Babin

Europeana – wirtualna biblioteka dla wszystkich to efekt flagowego europejskiego projektu mającego na celu stworzenie współczesnej, „cyfrowej biblioteki aleksandryjskiej”, udostępniającej w Internecie zdigitalizowane dziedzictwo kulturowe i naukowe Europy Obecnie, repozytorium to zapewnia jeden punkt dostępu do milionów zasobów katalogowych i obiektów cyfrowych pochodzących z europejskich muzeów, bibliotek, archiwów i kolekcji audiowizualnych. Autorzy artykułu postanowili ocenić, czy z perspektywy nauczycieli, wykładowców i badaczy, Europeana może być faktycznie postrzegana jako nowa, cyfrowa Bibliotheca Alexandrina – największa, nowożytna biblioteka zasobów cyfrowych. Sprawdzali również, czy jej zbiory są przydatne do użytku w celach edukacyjnych, w środowiskach e-learningowych, i czy mogą wspierać rozwój obiektów wiedzy.

Biblioteki publiczne utrzymywane są z pieniędzy podatników, a uzasadnieniem dla przeznaczania publicznych środków na rozwój tych instytucji jest ich przydatność dla lokalnych społeczności oraz wkład we wspieranie demokratycznych procesów, przez zapewnianie dostępu do informacji i programów edukacyjnych. Rolę bibliotek można rozważyć odwołując się do historii ostatnich wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, w których olbrzymi wpływ na wyniki miały fałszywe wiadomości, ataki hakerskie i celowe kampanie dezinformacyjne, prowadzone przez obie strony sceny politycznej. Autorka analizuje w tym kontekście relacje między bibliotekarstwem, polityką i finansowaniem sektora publicznego, traktując, na przykładzie sektora mediów, problemy z zachowaniem zasad demokracji jako problemy natury informacyjnej. Omawia także działania, jakie podejmowały w tym czasie oraz powinny podejmować amerykańskie biblioteki w celu promocji edukacji obywatelskiej i informacyjnej oraz mobilizowania mieszkańców do udziału w życiu publicznym.

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) i jej agencje publikują w domenie publicznej olbrzymie ilości informacji. Aby przybliżyć bibliotekarzom akademickim bezpłatne repozytoria danych, biblioteki cyfrowe i strony tych organów międzynarodowych, przydatne w badaniach z zakresu nauk politycznych, dyplomacji i stosunków międzynarodowych, oraz ułatwić rekomendowanie ich studentom, w artykule scharakteryzowano bazy danych udostępniane globalnie przez ONZ, Bank Światowy oraz powiązane z nimi międzyrządowe i pozarządowe jednostki. Przedstawiono też techniczne instrukcje dotyczące pobierania danych do analizy z omawianych stron. Podkreślono przy tym konieczność uczenia odpowiedniego cytowania źródeł publicznie dostępnych danych.

W debatach dotyczących przyszłości bibliotek szkół wyższych podkreśla się coraz częściej konieczność rozszerzania usług bibliotecznych m.in. o doradztwo dziedzinowe i szkolenia oraz wskazuje na znaczenie solidnych programów współpracy ze środowiskiem naukowym i studentami (ang. liason programs). W artykule omówiono piśmiennictwo poświęcone sposobom rozumienia zadań i ról bibliotekarzy dziedzinowych odpowiedzialnych za kontakty z kampusem oraz wspieranie misji naukowo-dydaktycznej uczelni, a także modele organizacji takiej współpracy i mierzenia jej wpływu na realizację celów instytucjonalnych. Przedstawiono również doświadczenia Uniwersytetu Maryland (UMD) związane z wprowadzaniem zmian organizacyjnych i rozwojem liaison program.

W ciągu ostatnich 20 lat, biblioteki publiczne, regionalne, akademickie i narodowe w Rosji, Europie Wschodniej i Eurazji rozbudowały unikalne zbiory źródeł naukowych online (portali dziedzinowych, przewodników badawczych, archiwów cyfrowych, repozytoriów instytucjonalnych, baz abstraktów i indeksowanego piśmiennictwa, katalogów ogólnych i dziedzinowych itp.), które stały się istotnymi narzędziami dla społeczności naukowej na całym świecie. Transformacje związane z rozwojem infrastruktur informacyjnych i zarządzaniem wiedzą wymusiły opracowanie nowych modeli usług, wprowadzających materiały online do konsultacji badawczych, dzielenia się zbiorami i środowisk edukacyjnych; zapewniły też specjalistom informacji naukowej dodatkowe narzędzia świadczenia usług lokalnie i zdalnie.

Bibliotekarze akademiccy zajmujący się udzielaniem informacji wiedzą, że wiele osób, które mogłyby skorzystać z ich pomocy, nie chce się o nią zwracać lub czuje się w takich sytuacjach niezręcznie i niekomfortowo. Powody tego stanu rzeczy są różne i dotyczą zarówno barier praktycznych, jak i psychospołecznych, będących m.in. wynikiem interakcji między wykładowcami, studentami i bibliotekarzami. W artykule przeanalizowano te czynniki z perspektywy psychologii edukacyjnej i bibliotekoznawstwa, w tym zwłaszcza badań poświęconych zachowaniom informacyjnym studentów i usługom informacyjnym przeznaczonym dla tej grupy odbiorców.

