Babin

Artykuł poświęcono analizie i ewaluacji różnych typów mechanizmów wyszukiwania semantycznego w sieci www, w odniesieniu do ich możliwości organizacji i lokalizacji sieciowych dokumentów semantycznych. Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu autorzy omawiają w nim infrastrukturę Sieci Semantycznej (SS), charakterystyki różnych typów silników wyszukiwawczych i systemów modelowania wiedzy oraz główne problemy związane z ewaluacją wyszukiwania w SS. Klasyfikują też zestaw atrybutów charakteryzujących poszczególne rozwiązania, przydatny przy ocenie zarządzania semantycznymi dokumentami. Następnie, przeprowadzają, w kontekście sieciowym, jakościową ewaluacji, wg tych kryteriów, 12 semantycznych wyszukiwarek różnego typu, wykorzystując w tym celu metodologię Desmet stosowaną w inżynierii oprogramowania.

Systemy organizacji wiedzy (KOS), w tym zwłaszcza tezaurusy, pełnią istotną rolę w zarządzaniu informacją i optymalizacji jej wyszukiwania, a ich znaczenie wzrasta wraz z postępami w rozwoju Sieci Semantycznej i Linked Data, brak uniwersalnego programistycznego interfejsu i standardów opisu utrudnia jednak wykorzystanie KOS w środowisku sieciowym i zapewnienie ich semantycznej współoperatywności. W artykule przedstawiono podstawowe wyznaczniki koncepcji tezaurusów w postaci Linked Open Data (LOD) jako dynamicznego systemu informacyjnego, a nie statycznego źródła danych, a następnie przeanalizowano problem opisu, publikacji, linkowania i użytkowania tezaurusów jako zbioru zasobów terminologicznych, proponując nowe, systematyczne podejście do udostępnia tych słowników jako LOD.

Klasyfikacje biblioteczne są owocem modernistycznej wiary w możliwość stworzenia obiektywnej i uniwersalnej reprezentacji świata i społeczeństwa, jednak, wg współczesnych krytyków, mimo kolejnych modyfikacji tych systemów, nadal daleko im do uniwersalizmu i obiektywności, gdyż stanowią odzwierciedlenie przekonań swoich twórców i odbicie otaczającej ich rzeczywistości – pełnej sprzeczności, nierówności, podziałów i uprzedzeń. Jednym z wyzwań przed jakimi stoją specjaliści informacyjni, w tym zwłaszcza bibliotekarze pracujący w instytucjach z dużymi i zróżnicowanymi zbiorami oraz równie dużymi i zróżnicowanymi populacjami użytkowników, jest zapewnienie odbiorcom narzędzi wyszukiwawczych minimalizujących szkody wyrządzane przez te taksonomie. W artykule przeanalizowano podwaliny współczesnej, pragmatycznej teorii klasyfikacji oraz etyczne dylematy związane z używaniem bibliotecznych systemów opracowania rzeczowego, a następnie przedstawiono konceptualne podstawy etycznie odpowiedzialnego zarządzania bibliotecznymi klasyfikacjami (BK) w niejednolitych, wielokulturowych, i wyznających sprzeczne systemy normatywne, współczesnych społeczeństwach.

Płaskie folksonomie, wykorzystujące proste tagi, stały się znaczącym i popularnym instrumentem klasyfikacji i wymiany olbrzymich zasobów informacji w sieci 2.0 (np. w serwisach typu Flickr, Del.icio.us, czy CiteULike). Społeczne systemy indeksowania tego typu, poza oczywistymi zaletami, mają też wady związane z brakiem kontroli semantyczno-strukturalnej, skutkującym m.in. występowaniem etykiet wieloznacznych, synonimicznych, homonimicznych, błędnie interpretowanych, różniących się pisownią itp. Aby zaradzić tym problemom, tworzy się folksonomie z hierarchiczną strukturą lub relacjami między pojęciami, podejście to ma jednak również szereg ograniczeń, takich jak limitowane możliwości tagowania predefiniowanego słownika, czy czasochłonność manualnego procesu wyboru tagów. W artykule omówiono literaturę i badania poświęcone różnym podejściom do rozwiązywania problemów społecznych klasyfikacji, w tym – dwa typy ustrukturyzowanych systemów folksonomii (UF): zależne od ludzkiej interwencji i bazujące na technikach przetwarzania maszynowego. Zaproponowano także nowy typ UF, mający w założeniu eliminować trudności związane ze stosowaniem zarówno płaskich, jak i ustrukturyzowanych systemów społecznego tagowania i porównano go z dotychczas realizowanymi projektami badawczymi.

W artykule omówiono projekt VIAFbot, zrealizowany przez Wikipedystów z OCLC i Biblioteki Brytyjskiej (specjalistów zatrudnionych w tych instytucjach na stanowisku Wikipedian in Residence, czyli rezydent Wikipedii), mający na celu integrację danych wzorcowych z Międzynarodowej Kartoteki Haseł Wzorcowych (VIAF) z biograficznymi artykułami z tej popularnej internetowej encyklopedii. Ich powiązanie ma dać bibliotekom okazję do prezentacji tradycyjnie hermetycznych, znanych głównie środowisku bibliotekarskiemu danych, takich jak rekordy katalogowe i wzorcowe, na szerzej dostępnych, otwartych platformach online.

