Przepisy regulujące wypożyczenia międzybiblioteczne – stan prawny we Francji
,Kategorie: Biblioteki jako kolekcje, Dostęp do publikacji, Działalność biblioteki, Własność intelektualna
Tagi: biblioteki szkół wyższych, e-dysertacje, e-książki, Francja, prawo autorskie, wypożyczenia międzybiblioteczne, zarządzanie prawami
Możliwość komentowania Przepisy regulujące wypożyczenia międzybiblioteczne – stan prawny we Francji została wyłączona
Od 2003 roku, tzn. od czasu zatwierdzenia we Francji ustawy przewidującej „uczciwą rekompensatę” dla właścicieli praw autorskich za wypożyczenia przez biblioteki publikacji drukowanych, autorzy nie mogą protestować przeciw udostępnianiu ich książek w systemie wypożyczeń międzybibliotecznych (WM). W ustawie nie uwzględniono jednak pierwotnie dysertacji, dokumentów niepublikowanych, czasopism, kserokopii drukowanych i przesyłanych online.
Pierwszego października 2015 r. zawarto porozumienie między francuskim ośrodkiem zarządzającym prawami do kopiowania – CFC (Centre Français d’Exploitation du Droit de Copie), Konferencją Rektorów Uniwersytetów CPU (Confèrence des Présidents d’Universitè) i ministerstwem szkolnictwa wyższego, dotyczące objęcia systemem bezpłatnych WM również kserokopii. Przewiduje ono, że z tego tytułu, biblioteki należące do komputerowej sieci uczelnianej wniosą opłaty w wysokości 0,42 euro od zarejestrowanego studenta studiów magisterskich i doktorskich. Biblioteki spoza sieci, które chcą oferować takie usługi, muszą zawierać odrębne umowy. Chodzi oczywiście o usługi darmowe, usługi płatne nie są objęte ani ustawą z 2003 roku, ani umową dotyczącą kserokopii. Problemem są też przepisy prawa autorskiego. Przewidują one jedynie kopiowanie fragmentów – 30% czasopisma i 10% książki. Wieloma warunkami obwarowany jest również wyjątek od prawa autorskiego (PA) zezwalający na kopiowanie chronionych prawnie publikacji do celów dydaktycznych i naukowych – wymaga sprecyzowania celu, kopia nie może być udostępniana poza określoną społecznością (np. osób nauczanych czy szkolonych). Przesłanie bezpłatne dokumentu w formie cyfrowej poza krąg osób uprawnionych wymaga zgody autora bądź CFC, gdy ta organizacja zarządza jego PA.
Jeżeli chodzi o WM e-booków sprawa też nie jest prosta. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (komunikat prasowy TSUE nr 123/16 z listopada 2016 r.), książki elektroniczne należy traktować jako odpowiednik ich wersji drukowanej, więc podlegają tym samym przepisom, co druki. Oznacza to, że e-książki ze zbiorów biblioteki mogą być dostarczane innym placówkom bibliotecznym w ramach WM pod warunkiem, że biblioteka wniesie opłaty na rzecz autorów, a z jednego egzemplarza korzysta tylko 1 osoba przez określony okres czasu. Takie podejście napotkało jednak w wielu krajach na sprzeciw stowarzyszeń wydawców książek elektronicznych, którzy uważają, że dokumentów cyfrowych nie można utożsamiać z drukowanymi i boją się spadku obrotów handlowych. We Francji, przy zakupie książek elektronicznych, biblioteki korzystają z systemu o nazwie Platforma Bibliotecznych Wypożyczeń Cyfrowych – PNB (Plateforme de Prêt Numerique en Bibliothèque), co wiąże się z odpowiednimi opłatami, wymaganiami technicznymi, regulacjami prawnymi i umowami już podpisanymi przez biblioteki.
Jeżeli chodzi o dysertacje w formie elektronicznej, ich wypożyczanie międzybiblioteczne nie stanowi problemu. Zarządzenie ministerstwa szkolnictwa wyższego z 25 maja 2016 r. umożliwia elektroniczne upowszechnienie prac doktorskich w ramach społeczności akademickiej. Wymagana jest jednak autoryzacja i zgoda autora na rozpowszechnienie dysertacji poza uczelnią, np. w Internecie.