Babin

Przeładowanie informacją (PI) określane jest w piśmiennictwie jako jedna z patologii współczesnego środowiska informacyjnego, utrudniającą efektywne korzystanie z jego zasobów. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, omówiono ten złożony fenomen, w tym jego specyfikę, typy, źródła i powody występowania, uwzględniając rolę technologii informacyjnych i wpływu gospodarki bazującej na masowym przetwarzaniu danych. Przedstawiono także różne strategie sprzyjające zmniejszeniu skali tego problemu. Skupiono się przy tym na jakościowych aspektach PI, analizowanych na poziomie mikro, czyli na badaniu czynników, które utrudniają użytkownikom zakończenie procesu poszukiwania informacji, ze względu na nieumiejętność ich filtrowania oraz rosnącą przepaść między informacjami, które są dostępne i które nadają się do wykorzystania.

Korzystanie z mediów społecznościowych jest wśród studentów zjawiskiem powszechnym, a częstotliwość ich używania wzrasta, w tym także w czasie zajęć na uczelniach. Z różnych badań analizujących wpływ tych kanałów komunikacyjnych na osiągnięcia akademickie wynika, że jest on negatywny, brakuje jednak pogłębionych analiz, w jaki sposób i dlaczego częsta obecność na platformach społecznościowych może korelować ze słabszymi wynikami w nauce. Celem zrealizowanego przez autorów projektu badawczego było poszerzenie wiedzy na temat takich potencjalnych zależności oraz sprawdzenie, czy w ich przypadku rolę mediującą odgrywa postrzegana własna skuteczność badanych. Interesowało ich również, czy istnieje związek między wykorzystaniem portali społecznościowych a zadowoleniem z własnego życia. Dodatkowo, w analizie uwzględniono samoregulację jako kluczowy czynnik indywidualny.

W artykule przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego w ramach pierwszego etapu 3-letniej inicjatywy Assessment in Action: Academic Libraries and Student Success (Ocena w działaniu: biblioteki akademickie a osiągnięcia studentów) podjętej przez ACRL (Association of College and Research Libraries) – organizację zrzeszającą amerykańskich bibliotekarzy akademickich, i finansowanej ze środków uzyskanych od Instytutu Usług Muzealnych i Bibliotecznych (Institute of Museum and Library Services). Celem tego przedsięwzięcia było opracowanie i wdrożenie przez bibliotekarzy 75 instytucji z Ameryki Północnej programów badawczych analizujących wartość bibliotek szkół wyższych. Wśród nich znalazł się m.in. omówiony szczegółowo przez autorki projekt poświęcony badaniu wpływu różnego typu kursów edukacji informacyjnej (EI) (jednorazowych sesji szkoleniowych, serii zajęć na zaliczenie itp.) na poziom kompetencji informacyjnych ich uczestników oraz określeniu relacji między wynikami testów EI a sukcesami badawczymi studentów i wskaźnikami takimi jak ich retencja czy liczba osób uzyskujących dyplomy ukończenia studiów.

W obecnych czasach, odróżnienie faktów od fikcji w wiadomościach i treściach publikowanych online jest olbrzymim wyzwaniem – nagłaśnianie i błyskawiczne rozpowszechnianie w sieciach społecznościowych i środkach masowego przekazu informacji o wydarzeniach, które nigdy nie miały miejsca, stało się w Stanach Zjednoczonych (jaki i na całym świecie) powszechnym zjawiskiem. Wg sondażu Pew Research Center z grudnia 2016 r., 23% Amerykanów nieświadomie bądź celowo udostępniało w sieci sfabrykowane doniesienia, a 64% odczuwało wątpliwości i dezorientację przy ocenie podstawowych faktów i zdarzeń. Zdaniem autorki, w walce z wprowadzanymi celowo do obiegu fake news, mającymi kształtować określone reakcje, postawy i wybory odbiorców, kluczową rolę mogą odebrać bibliotekarze, jako że mają odpowiednią wiedzę i ustaloną reputację jako eksperci w zakresie edukacji informacyjnej. W artykule omawia, w jaki sposób pracownicy bibliotek mogą pomagać uczniom i studentom w weryfikacji treści niewiadomego pochodzenia i nieustalonej prawdziwości oraz uczyć, jak odróżniać i traktować sceptycznie reklamy, artykuły sponsorowane i opinie ze źródeł o wyraźnych afiliacjach politycznych.