Rozwój cyfrowych mediów i zasobów online oraz ewolucja sieci 2.0 w kierunku Sieci Semantycznej obniżyły atrakcyjność bibliotecznych usług informacji naukowej (UIN) – w erze big data, czyli analityki olbrzymich zbiorów cyfrowych danych z różnych źródeł, coraz częściej kwestionuje się też znaczenie i miejsce służb informacyjnych w obecnym cyfrowym ekosystemie. W dyskusjach tych pomija się zazwyczaj wpływ, jaki ma na UIN rozbudowa wielkich bibliotek cyfrowych (WBC), takich jak jak Google Books, Europeana czy HathiTrust, agregujących publikacje pochodzące z wielu projektów masowej digitalizacji zbiorów bibliotecznych. Zasoby takich masowych repozytoriów sięgają dziesiątek milionów tytułów, zarówno tych znajdujących się w domenie publicznej, jak i chronionych prawem autorskim, a ich dostępność zmienia znacząco sposób analizy tekstów przez użytkowników oraz przez samych bibliotekarzy. Potencjalnie, WBC mogą zapewnić bibliotekom olbrzymie korpusy cyfrowych tekstów, dostępnych do ekstrakcji i analizy danych, czyli wirtualne, przygotowane do celów usług informacyjnych kolekcje odpowiadające zakresowi zbiorów drukowanych, oferując jednocześnie znacznie większe możliwości eksploracji. Ich faktyczna przydatność jako serwisów mogących zastąpić UIN budzi jednak wiele wątpliwości. W artykule przedyskutowano bezpośrednie, pozytywne i negatywne efekty tych repozytoriów oraz konsekwencje związane poleganiem na WBC kosztem lokalnych zbiorów drukowanych.

Kreatywność, czyli wykorzystanie tworzonych i gromadzonych informacji do generowania kapitału intelektualnego i opracowywania nowych pomysłów, odpowiadających aktualnym wyzwaniom, jest jedną z najbardziej pożądanych cech firm chcących konkurować na globalnych rynkach oraz warunkiem niezbędnym do osiągnięcia sukcesu w każdej branży, zwłaszcza w warunkach gospodarki opartej na wiedzy. Wprowadzanie kreatywnych usług, realizacja innowacyjnych projektów i tworzenie nowych, elastycznych struktur organizacyjnych jest, zdaniem autorów, niezmiernie istotne również w przypadku bibliotek publicznych, chcących nie tylko utrzymać zainteresowanie użytkowników, lecz pełnić rolę liderów transformacji. W artykule, na podstawie przeglądu piśmiennictwa poświęconego twórczemu myśleniu, przeanalizowano podstawowe cechy i wymiary kreatywności oraz elementy kreatywnego zarządzania wiedzą i umiejętnościami pracowników, a następnie omówiono przykłady innowacyjnych działań w środowisku bibliotecznym, odwołując się do oferty bibliotek publicznych Stambułu – największej tureckiej metropolii.

Usługi bibliotek i podejmowane w nich działania muszą być stale dostosowywanie do zmieniających się potrzeb użytkowników, a adaptacje te powinny być oparte na obiektywnych, rzetelnych danych, pozwalających na identyfikację oczekiwań odbiorców. W artykule przedstawiono doświadczenia jednej z amerykańskich bibliotek publicznych związane z reorganizacją i optymalizacją pracy służb informacyjnych oraz poprawą jakości bibliotecznej infrastruktury, dzięki wykorzystaniu samodzielnie zaprojektowanego technicznego rozwiązania. Wdrożono w niej stworzone przez autora otwarte oprogramowanie służące do zarządzania statystykami i jakościowymi danymi dotyczącymi udzielanych informacji, umożliwiające rejestrację typów zadawanych przez czytelników pytań oraz śledzenie zgłaszanych przez nich problemów.

W czasie wykonywania swojej pracy bibliotekarze wchodzą w interakcje z wieloma różnego typu czytelnikami, biorą udział w wielu spotkaniach i wydarzeniach, i muszą ustalać ich kolejność w sposób niekolidujący z innymi zdarzeniami, potrzebują więc narzędzi, które mogą im pomóc w zarządzaniu czasem, obowiązkami, czy godzinami otwarcia różnych lokalizacji, a jednocześnie ułatwić użytkownikom kontakt z personelem lub rezerwację określonych sal bądź urządzeń bibliotecznych. Na rynku dostępnych jest wiele komercyjnych i bezpłatnych (np. SimplyBook.me) rozwiązań online pozwalających na organizację kalendarza, spotkań, śledzenie harmonogramów i ustalanie planów, jednak tylko niektóre z nich łączą kilka różnych funkcji kalendarza na jednej platformie. W artykule zrecenzowano jeden z takich produktów – sieciowe oprogramowanie LibCal firmy Springshare, upraszczające znacząco procedury organizacji spotkań (m.in. dzięki eliminacji konieczność wysyłania i odbierania dużej liczby wiadomości e-mail) i cechujące się łatwością użytkowania oraz intuicyjnym interfejsem użytkownika.