Babin

Liczba książek publikowanych w Stanach Zjednoczonych poza tradycyjnym trybem wydawniczym stale się zwiększa (por. babin.bn.org.pl/?p=333) i przekracza obecnie znacznie liczbę tytułów produkowanych przez głównonurtowe domy wydawnicze. Wśród alternatywnych graczy na rynku książki wyróżnić można 3 główne typy: firmy specjalizujące się w produkcji na żądanie reprintów dzieł z domeny publicznej, serwisy obsługujące klientów chcących samodzielnie wydać własne lub wytypowane pozycje i niszowych wydawców publikujących dla bardzo wąskich grup odbiorców. W artykule skupiono się na omówieniu książek produkowanych i dystrybuowanych przez firmy z drugiej grupy (serwisy typu Lulu.com, AuthorHouse czy iUniverse), wykorzystujące technologie cyfrowego druku i oferujące indywidualnym autorom i odbiorcom płatne usługi w modelu druku na żądanie (DNŻ). Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz wyników zrealizowanego przez autorów badania przedstawiono m.in. specyfikę fenomenu samopublikowania (ang. self-publishing) i widoczność tytułów wydanych w ten sposób w bibliotecznych katalogach i bibliografiach.

W badaniu wykorzystano losowo dobraną próbę 348 książek z 385 173 tytułów opublikowanych w 2008 r., w trybie DNŻ, przez wszystkie, jakie udało się zidentyfikować (93), działające wówczas online, płatne serwisy wydawnicze. Rok 2008 wybrano, gdyż w czasie tym przemysł self-publishing działał jeszcze w skali umożliwiającej względnie całościową analizę. W jej ramach porównywano zarówno rekordy pozycji z próby (ze stron wydawców oraz baz Global Books in Print (Bowker), Amazon, Book Butler i WorldCat) oraz liczbę, rodzaj i spójność dostępnych metadanych, jak i fizyczne egzemplarze książek (autorzy dysponowali środkami na zakup 111 tytułów). Zebrane dane pozwoliły ustalić omówione w tekście szczegółowo wzory publikowania w tej grupie wydawców, zakres oferowanych usług (numer ISBN, rekordy w standardzie ONIX, dystrybucja do Bowker i innych serwisów online), dostępność wydanych tytułów online i w bibliotekach, stan ich rejestracji bibliograficznej i katalogowej oraz przedmiotową zawartość książek. Okazało się m.in., że w lecie 2010 r. (czas realizacji badania) 96 % pozycji z próby można było nadal kupić na stronach wydawcy lub przez serwis Amazon, 4% było niedostępne w oryginalnej lokalizacji, a jedynie 1 tytułu nie udało się nigdzie zidentyfikować. Dla porównania – tylko 102 (29%) tytuły znajdowały się w zbiorach przynajmniej 1 biblioteki należącej do OCLC, 33% miały swoje rekordy w WorldCat (część oznaczona jako pozycje znajdujące się w zasobach dostawców).

Wg autorów, uzyskane dane wskazują na zacieranie się granic między tradycyjnym przemysłem wydawniczym a publikowaniem inicjowanym przez autorów i powstawanie heterogenicznego rynku książek elektronicznych. Również pod względem bibliograficznym coraz trudniej, zwłaszcza na stronach dostawców online, oddzielić jest książki wyprodukowane przez duże sieci wydawnicze i te opublikowane przez autorów lub małych wydawców, dzięki wykorzystaniu płatnych serwisów DNŻ. W przypadku tych ostatnich można mówić o znacznie mniejszym zakresie rejestracji bibliograficznej (m.in. ze względu na tworzenie opisów przez samych autorów, czy brak standardów bibliograficznych dla środowiska self-publishing), na pewno jednak nie o mniejszej wartości, jeśli chodzi o ich jakość i treść. W podsumowaniu przedstawiono zalety i wady modelu samodzielnej publikacji z punktu widzenia bibliotek, wezwano też społeczność biblioteczną, jak dotąd ignorującą lub tolerująca w ograniczonym zakresie wydawane w ten sposób, w niewielkiej liczbie egzemplarzy, tytuły, do wspierania na szersza skalę lokalnych samodzielnych wydawców, co pomoże rozwiązać problemy związane z rejestracją bibliograficzną, zachowaniem i udostępnianiem książek z serwisów DNŻ.