W ciągu ciągu ostatniej dekady, można mówić o stałym wzroście popularności publikowania w otwartym dostępie jako metody wspierającej rozpowszechnianie literatury naukowej, zarówno wśród wydawców, jak i autorów. Podstawą sukcesu tego modelu jest koncepcja szybkiego i bezpłatnego, publicznego dostępu online do recenzowanych prac badawczych, nieobwarowanego licznymi ograniczeniami wynikającymi z przepisów prawa autorskiego i warunków licencji. W artykule omówiono rozwój idei open access, ekonomiczne uwarunkowania i odmiany tego modelu oraz najważniejsze światowe inicjatywy i regulacje promujące otwartą naukę. Przybliżono również kontrowersje związane z praktykami tzw. drapieżnych wydawców (zob. babin.bn.org.pl/?p=3856, babin.bn.org.pl/?p=4784) i obawy środowiska naukowego związane z reputacją oraz metodami oceny jakości otwartych czasopism i badaniem wpływu naukowego. Następnie zaprezentowano wyniki studium przypadku, w ramach którego analizowano wzory publikowania badaczy z włoskiego Narodowego Instytutu Zdrowia (Istituto Superiore di Sanità) i ich preferencje związane z wyborem czasopism, w których zamieszczają własne prace naukowe. Celem badania było z jednej strony określenie liczby czasopism open access indeksowanych w bazach Instytutu Filadelfijskiego i posiadających ustalony wskaźnik Impact Factor (IF). Z drugiej – określenie rozkładu kategorii dziedzinowych przypisanych tym tytułom.

Sprzęt do śledzenia ruchów oka (ang. eye tracking – ET), czyli technikę okulografii, można traktować obecnie jako technologię na wysokim poziomie zaawansowania, a ze względu na coraz łatwiejszą dostępność, wykorzystuje się ją w wielu różnych dyscyplinach, w tym w psychologii, marketingu, medycynie, badaniach nad użytecznością oraz nad interakcjami między człowiekiem a komputerem. W bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (BIN), metodologie tego typu zaczęto wykorzystywać do analizy zachowań informacyjnych oraz relacji między użytkownikami a systemami komputerowymi, można się też spodziewać wkrótce szerszego zainteresowania narzędziami ET w tej dziedzinie. W artykule omówiono metody pomiaru i analizy danych stosowane w ET, a następnie przedstawiono wyniki przeglądu piśmiennictwa poświęconego zastosowaniom okulografii w różnych obszarach badawczych BIN. Materiały do analizy wybrano z dwóch baz abstraktów publikacji naukowych: Library and Information Science Abstracts (LISA) oraz Library, Information Science and Technology Abstracts (LISTA).

W artykule zdefiniowano modelowanie jako tworzenie symbolicznego obrazu (jego wyobrażenia, schematu, opisu) dowolnego obiektu lub systemu obiektów. W szerokim sensie model utożsamia się z systemem odwzorowującym lub odtwarzającym oryginalny obiekt. Wspólną cechą wszystkich modeli jest przenoszenie pewnej informacji o oryginale. Modelowanie umożliwia sprawdzenie obowiązujących teorii naukowych oraz ogląd obiektu badań poprzez analizę systemową jego części składowych. Za pierwsze modele można uznać mapy, choć modelowanie jako metoda badań naukowych rozwinęło się dopiero w XX w. Częste ostatnio zastosowanie modelowania w bibliotekarstwie związane jest optymalizacją procesów technologicznych – pozwala ujawnić i badać wzajemne powiązania, integrować procesy i systemy, doskonalić strukturę organizacyjną i tworzyć środowisko informacyjne pozwalające na ocenę powstających problemów.

