legislacji, a ważnym krokiem do tego celu jest sprawdzenie i określenie zagrożeń związanych z chmurą obliczeniową w połączeniu z ewaluacją obecnie obowiązujących przepisów prawa. W kontekście Unii Europejskiej, badania te skoncentrowano na Dyrektywie w sprawie ochrony danych (Dyrektywa 95/46/EC) i pokrewnych instrumentach, mogących zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa i kontroli.

W artykule przedstawiono krótko międzynarodowe inicjatywy związane z archiwizacją danych i ich upublicznianiem w otwartym dostępie, umożliwiającym równoczesne, ponowne wykorzystywanie tych zasobów wielu użytkownikom (ang. data curation). Omówiono 3 raporty z projektów europejskich, które zdaniem autora, dobrze wprowadzają w tematykę archiwizacji, przetwarzania i ekstrakcji danych oraz główne referaty dotyczące tej tematyki wygłoszone w 2012 roku na konferencji w Bielefeld i na Generalnej Konferencji IFLA w Helsinkach.