Babin

Kwestia tego, jakie książki można udostępniać więźniom nabrała w Stanach Zjednoczonych rozgłosu w trakcie szeroko komentowanego przez media procesu Stevena Hayesa sądzonego w 2007 r. za zamordowanie rodziny Petit. Prokuratura żądała w tej sprawie dostępu do historii wypożyczeń oskarżonego i kwestionowała politykę kształtowania zbiorów w bibliotekach zakładów karnych, w których wcześniej przebywał, utrzymując, że czytał książki, które inspirowały go do zbrodni i podsycały jego przestępcze skłonności. W artykule omówiono cele, misję i zasady działania bibliotek więziennych, przeanalizowano też obecne procedury gromadzenia i udostępniania zbiorów w amerykańskich instytucjach tego typu oraz zagadnienia związane z ochroną danych z kont bibliotecznych więźniów i przysługujących im w tym zakresie praw.

Autorkę interesowało zwłaszcza, czy polityka ALA w zakresie poufności rekordów bibliotecznych ma zastosowanie w przypadku bibliotek więziennych, a jeśli nie, jakie etyczne implikacje ma dla bibliotekoznawstwa i bibliotekarstwa więziennego wyłączenie tych praw. Dane do analizy zebrano w sondażach przeprowadzonych w listopadzie 2010 r. w grupie 17 bibliotekarzy pracujących w placówkach penitencjarnych 10 regionów Stanów Zjednoczonych oraz na podstawie przeglądu dokumentacji dotyczącej zasad działania bibliotek w różnego typu więzieniach i przeglądu literatury przedmiotu.

Ustalono, że 76% badanych instytucji ma ustaloną politykę kształtowania zbiorów, a jedynie 47% – politykę wypożyczeń. Niemal wszyscy respondenci jako cel istnienia biblioteki podali zapewnienie więźniom kontaktu ze światem i możliwości czytania w celach rekreacyjnych, wspieranie rozwoju zawodowego i ustawicznego kształcenia; resocjalizacja była rzadziej wskazywanym powodem. Zakres materiałów oferowanych w bibliotekach więziennych jest zgodny z wytycznymi stowarzyszeń bibliotecznych; są to główne książki, czasopisma i gazety, większość placówek udostępnia też materiały audio, a nieco ponad połowa – wideo. Żadna z bibliotek nie zapewnia skazanym bezpośredniego dostępu do Internetu. Proces doboru książek do kolekcji jest podobny jak w bibliotekach publicznych, wskazywano jednak konieczność unikania literatury mogącej zagrażać bezpieczeństwu instytucji (podręczniki i instruktaże dotyczące broni, bomb, szyfrów, trucizn, ucieczek, czy podnoszenia umiejętności związanych z działalnością przestępczą; materiały zachęcające do nienawiści rasowej bądź religijnej itp., dotyczącej pornografii dziecięcej i kontaktów z użyciem przemocy itp.). Podobne restrykcje znajdują się w dokumentacji bibliotecznej większości badanych więzień.

Niemal wszystkie ankietowane placówki działają zgodnie z listą najlepszych praktyk ALA oraz wytycznymi ACA (American Correctional Association) i ASCLA (Association of Specialized and Cooperative Library Agencies) i gromadzą materiały odpowiadające potrzebom obsługiwanych populacji. Polityka prywatności jest również w większości przypadków zbieżna z tą realizowaną w bibliotekach publicznych i promowaną przez ALA w podręczniku nt. wolności intelektualnej – podobnie jak w tych ostatnich, 35% badanych kasuje z kont użytkowników dane o wypożyczonych materiałach tuż po ich zwrocie, 29% – zachowuje ze względów bezpieczeństwa informacje o ostatnim i poprzednim wypożyczającym, jedynie 30% archiwizuje długoterminowo historię wypożyczeń, zachowując jednak w większości wypadków poufność tych danych (nie są udostępniane bez nakazu żadnym państwowym i stanowym służbom).

Wg autorki, brak dowodów na to, by cenzurowanie zbiorów i odmawianie skazanym dostępu do kontrowersyjnych materiałów przynosiło jakiekolwiek korzyści, czy zniechęcało więźniów do działalności przestępczej, nie da się też wykazać bezpośrednich związków między popełnianymi przestępstwami a wypożyczanymi książkami. Znacznie bardziej sensownym rozwiązaniem jest więc wprowadzanie w bibliotekach zakładów karnych przejrzystych zasad kształtowania zbiorów uzasadniających dobór takich, a nie innych pozycji, a przy tym zgodnych z polityką ALA i uwzględniających potrzeby i interesy więziennej społeczności. Skazani, którzy zachowali prawo do wolności intelektualnej powinni też jej zdaniem utrzymać prawo do prywatności przysługujące użytkownikom bibliotek publicznych.