Modele organizacji wiedzy (OW) zgodne z potrzebami użytkowników (ang. user based) i bazujące na kogniwistyce zaczęły się rozwijać w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, wraz z badaniami z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej i społecznymi przemianami zachodzącymi w tych dekadach, określanymi w literaturze jako rewolucja zorientowana na użytkownika (koncentracja projektowania, strategii biznesowych i politycznych, metodologii i praktyki różnych dyscyplin nauki na odbiorcach produktów, działań, systemów i usług). Artykuł poświęcono przybliżeniu specyfiki tego trendu oraz krytycznej analizie teoretycznych podstaw kognitywistycznych i bazujących na użytkowniku podejść do OW.

Centrum Usług Bibliotecznych Nadrenii Północnej -Westfalii (HBZ) eksperymentuje z technologiami Sieci Semantycznej i Linked Open Data (LOD) od 2009 r., koncentrując się zarówno na aspektach technicznych, jak i prawnych związanych ze zmianą paradygmatu dostarczania i reprezentacji danych. Od 2010 r, jako jedna z pierwszych niemieckich instytucji, biblioteka ta udostępnia dane katalogowe w domenie publicznej. Bazujący na nich nowy serwis LOD pn. lobid.org (Linking Open Bibliographic Data) uruchomiono w tej instytucji w sierpniu tego samego roku i od tej pory jest on stale rozwijany (doskonalone są m.in. procesy konwersji, modele danych i oprogramowanie). W artykule przybliżono cele przyświecające twórcom tego projektu, architekturę techniczną i sposób funkcjonowania nowego systemu oraz plany jego dalszego rozwoju

Wraz z rozwojem inicjatywy Linked Open Data (LOD) czyli skojarzonych / powiązanych danych udostępnianych w otwartej formie, coraz bardziej istotnymi elementami nowego, otwartego, globalnego środowiska informacyjnego stają się różnego typu słowniki, stanowiące podstawę funkcjonalności LOD i mogące potencjalnie odgrywać rolę semantycznych punktów odniesienia ułatwiających wzajemne powiązania między heterogenicznymi zbiorami danych i wspierających integrację informacji oraz tworzenie nowych ścieżek ich wyszukiwania. Wdrażanie LOD w słownikach kontrolowanych postulowane jest również w środowisku bibliotecznym, a wśród instytucji, które zajęły się konwersją danych bibliotecznych na ten model wymienić można m.in. biblioteki narodowe Norwegii, Szwecji, Węgier i Bibliotekę Kongresu, jednak implementacja technologii otwartych, powiązanych danych w sektorze związanym z ochroną dziedzictwa kulturowego znajduje się nadal na etapie eksperymentalnym. Autorka omawia jeden z takich pilotażowych projektów, związany z rozwojem słownika nazw osobowych amerykańskich artystów jazzowych dla aplikacji LOD.

Proces reprezentacji wiedzy jest złożoną kwestią i równolegle funkcjonuje wiele różnych, typów, teorii, modeli i metodologii jej organizacji, a ich znajomość (i znajomość ich charakterystyk) jest niezbędna przy odpowiedzialnym projektowaniu systemów porządkowania i przeszukiwania informacji, zwłaszcza w środowisku cyfrowym i w kontekście Sieci Semantycznej. Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, w artykule zreferowano stan badań nad klasyfikacją systemów organizacji wiedzy (SOW), przedyskutowano zalety i wady dotychczasowych prób ich systematyki i zaproponowano nowe, integrujące poprzednie podejścia ramy taksonomiczne.

W tekście omówiono jedną z części dużego projektu badawczego poświęconego identyfikacji problemów związanych ze stosowaniem obecnych, bazujących na słownikach kontrolowanych, systemów organizacji wiedzy (SOW), do indeksowania zasobów sieciowych, zwłaszcza w kontekście takich źródeł, jak portale tematyczne typu subject gateway (selekcjonowane, dziedzinowe przewodniki po zasobach Internetu) i katalogi najlepszych stron internetowych. Długi proces rewizji tradycyjnych SOW sprawia, że odzwierciedlają one szybkich zmian zachodzących w środowisku sieciowym, a tworzący je profesjonaliści nie są w stanie uwzględniać na bieżąco intuicyjnie wyrażanych, aktualnych potrzeb osób korzystających z omawianego typu serwisów. W celu dokładnego określenia takich potrzeb, autorka przeanalizowała społeczne klasyfikacje (generowane przez użytkowników, niekontrolowane słowniki), sprawdzając ich przydatność jako narzędzi opisu i wyszukiwania dokumentów sieciowych, i jako dodatkowych (poza tworzonymi przez specjalistów), punktów dostępu do źródeł online. Szczególną uwagę poświęcono badaniu cech i wzorów tagów, wykorzystując do identyfikacji bibliograficznych atrybutów tych znaczników konceptualny model FRBR.