Babin

Sprzęt do śledzenia ruchów oka (ang. eye tracking – ET), czyli technikę okulografii, można traktować obecnie jako technologię na wysokim poziomie zaawansowania, a ze względu na coraz łatwiejszą dostępność, wykorzystuje się ją w wielu różnych dyscyplinach, w tym w psychologii, marketingu, medycynie, badaniach nad użytecznością oraz nad interakcjami między człowiekiem a komputerem. W bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (BIN), metodologie tego typu zaczęto wykorzystywać do analizy zachowań informacyjnych oraz relacji między użytkownikami a systemami komputerowymi, można się też spodziewać wkrótce szerszego zainteresowania narzędziami ET w tej dziedzinie. W artykule omówiono metody pomiaru i analizy danych stosowane w ET, a następnie przedstawiono wyniki przeglądu piśmiennictwa poświęconego zastosowaniom okulografii w różnych obszarach badawczych BIN. Materiały do analizy wybrano z dwóch baz abstraktów publikacji naukowych: Library and Information Science Abstracts (LISA) oraz Library, Information Science and Technology Abstracts (LISTA).

Uwagę wzrokową i ruchy oczu bada się w celu oceny relacji między nimi a procesami kognitywnymi oraz wpływu bodźców wizualnych na człowieka i podejmowane przez niego decyzje. Wykorzystywanie tej metody doprowadziło m.in. do sformułowania teorii oko-umysł, zakładającej, że to, o czym myślimy i na co zwracamy uwagę, kieruje ruchami naszych gałek ocznych, są więc one sterowane „odgórnie”, przez zaawansowane procesy poznawcze. Inna koncepcja głosi, że na ruchy oka wpływ mają właściwości obrazu odbijanego na siatkówce, czyli cechy przedmiotów i scenerii, na które patrzymy, bez angażowania przy tym wyższych procesów kognitywnych. Oba te podejścia – odgórne i oddolne, integruje się przy kontroli ruchu oczu. Podstawową cechą rejestratorów ET, dostępnych w formie zdalnej, zintegrowanej np. ze sprzętem wyświetlającym obraz (np. wmontowanych w ekran komputera) lub mobilnej, czyli instalowanych w specjalnych okularach, jest zapis ruchów źrenic osoby patrzącej na dowolny obiekt w otoczeniu (obraz, tekst, stronę www czy oznaczenia w budynku), przy użyciu źródeł światła LED oświetlających oko oraz kamer wideo.

W referowanym przeglądzie systematycznym, przeprowadzonym zgodnie z wytycznymi metodyki PRISMA (ang. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses), uwzględniono 59 recenzowanych prac w języku angielskim z lat 2005-2015, opisujących eksperymenty z technologią ET, traktowaną jako główne narzędzie gromadzenia danych, i charakteryzujących rodzaje używanych urządzeń ET. Na podstawie dokonanej analizy omówiono cele tych badań, uzyskane w nich wyniki, zaprezentowano również szczegółowe dane dotyczące liczby i specyfiki osób biorących udział w testach, czas ich trwania, stosowanych technologii, typów okulografów i dodatkowych metod badawczych. Materiały z próby sklasyfikowano także zgodnie z przyjętymi paradygmatami badawczymi. We wnioskach zwrócono uwagę na stały wzrost liczy publikacji dotyczących ET w badanym 10-letnim okresie oraz wpływ technologii mobilnych na sposób interakcji użytkowników z systemami informacyjnymi i na zmianę technik okulografii. Autor podkreśla, że choć wszystkie analizowane badania z zakresu BIN prowadzone były w warunkach laboratoryjnych, a ich liczba jest ograniczona, szybki rozwój technologii ET i otwartego oprogramowania do analizy rejestrowanych danych oraz spadek cen okulografów zapewni naukowcom możliwości wykorzystania tego podejścia w naturalnym środowisku, co z kolei da lepszy wgląd w to, jak użytkownicy zachowują się w sferach wizualnych oraz jak wyszukują, rozumieją i przetwarzają informacje.