Babin

Od 2003 roku, tzn. od czasu zatwierdzenia we Francji ustawy przewidującej „uczciwą rekompensatę” dla właścicieli praw autorskich za wypożyczenia przez biblioteki publikacji drukowanych, autorzy nie mogą protestować przeciw udostępnianiu ich książek w systemie wypożyczeń międzybibliotecznych (WM). W ustawie nie uwzględniono jednak pierwotnie dysertacji, dokumentów niepublikowanych, czasopism, kserokopii drukowanych i przesyłanych online.

Autorka koncentruje się w artykule na szczegółowym omówieniu obowiązujących procedur i usług biblioteczno-informacyjnych Słowackiej Biblioteki Narodowej (SBN), z odwołaniem do rozwiązań przyjętych w bibliotekach narodowych innych państw.

Australijskie biblioteki szybko przyjmują nowinki technologiczne i są zazwyczaj jednymi z pierwszych użytkowników nowych technologii. Po pojawieniu się na rynku książek i czasopism elektronicznych, instytucje te zaczęły gromadzić i licencjonować również tego typu zasoby, przeznaczając, wraz z upływem lat, na ten cel coraz większą część swoich budżetów. Jednym z wyzwań związanych ze wzrostem liczby oferowanych w bibliotekach cyfrowych publikacji stało się rozwiązanie problemu ich udostępniania w ramach usług wypożyczeń międzybibliotecznych i dostarczania dokumentów (WM-DD). W artykule przedyskutowano wpływ e-książek na WM-DD oraz możliwości i zasady świadczenia tych serwisów w Australii, odwołując się do doświadczeń związanych z wykorzystywaniem e-zasobów w australijskiej bibliotece narodowej i porównując je z praktykami stosowanymi w Stanach Zjednoczonych i na świecie.

Misją Technische Informationsbibliothek und Universitätsbibliothek (TIB) – Niemieckiej Narodowej Biblioteki Nauki i Technologii, realizowaną od ponad 50 lat, jest dostarczanie specjalistycznych informacji z zakresu technologii i nauk ścisłych dla sektora publicznego i prywatnego. Do 2008 r. TIB mogła dostarczać materiały ze swoich zbiorów użytkownikom w dowolnym formacie, bez konieczności zawierania umów z autorami czy wydawcami. Jednak w 2008 r. wprowadzono zmiany przepisów prawa autorskiego, które ograniczyły możliwość dostarczania materiałów w wersji elektronicznej; świadczenie takiej sługi wymaga uiszczenia opłaty dla organizacji zajmujących się ochroną praw do reprodukcji (VG Wort dla tekstów i VG Bild-Kunst dla obrazów i dzieł sztuki). Zmiana przepisów jest jednym z czynników odpowiadających za spadek liczby zamówień, realizowanych poprzez usługę dostarczania dokumentów lub w systemie pay-per-view, w latach 2006-2012 (innym powodem może być coraz powszechniejszy dostęp do wielu materiałów online).

Biblioteki w Stanach Zjednoczonych korzystają często z systemów wypożyczeń międzybibliotecznych i dostarczania dokumentów (Interlibrary Loan / Document Delivery – ILL/DD) w ramach różnych konsorcjów bibliotecznych, jak też z systemu płatnych usług (ILL Fee Management – IFM) OCLC i katalogu WorldCat oraz ze świadczącego podobne usługi niemieckiego centralnego katalogu online KVC (Karlsruhe Virtual Catalogue). KVC przydatny jest też dla bibliotek europejskich, które nie włączyły danych o swoich zbiorach do systemu OCLC, np. umożliwia on wyszukiwanie w bazach niemieckich księgarń Amazon.de i Abebooks.de. Autor – pracownik Biblioteki Uniwersytetu Notre Dame (Indiana, USA), na podstawie własnych doświadczeń, omawia procedury, sukcesy i trudności związane z pozyskiwaniem przez amerykańskich bibliotekarzy tekstów dokumentów zamawianych z bibliotek zagranicznych.

