Babin

Strategia digitalizacyjna Biblioteki Narodowej Norwegii (BNN), wdrażana od 2006 r. (zob. babin.bn.org.pl/?p=1567), zakłada przeniesienie na formę cyfrową całości zbiorów tej instytucji i budowę Cyfrowej Biblioteki Narodowej, zgodnie z wymogami długotrwałej archiwizacji. Trafiają do niej nie tylko elektroniczne kopie różnego materiałów drukowanych, lecz również wszelkie treści publikowane w formie cyfrowej, w tym programy norweskich państwowych stacji radiowych i telewizyjnych, otrzymywane na mocy ustawy o egzemplarzu obowiązkowym, a BNN ma stać się wyróżniającym się na tle innych europejskich bibliotek narodowych, multimedialnym centrum wiedzy. Jednym z programów realizowanych w ramach tej strategii jest budowa prototypu wizualnego, sieciowego serwisu zapewniającego dostęp do szybko rozrastającego się cyfrowego repozytorium BNN (ponad 100 tys. książek) użytkownikom mobilnych urządzeń.

Internet stał się nieodłączną częścią życia współczesnych studentów, z prowadzonych od lat badań wynika jednak, że łatwość w posługiwaniu się tym medium i znajomość jego mechanizmów nie zawsze idą w parze z wysokim poziomem kompetencji informacyjnych i umiejętnością krytycznej oceny źródeł elektronicznych oraz wyboru wartościowych informacji w zalewie dostępnych w sieci www treści. Bibliotekarze i kadra naukowa zdają sobie sprawę z tego problemu, próbując zapewniać użytkownikom informacji różnego typu pomoce w postaci list kontrolnych i przewodników dotyczących cyfrowych zasobów. Autorka omawia w artykule instrumenty tego typu oraz ich wady i ograniczenia, a następnie prezentuje własne podejście do nauki selekcji i weryfikacji internetowych źródeł, proponując wykorzystywanie w celach edukacyjnych stworzonej przez siebie metody: RADAR.

Kontekstowe przetwarzanie danych (ang. context-aware computing) i bazujące na nim usługi świadome kontekstu, polegają na identyfikowaniu potrzeb użytkowników poprzez monitorowanie ich aktywności internetowej i analizę informacji o bieżącym stanie danej osoby, czyli czasie i miejscu jej pobytu, charakterystyce otoczenia, ludzi z którymi przebywa itp., gromadzonych dzięki interakcjom różnego typu zaawansowanych urządzeń mobilnych (czujniki, kamery, aplikacje geolokalizacyjne i in.), sieci bezprzewodowych oraz przedmiotów codziennego użytku (smarftony i in.). Stanowią one jeden z istotnych aspektów tzw. przetwarzania bez granic (ang. ubiquitous/ pervasive computing), zakładającego wykorzystanie komputerów i wyposażonych w procesory urządzeń we wszystkich możliwych dziedzinach życia, oraz element niezbędny do stworzenia wszechobecnego środowiska usług – modelu zyskującego popularność nie tylko w branżach komercyjnych, ale również w sektorze publicznym. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu (zarówno badań teoretycznych, jak i studiów przypadku), przedyskutowano możliwości zastosowania technologii kontekstowych przy budowie inteligentnych bibliotek cyfrowych nowej, 3. generacji; zaproponowano też kontekstowe serwisy, mogące mieć zastosowanie w środowisku bibliotecznym.

Przedstawiono wyniki ilościowej, systematycznej analizy porównującej wykorzystanie online elektronicznych książek i materiałów źródłowych (encyklopedii, słowników, informatorów, podręczników, bibliografii itp.) ze zbiorów biblioteki J.N. Desmaraisa Uniwersytetu Laurentyńskiego (Laurentian University) (LU) – średniej wielkości dwujęzycznej (angielski i francuski) uczelni, z głównym kampusem w Sudbury (Ontario, Kanada). Badanie miało na celu ustalenie wzorów wykorzystania e-książek i e-zasobów informacji naukowej i ewentualnych różnic w tym zakresie oraz określenie właściwego sposobu traktowania tych kolekcji (jako jednej lub dwóch odrębnych jednostek informacyjnych).

