Babin

W 2010 r. biblioteki University of Texas w San Antonio (UTSA) otworzyły w nowym budynku wydziału Inżynierii Stosowanej i Technologii satelicką bibliotekę (IST), w założeniu pozbawioną książek w formie fizycznej, i oferującą w zamian usługi informacji naukowej, miejsca do nauki indywidualnej i grupowej, pomoc w korzystaniu z elektronicznych i drukowanych zasobów bibliotecznych oraz dobrą infrastrukturę techniczną i komunikacyjną (komputery, sieć www, urządzenia do druku, skanowania i kopiowania). Aby zapewnić studentom nowy i wygodny punkt dostępu do treści akademickich, postanowiono uruchomić w niej pilotażowy program wypożyczeń w celach naukowych czytników e-książek (por. BABIN [1], [2], [3], [4]), zawierających publikacje z zakresu inżynierii i technologii oraz dane w formie wykresów i wzorów. Głównymi celami tego projektu było sprawdzenie dostępności odpowiadających wydziałowym programom kształcenia materiałów naukowych (w tym podręczników) w odpowiednich formatach, możliwości ich efektywnego wykorzystania na czytnikach oraz zebranie opinii studentów na temat zalet i wad tego typu narzędzi.

Kolejnym zadaniem autorów było określenie procedur niezbędnych przy doborze, nabywaniu i pobieraniu na zakupione czytniki wybranych pozycji oraz poszerzenie wiedzy bibliotekarzy nt. użyteczności tych urządzeń dla bibliotek. Do testów wybrano produkty Kindle, Sony Reader i Nook; projekt rozpoczęto jesienią 2010 r. Przeszukanie platform e-książek ich dostawców wykazało, że największą liczbę podręczników z badanych dziedzin (22 na 240 dostępnych) dysponował Amazon (Kindle), a następnie Nook (6) i Sony Reader. Każda z firm miała też odmienne zasady dotyczące dozwolonego użycia tych materiałów, zależące głównie od wymagań wydawców. Część z tytułów Amazon była też dostępna wyłącznie dla urządzeń Kindle DX wyposażonych w większy ekran i zapewniających czytelność danych graficznych i tabel, zakupiono więc ostatecznie jedynie 15 podręczników tego dostawcy.

W artykule opisano proces wyboru tytułów spełniających założenia projektu, związane z tym trudności (np. na 25 podręczników wykorzystywanych na inżynierii, żaden nie był dostępny w wersji dla czytnik, a cena innego typu materiałów była często porównywalna z ich wersjami drukowanymi) oraz ostateczny wybór, liczbę i źródła pochodzenia pozycji dla każdego typu urządzeń. Omówiono również przyjętą politykę wypożyczeń, warunkowaną ograniczeniami nakładanymi przez dostawców, metody promocji nowego serwisu (m.in. dodanie zakładki „e-reader” do platformy LibGuide IST (przewodnik tematyczny po zasobach), etapy uruchamiania projektu i wyniki jego ewaluacji oraz oceny każdego z testowanych czytników.

W celu zebrania opinii użytkowników o programie opracowano krótką ankietę online; w czasie pierwszych 2 miesięcy jego funkcjonowania zebrano 24 wypełnione formularze. Respondentów pytano o rodzaj wypożyczonego urządzenia, typ czytanych treści, chęć polecenia czytnika znajomym, jego pozytywnie i negatywnie oceniane cechy i własne komentarze. Z uzyskanych odpowiedzi wynika, że najczęściej czytano materiały powiązane ze studiowaną dziedziną, ale niewymagane na zajęciach, a wśród głównych zalet czytników wymieniano ich lekkość, rozmiar i wygodę użytkowania, w tym np. możliwość ściągania na Kindle plików w formacie PDF (np. artykułów z bazy biblioteki). Odpowiedzi dotyczące wad badanych narzędzi były mocno zróżnicowane – narzekano m.in. na różne aspekty wyświetlania treści, ograniczoną funkcjonalność (np. brak konkretnych aplikacji, efektywnej wyszukiwarki sieciowej, mało intuicyjny sposób korzystania z opcji przydatnych w czasie nauki i pracy z tekstem, takich jak podkreślanie, zaznaczanie fragmentów, nanoszenie notatek itp.), mały wybór książek, krótki czas wypożyczeń (14 dni), czy różne warunki dostępu do treści dla poszczególnych modeli.

Z punktu widzenia biblioteki okazało się, że zakup książek dedykowanych wyłącznie na czytniki zapewnia, w porównaniu z kupowaniem zasobów z internetowych baz danych, znacznie bardziej ograniczony dostęp do potrzebnych materiałów. Choć studenci lubią korzystać z tych urządzeń, a ich pojemność jest imponująca, traktowanie czytników jako narzędzi służących do udostępniania „długiego ogona” treści uznano obecnie za niezbyt praktyczne rozwiązanie. Mimo to IST zdecydowała o kontynuowaniu programu wypożyczeń i poszerzaniu jakości i zakresu dedykowanych dla tych nośników tytułów oraz stałym monitorowaniu potrzeb studentów w tym zakresie, z nadzieją patrząc na postępujący spadek cen czytników oraz szybkie zmiany i innowacje na rynku przenośnych urządzeń.