Babin

Od 10 lat można obserwować stały wzrost zainteresowania badaniami nad oprogramowaniem o otwartym kodzie źródłowym, rozwijanym i dystrybuowanym za darmo w Internecie przez działające na zasadzie wolontariatu społeczności hakerów, czyli nad projektami znanymi jako FOSS – Free and Open Source Software. Znaczącą część prac dotyczących tej problematyki opublikowano na łamach czasopisma First Monday – była ona m.in. tematem przewodnim specjalnego wydania FM z października 2005 r. Wspólną cechą piśmiennictwa dotyczącego FOSS jest traktowanie inicjatyw tego typu jako innowacyjnych, jego bardziej szczegółowy przegląd pokazuje jednak wyraźne różnice w poglądach badaczy na relacje między innowacjami i wolnym oprogramowaniem – spory dotyczą m.in. licencji i optymalnej liczebności grup programistów, sprzyjającej wypracowywaniu nowych, rewolucyjnych rozwiązań. W artykule przeanalizowano wzajemne zależności między FOSS i innowacyjnością, wykorzystując jako materiał badawczy wypowiedzi współtwórców takich projektów.

Posłużono się w tym celu analizą czynnikową typu Q (techniką Q-sort) , jako metodą badania dyskursów w środowisku FOSS, uznając że jest przydatna do identyfikacji faktycznych przekonań badanych (37 ekspertów wolnego oprogramowania dobranych metodą kuli śnieżnej) i ich stanowisk w debacie oraz szacowania zbieżności ich ocen. Wyodrębniono na tej podstawie 4 typy wypowiedzi reprezentujące cztery znacząco odmiennie koncepcje innowacji. W pierwszym dyskursie postrzegana jest jako indukowana przez użytkowników (im bardziej angażują się w proces produkcyjny, tym lepsze warunki dla radykalnych innowacji), w drugim – jako nierozerwalnie związana z aktywnością małych grup i ułatwiana dzięki dostępności dobrze napisanego kodu źródłowego, w trzecim – jako fenomen pojawiający się na styku działań komercyjnych firm i społeczności open source i mający cechy imitacji, w czwartym – jest możliwa dzięki otwartym standardom, zapewniającym podstawy dla tworzenia się otwartych struktur współpracy. Różnice te świadczą o zróżnicowaniu i heterogeniczności środowiska FOSS, badanie pozwoliło jednak ustalić także wspólne elementy analizowanych dyskursów. We wszystkich – licencje GNU GPL traktowane są jako kluczowy warunek innowacji, zapewniający odpowiednie zabezpieczenie przed zagrożeniami związanymi z przejęciem przez sektor prywatny rozwiązań z domeny publicznej i stanowiący bodziec dla szerszej partycypacji społeczności użytkowników i twórców oprogramowania w procesach rozwoju FOZZ. Patenty uznaje się natomiast w najlepszym wypadku za nieistotne, a w najgorszym jako zagrażające innowacjom, gdyż odbierają motywację do adaptowania i dalszego udoskonalania danej technologii, a tym samym blokują implementację otwartego modelu rozwoju oprogramowania.

Nowatorstwo wymaga otwartości i transparentności i jest produktem kultury dzielenia się wiedzą między naukowcami, inżynierami i programistami, a ich współpraca w skali globalnej kwitnie dzięki otwartym standardom. W całości, ekosystem FOSS dowodzi, ze prawdziwe innowacje nie są kwestią funduszy i nie zależą od ekonomicznych inwestycji komercyjnego sektora. Na podstawie analizowanych wypowiedzi można też się pokusić o stwierdzenie, że użytkownicy są potencjalnie lepszym źródłem funkcjonalnych nowinek niż producenci, a proces innowacji mógłby kwitnąć także wyłącznie w modelu wolnego oprogramowania i w oderwaniu od gospodarki rynkowej. Można wywnioskować również, że inicjatywy open source przyciągają uczestników o różnych motywacjach, a ich powodzenie nie zależy od zgodności poglądów i sposobów definiowania procesów rozwoju. We wnioskach z badania autorzy omawiają warunki mogące ułatwić współpracę, uczestnictwo, eksperymentowanie i angażowanie użytkowników w projekty FOSS, oraz elementy jakie warto uwzględnić w zarządzaniu innowacjami.