Biblioteka Narodowa używa na swojej stronie plików cookies. Brak zmiany ustawień przeglądarki oznacza zgodę na ich użycie. [zamknij]

Bieżące trendy w brytyjskich bibliotekach szkół wyższych

Autor: Małgorzata Waleszko,

Kategorie: Biblioteki jako kolekcje, Zarządzanie, Działalność biblioteki

Tagi: , , , ,

Możliwość komentowania Bieżące trendy w brytyjskich bibliotekach szkół wyższych została wyłączona

W pierwszej dekadzie XXI w. brytyjskie uczelnie notowały stały wzrost liczby studentów, jednak zniesienie w 2012 r. limitów wysokości czesnego, wprowadzenie nowych regulacji wizowych dla obcokrajowców oraz obecna sytuacja demograficzna mają wpływ na odwrócenie tej tendencji (w ubiegłym roku liczba osób ubiegających się o przyjęcie na studia spadła o 6,6%), a dokonane w ubiegłych latach i planowane w kolejnych cięcia wydatków na naukę i szkolnictwo wyższe sprawiają, że przyszłość sektora edukacyjnego w Wielkiej Brytanii jest mało stabilna i niepewna. W artykule omówiono wyniki badania poświęconego wpływom zmian polityki edukacyjnej w tym kraju, procesów komercjalizacji edukacji oraz rosnącej rywalizacji ośrodków akademickich na sytuację bibliotek szkół wyższych, ich personel, zakres i sposób świadczenia usług. Przeanalizowano również czynniki stojące za modyfikacjami i transformacjami, jakim podlegają biblioteczne projekty, zasoby i serwisy, sposób organizacji przestrzeni oraz kultura organizacyjna tych instytucji.

Raport, pisany z pozycji wieloletniego pracownika biblioteki akademickiej (BA), powstał na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, doniesień prasowych i statystyk dotyczących szkolnictwa wyższego. Wskazano w nim na rosnące urynkowienie systemu edukacji, co zmusza uczelnie do szukania nowych sposobów na uatrakcyjnianie swojego wizerunku  i walki o dobrą pozycję w międzynarodowych i krajowych rankingach oraz konkurowanie o studentów w sposób zbliżony do tego, w jaki firmy rywalizują o klientów i reagują na zmiany ich oczekiwań. Wpływom tym ulega również edukacyjna i biblioteczna terminologia. W nowym, zapożyczonym ze świata biznesu dyskursie, kształcenie staje się towarem, studiujący – konsumentami, których satysfakcja ma być priorytetowym aspektem misji placówek oświatowych, kadra naukowa – „producentami”, biblioteki natomiast – dostawcami mających przynosić konkretne zyski usług, których wartość trzeba udowadniać zarówno władzom uczelni, podatnikom, jak i politykom decydującym o wysokości nakładów na te instytucje. Popularne staje się również wprowadzanie rynkowych narzędzi pomiaru oceny jakości efektywności działania uniwersytetów i BA (National Student Survey (narodowy sondaż studentów), LIBQUAL, program Research Excellence Framework, KPI (kluczowe wskaźniki efektywności), systemy akredytacji, badania miary oddziaływania, benchmarking i in.).

Biblioteki pozostające obojętne na nowe akademickie trendy i zmieniające się potrzeby użytkowników mają małe szanse na przetrwanie w obecnej rzeczywistości, większość z nich stara się więc podejmować różnego typu działania adaptacyjne. Wśród nich autorka wymienia: 1) reorganizację przestrzeni bibliotecznej związaną ze spadkiem liczby fizycznych wizyt w BA, wzrostem znaczenia e-zasobów oraz zmniejszonym zapotrzebowaniem na niektóre typy tradycyjnych usług. Kluczową ofertą staje się obecnie udostępnianie wielofunkcyjnych, odpowiednio wyposażonych miejsc do nauki (learning spaces, information commons, learning hubs itp.) i socjalizacji (kafejki, punkty spotkań, strefy relaksu itp.) oraz wspieranie wirtualnych środowisk edukacyjnych (VLE) i pomoc w korzystaniu z nowych technologii; 2) zmiany priorytetów i modeli gromadzenia i udostępniania (rezygnacja z prenumeraty papierowych czasopism, zwiększanie budżetów na elektroniczne subskrypcje, PDA – zakupy inicjowane przez użytkownika, rozwój nowych systemów wyszukiwania zasobów online, promocja otwartych zasobów oraz unikalnych kolekcji wyróżniających daną instytucję, zarządzanie kapitałem intelektualnym (dane badawcze, materiały edukacyjne, VLE), integracja systemów i danych w celu profilowania użytkowników i rozwoju spersonalizowanych, wyspecjalizowanych usług, wirtualizacja infrastruktury informatycznej); 3) rozszerzanie zakresu usług i ich elastyczne dopasowywanie do oczekiwań odbiorców, przy zamrożonych lub zmniejszanych budżetach, m.in przez wprowadzanie zdalnych serwisów i automatyzację części działań. Obserwowalne tendencje to współpraca międzyinstytucjonalna oraz zatrudnianie studentów i wolontariuszy w celu centralizacji i customizacji serwisów, i wydłużenia godzin pracy bibliotek (model 24/7); 4) reorganizacja kadry i rozszerzenie ról bibliotekarzy. Wydatki na personel stanowią nadal największą część budżetu BA (48% w porównaniu z 38% przeznaczanymi na dostarczanie informacji), jednak w ostatnich dwóch latach uległy zmniejszeniu i zapewne tendencja ta się utrzyma. Obserwowalny jest również spadek liczby wykwalifikowanych bibliotekarzy (obecnie – 1 na 550 użytkowników, w latach 2000-2001: 1 na 460). Do ich dodatkowych zadań należą obecnie m.in.: zarządzanie aktywami intelektualnymi, dostępem do licencji i zasobów oraz relacjami z użytkownikami, tworzenie we współpracy z wykładowcami treści edukacyjnych na potrzeby e-learningu, wspieranie edukacji informacyjnej i cyfrowej oraz marketing i zdobywanie funduszy. Dużym wyzwaniem staje się w tej sytuacji wyposażenie kadr w wiedzę i umiejętności techniczne niezbędne do wspierania nowych sposobów pracy, uczenia się i nowych przestrzeni edukacyjnych, odpowiednie dostosowanie w tym celu programów nauczania bibliotekoznawstwa oraz zapewnienie absolwentom szans na atrakcyjną karierę zawodową przy postępującym spadku liczby dostępnych etatów. W podsumowaniu autorka podkreśla, że chociaż sytuacja środowiska bibliotekarskiego jest trudna, a szanse na wzrost nakładów na BA niewielkie, usługi biblioteczne potrzebne są naukowcom, studentom i pokoleniu Google’a bardziej niż kiedykolwiek. Instytucje te mają więc przed sobą przyszłość, o ile będą w stanie szybko dostosowywać się do zmian na rynku edukacji i potrzeb użytkowników oraz odpowiednio przygotować do nich bibliotekarzy.

Komentarze wyłączone.