Babin

W artykule przedstawiono częściowe wyniki holenderskiego programu pn. Amsterdam E-Boekstand, w ramach którego analizowano wykorzystanie urządzeń do odczytu e-zasobów i porównywano, w jaki sposób, w kontekstach edukacyjnych i zawodowych, badani czytają długie, bogate w treść i nowe informacje teksty, mając do dyspozycji wydruki, czytniki z ekranem w technologii elektronicznego papieru i ekrany LCD. Celem badania było ustalenie, jak rodzaj nośnika wpływa na komfort i efektywność czytania i uczenia się (por. BABIN [1], [2], [3]), i jakie czynniki należy uwzględnić chcąc projektować przyjazne użytkownikowi elektroniczne reprezentacje złożonych tekstowych dokumentów i dobrej jakości e-podręczniki. Amsterdam E-Boekstand realizowany jest w bliskiej współpracy z wydawcami materiałów edukacyjnych i producentem czytników e-zasobów.

Autorzy skoncentrowali się na omówieniu rezultatów pierwszych dwóch etapów tego projektu, obejmujących 2 badania jakościowe porównujące lekturę z ekranu i papieru w grupie zaawansowanych odbiorców, zawodowo zajmujących się analizą dokumentów (część 1.) oraz testy w kontrolowanych warunkach, na próbach uczących się osób, analizujące różnice w strukturze i przystępności tekstów elektronicznych i drukowanych (część 2.). Ad1). W fazie tej sprawdzano, na próbie 45 urzędników 9 biur rad miejskich z okolic Amsterdamu, łatwość i komfort odczytu dużej liczby dokumentów o tematyce urzędowej przy użyciu czytnika e-papieru (IREX1000D) wyposażonego w ekran o wysokości 26 cm, pozwalający na czytanie plików PDF w popularnym formacie A4 (badani mieli otrzymywać przez okres 2 miesięcy wszystkie służbowe materiały wyłącznie w formie cyfrowej); porównano też wykorzystania w urzędach papierowej dokumentacji, próbując ustalić na tej podstawie, w jaki sposób można usprawnić obieg i przetwarzanie dokumentów przy pomocy środków elektronicznych; ad 2). Do drugiego etapu zaangażowano 81 studentów z wyższej szkoły nauk stosowanych, zlecając im uczenie się z podręcznika wymaganego na ich kierunkach studiów, w określonej formie. Część badanych dostała książkę w postaci drukowanej, kolejna grupa – w postaci pliku PDF do odczytu na własnych laptopach, pozostali – w tej samej wersji PDF na czytnik e-papieru Irex1000D. Wyniki badania miały posłużyć m.in. do opracowania rekomendacji dotyczących funkcjonalnych sposobów prezentacji materiałów edukacyjnych w formie elektronicznej, pozwalających na zwiększenie efektywności uczenia się.

W obu etapach, czytniki e-papieru chwalono za pojemność i aspekty ergonomiczne; problematyczna, w porównaniu z dokumentacją na papierze, okazała się natomiast ich funkcjonalność w zakresie możliwości szybkiego wyszukiwania, porównywania danych z poszczególnych stron, szybkiego i łatwego nanoszenia notatek, czy odsyłaczy – drukowany tekst z ręcznie naniesionymi uwagami, podkreśleniami i oznaczeniami uznawano za wygodniejszy w użyciu i łatwiej przyswajalny niż elektroniczne komentarze czy zakładki (warto zaznaczyć, że wersja PDF dostępna w tracie prowadzenia tekstów nie pozwalała na integrację notatek, rozpoczęto je też przed wprowadzeniem na rynek iPada1). Podobne niedogodności, w tym brak możliwości manipulowania tekstem, zapisywania zmian, kopiowania czy przeklejania fragmentów zastrzeżonej prawnie e-książki zgłaszała też grupa studentów pracująca na laptopach, skarżono się też na zmęczenie oczu przy lekturze 200-stronicowego podręcznika i problemy z koncentracją uwagi (pojawiające się na ekranie i mające rozpraszający wpływ powiadomienia z poczty elektronicznej, portali społecznosciowych itp.).

Wszystkie testy wykazały, że papier nadal sprawdza się najlepiej w nauce i przyswajaniu złożonych i rozbudowanych tekstów, a jedyna wskazywana wada tego nośnika to waga drukowanej na nim dokumentacji i książek. Ekrany elektroniczne cenione są natomiast jako narzędzie przydatne do szybkiego wyszukiwania i gromadzenia informacji, komunikacji i nawigacji. Z badań wynika też, że elektroniczna prezentacja wiedzy i danych wymaga zmian struktury pisanych tekstów w kierunku nadania im większej modularności (przy jednoczesnym zachowaniu integralności treściowej), należy też nadal rozwijać opcje zbliżające funkcjonalności e-tekstu do druku. W podsumowaniu porównano zebrane wnioski z rezultatami podobnych badań realizowanych w tym samym czasie, przybliżono też cele i założenia kolejnego etapu projektu Amsterdam E-Boekstand.