Społeczne katalogi online (SOPAC), czyli OPAC wyposażone w funkcje i elementy sieci 2.0, umożliwiające użytkownikom samodzielne tworzenie i dodawanie danych do rekordów bibliograficznych (tagów, recenzji, rekomendacji, ocen czy komentarzy) i interakcje z bibliotekarzami i innymi użytkownikami (tworzenie wirtualnych społeczności, dyskusje i wymianę informacji na temat lektur, zainteresowań itp.), postrzegane są jako rozwiązania mogące pomóc bibliotekom w prowadzeniu rywalizacji z komercyjnymi wyszukiwarkami i serwisami internetowymi, jednak ze względu na duże koszty i nakłady pracy związane z implementacją narzędzi do tworzenia SOPAC, niewiele bibliotek publicznych zdecydowało się jak dotąd na wprowadzenie tego typu technologii. Aby ułatwić bibliotecznym decydentom podjęcie właściwych decyzji dotyczących wyboru efektywnych i najlepiej dostosowanych do potrzeb użytkowników funkcji społecznych systemów wyszukiwawczych (SSW), porównano sposoby wykorzystywania dwóch różnych interfejsów tego typu: AguaBrowser firmy Serial Solutions (zob. BABIN 2008/2/138) i systemu BiblioCommons, w dwóch sieciach kanadyjskich bibliotek publicznych.

Procentowy udział użytkowników Internetu z językiem angielskim jako macierzystym systematycznie maleje (2004 r. – 35,9%; 2010 – 27,3%), a zwiększa się liczba użytkowników nieanglojęzycznych oraz zróżnicowanie językowe i rodzaje publikacji dostępnych elektronicznie. Dla bibliotek coraz większym wyzwaniem staje się zdalne udostępnianie cyfrowej informacji multimedialnej społeczności wielojęzycznej i wielokulturowej. Identyfikacji dokumentów służą przede wszystkim metadane i różne formy opracowania rzeczowego. W krajach dwujęzycznych udostępnia się niekiedy, jak np. w katalogu biblioteki narodowej Québecu (interfejs w systemie bibliotecznym IRIS), 2 wersje językowe opisu bibliograficznego. Jednak chociaż już od 2003 r. UNESCO alarmowało, o konieczności zapewnienia wszystkim dostępu do całości światowego dziedzictwa kulturowego, zwracając uwagę na misję bibliotek w tym zakresie, dotychczas zrobiono niewiele w tym kierunku. W artykule omówiono niektóre międzynarodowe projekty stanowiące próby radzenia sobie z problemem wielojęzyczności w środowisku elektronicznym.

W artykule dokonano konceptualnej analizy specyfiki i przyczyn dezaktualizowania się przyznawanych w ramach opisu bibliograficznego haseł przedmiotowych. Odwołując się do prac Roberta Fairthorne’a i autorów zajmujących się społecznymi i lingwistycznymi uwarunkowaniami systemów kategoryzacji oraz licznych przykładów językowych, wyjaśniono nieuchronny charakter tego zjawiska, przeanalizowano też specyfikę pracy bibliotekarzy związaną z rzeczowym opracowaniem i klasyfikacją dokumentów i przedyskutowano wyzwania związane z doborem właściwej terminologii przy opisie dokumentów i zapewnieniem użyteczności kontrolowanych słowników przez dłuższy okres czasu.

Wyszukiwanie informacji (WI) w rosnącej liczbie danych z mikroblogów (platformy typu Twitter i in.) nie jest zadaniem prostym, jako ze metody organizowania i zapewniania dostępu do informacji z takich źródeł są nadal relatywnie nowe. W artykule dokonano przeglądu serwisów mikroblogerskich oraz omówiono ich specyfikę, a także zachowania użytkowników związane z ich wykorzystaniem, przedstawiono też problemy i wyzwania, z jakimi zmagają się naukowcy i twórcy systemów WI w takich środowiskach.

Kolejny głos w dyskusji nt. typologii użytkowników Internetu i ich aktywności w sieci www. Autorzy odnoszą się krytycznie do bardzo popularnej, choć budzącej wiele kontrowersji i coraz częściej podważanej teorii Maxa Prensky’ego, zgodnie z którą internautów podzielić można na tych, którzy czują się w cyfrowym środowisku całkowicie swobodnie (pokolenie cyfrowych tubylców) (zob. BABIN 2009/3/183, BABIN 2010/1/29) i tych, którym udaje się opanować sposoby poruszania się w sieci, ale którzy rzekomo nigdy nie będą w tej materii w pełni kompetentni (cyfrowi imigranci).

Jednym z trudniejszych wyzwań, przed jakimi stoją bibliotekarze w czasach coraz szybszego rozwoju sieci www i rosnącej liczby projektów digitalizacyjnych, jest prezentowanie informacji o dostępnych online zasobach bibliotecznych w sposób przyjazny użytkownikom i umożliwiający łatwe dotarcie do poszukiwanych informacji oraz pełne poznanie bogactwa, wartości i zakresu bibliotecznych kolekcji. Wykorzystuje się w tym celu, z różnym stopniem powodzenia, m.in. bibliografie, listy A-Z i różnego typu przewodniki tematyczne oraz systemy zarządzania treścią, ułatwiające tworzenie przewodników online, takie jak LibGuides.

… więcej o Wykorzystanie LibGuides do promocji i prezentacji zbiorów specjalnych online