Biblioteki akademickie w Stanach Zjednoczonych gromadzą coraz więcej dokumentów elektronicznych, coraz powszechniejszą usługą staje się też udostępnianie artykułów w formie cyfrowej przez wypożyczalnie międzybiblioteczne. Jednocześnie, dzielenie się przez biblioteki zasobami w postaci e-książek chronionych prawem autorskim jest nadal mało popularne, gdyż bibliotekarze obawiają się zarzutów o naruszanie warunków licencji, a wydawcy przy negocjowaniu umów zostawia zazwyczaj bibliotekom 2 opcje: zakupu dostępu do treści ebooków bez opcji ich udostępniania przez wypożyczenia międzybiblioteczne (WM) lub rezygnacji z kupna. Aby zgromadzić dane empiryczne pozwalające na ustalenie faktycznego statusu WM cyfrowych wydawnictw zwartych i zidentyfikowanie postrzeganych barier dla rozwoju takich usług, autorzy opracowali sondaż skierowany do amerykańskich bibliotek szkół wyższych, referując w tekście jego wyniki.

NILDE – Network for Inter-Library Document Exchange (zob. BABIN 2009/1/74) to włoska sieć międzybibliotecznej wymiany dokumentów, stworzona w celu poprawy usług wypożyczeń międzybibliotecznych i zacieśnienia współpracy między bibliotekami we Włoszech. Oprogramowanie zarządzające w jej ramach wszystkimi procesami związanymi z realizacją zamówień i obiegiem dokumentów zostało opracowane przez Bibliotekę Bolońskiej Strefy Badawczej Krajowej Rady Naukowej (C.N.R.). Interfejs użytkownika udostępniono w 2005 r., a od 2006 r. NILDE działa jako ogólnokrajowy serwis online. Obecnie członkami sieci jest 830 różnego typu instytucji (głównie biblioteki szkół wyższych oraz szpitale i medyczne instytuty badawcze, instytucje publiczne, organizacje pożytku publicznego itp.), korzysta z niej również ponad 18 tys. zarejestrowanych, indywidualnych użytkowników. W artykule przybliżono korzyści dla bibliotek i ich klientów związane z korzystaniem z serwisu, architekturę i charakterystykę obecnej wersji oprogramowania NILDE 4.0, w tym funkcje i użyteczność modułu użytkownika, a następnie przedstawiono wyniki badań z lat 2011-2013, mających ocenić funkcjonalność i możliwości udoskonaleń tego systemu.

Article Exchange to nowy, globalny, elektroniczny serwis dostarczania i wymiany dokumentów oferowany przez OCLC i zapewniający jedną, bezpieczną lokalizację, w której biblioteki z całego świata mogą umieszczać zamówione artykuły i rozdziały książek, i z której użytkownicy mogą pobierać dokumenty przygotowane dla nich w ramach cyfrowych wypożyczeń międzybibliotecznych. Autorka opisuje szczegółowo jego rozwój, zakres wykorzystania, zasady działania i użytkowania, ich zgodność z warunkami umów licencyjnych i przepisami prawa autorskiego w różnych krajach.

Kwestia zasad dostępu do materiałów bibliotecznych w Kanadzie regulowana jest na 3 poziomach – poprzez zapisy ustawy o prawach autorskich (PA) i decyzje sądów dotyczące tychże praw, działania organizacji zajmujących się pobieraniem opłat z tytułu kopiowania dzieł zastrzeżonych PA i przekazywaniem ich właścicielom praw (Access Copyright i Copibec) oraz warunki umów licencyjnych. W artykule przedyskutowano, jaki wpływ mają te regulacje oraz ograniczenia narzucane przez organizacje zbiorowego zarządzania PA na działalność bibliotek, w tym na usługi wypożyczeń międzybibliotecznych i dostęp do zasobów elektronicznych.

W związku z recesją i wprowadzonym przez rząd Wielkiej Brytanii programem oszczędnościowym, brytyjskie biblioteki publiczne (BP), podobnie jak inne instytucje publiczne podległe lokalnym władzom, zmuszone są działać mając do dyspozycji znacznie zredukowane budżety. Z danych strony Public Libraries News  wynika, że 141 z 177 udostępniających takie informacje samorządów (na 206 wszystkich w kraju), którym podlegają biblioteki, rozważa zamknięcie części BP bądź znaczne obcięcie kosztów, a od kwietnia 2011 r., 490 placówek tego typu (9,2% wszystkich brytyjskich BP) znalazło się w stanie przeprowadzonej już lub planowanej likwidacji bądź poza nadzorem miejscowej administracji (por. sytuację z lat 2008/2009: BABIN 2009/4/246).