Biblioteki szkół wyższych na całym świecie rozbudowują zbiory elektronicznych czasopism i baz danych, które w przeważającej mierze zawierają publikacje w języku angielskim. Z badań wynika, że osoby, dla których nie jest on językiem ojczystym, i które nie władają nim biegle, są bardziej narażone na działanie czynników sprzyjających występowaniu stanów lękowych w trakcie korzystania z bibliotecznych zasobów, usług i infrastruktury, w porównaniu z użytkownikami z krajów anglosaskich i tych należących niegdyś do brytyjskiego imperium kolonialnego. Sytuację tę pogłębia szybki rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych i stałe poszerzanie angielskiego słownictwa o tysiące nowych terminów naukowych i technicznych. W artykule omówiono wyniki przeglądu piśmiennictwa poświęconego analizie mechanizmów i skutków odczuwania leku przed biblioteką przez studentów z krajów, w których angielski nie jest językiem dominującym, koncentrując się na analizie jego uwarunkowań oraz wymiarów.

Dyskomfort lub lęk związany z wyszukiwaniem informacji (ang. information seeking anxiety – ISA) traktowany jest jako jedna z fundamentalnych barier poznawczych, mająca nie tylko różne emocjonalne, kognitywne i behawioralne implikacje, lecz również wpływ na osiągnięcia studentów. Z cytowanych w tekście badań wynika również, że ISA doświadczany jest w różnym stopniu przez większość studiujących i odbierają oni ogrom dostępnych informacji w znacznie bardziej negatywny sposób niż personel bibliotek. Niepokój bywa dla nich stałym elementem procesu poszukiwania właściwych źródeł w olbrzymim uniwersum informacyjnym, w którym czują się często „bezradni”, „zagubieni”, „pokonani”, „przygnębieni” i „zdezorientowani”, bądź też niezdolni do podejścia do problemu badawczego w sposób logiczny i efektywny. Odpowiednie rozumienie tego zjawiska jest niezbędne przy opracowywaniu bazujących na potrzebach programów edukacji informacyjnej oraz pomocne przy przygotowywaniu studentów do uczenia się przez całe życie. Ponieważ większość piśmiennictwa koncentruje się na analizie szerzej ujętej problematyki lęku przed biblioteką (ang. library anxiety), brakuje też jakościowych badań poświęconych ISA, autor zdecydował się na podejście do tego zagadnienia z wykorzystaniem jakościowej metodologii.

Administratorzy bibliotek i bibliotekoznawcy zajmują się od lat identyfikacją problemów mogących mieć negatywny wpływ na chęć korzystania z tych instytucji, wskazując m.in. na bariery takie, jak rozmiar biblioteki, problemy z posługiwaniem się katalogami online i bazami danych czy brak odpowiednich umiejętności informacyjnych. Coraz większą uwagę specjalistów (por. BABIN [1], [2], [3], [4], [5]) przyciąga też w kontekście tych czynników koncepcja lęku przed biblioteką (ang. library anxiety). Definiuje się go jako zespół nieprzyjemnych odczuć lub stanów emocjonalnych charakteryzujących się dezorientacją umysłową, napięciem, poczuciem niepewności, bezradności, zagubienia i negatywnymi myślami związanymi ze świadomością porażki, pojawiającymi się wyłącznie w trakcie pobytu w bibliotece lub przy rozważaniu jej odwiedzin. Obawa przed korzystaniem z biblioteki i wstyd przed zadawaniem pytań, mogących w opinii studentów ujawnić ich brak kompetencji, traktowane są jako element przyczyniający się do słabych wyników w nauce, a bibliotekarzy zachęca się do poważnego traktowania tego fenomenu w celu opracowania odpowiednich strategii zaradczych. Autorka postanowiła sprawdzić, czy istnieją jakiekolwiek wskaźniki mogące potwierdzić istnienie tego zjawiska i jakie mogą być jego potencjalne uwarunkowania, przeprowadzając badanie w grupie osób rozpoczynających studia na jednym z karaibskich uniwersytetów.