Babin

„Biblioteka bez papieru” to do niedawna jeszcze konstrukt teoretyczny, pozostający wyłącznie w sferze futurystycznych prognoz i będący przedmiotem wielu sporów (por. babin.bn.org.pl/?p=491), jednak w ostatnich kilku latach ten model usług bibliotecznych, zakładający gromadzenie i udostępnianie wyłącznie zasobów w formie elektronicznej, zaczęto eksperymentalnie wprowadzać w kilku krajach na świecie, zarówno w bibliotekach publicznych, jak i akademickich. W artykule przedstawiono dwa nowe projekty tego typu realizowane w Stanach Zjednoczonych.

BiblioTech (data otwarcia: wrzesień 2013 r.) – nowa, pozbawiona całkowicie drukowanych książek biblioteka Bexar Country (Teksas) ma obsługiwać mieszkańców przedmieść San Antonio (a docelowo – 1,7 mln populację hrabstwa) i oferuje im obecnie ponad 10 tys. dostępnych do pobrania tytułów cyfrowych książek oraz możliwość wypożyczenia jednego ze 100 czytników materiałów w tym formacie. Użytkownicy mają też do dyspozycji stanowiska komputerowe oraz kawiarenkę, i mogą brać udział w szkoleniach uczących kompetencji cyfrowych. Decyzja o rezygnacji z fizycznych zbiorów (a tym samym konieczności inwestowania w przestrzeń magazynową i regały) i przyjęciu wyłącznie elektronicznej formuły działania pozwoliła władzom hrabstwa na stworzenie nowej biblioteki w regionie, w którym dotychczas nie było żadnej placówki tego typu, za kwotę znacznie mniejszą niż w przypadku budowy systemu bibliotecznego udostępniającego materiały drukowane. Główne zadania BiblioTech to zapewnianie dostępu do niezbędnych użytkownikom informacji oraz niwelowanie podziału cyfrowego – dużą grupę jej potencjalnych odbiorców stanowią mieszkańcy o niskich dochodach, z których wielu nie ma w domu Internetu, ani też odpowiednich technologicznych narzędzi i umiejętności. Biblioteka licencjonuje treści cyfrowe poprzez 3M Cloud Library – serwis wypożyczeń e-książek dla bibliotek publicznych, udostępniający klientom stanowiska ze stacjami wyszukiwawczymi, w których użytkownicy mogą przeglądać książki na dużych ekranach i następnie ściągać je bezpośrednio na biblioteczne czytniki lub czytać, korzystając z aplikacji tej firmy, na własnych urządzeniach. Elektroniczny format ma też ułatwić bibliotekarzom elastyczne kształtowanie zbiorów i dopasowywanie ich do potrzeb użytkowników.

Zarząd Uniwersytetu Teksasu w San Antonio (UTSA) zdecydował się na otwarcie wyłącznie cyfrowej Biblioteki Inżynierii Stosowanej i Technologii (Applied Engineering and Technology Library – AETL) z podobnych powodów – by służyć lepiej populacji składającej się w dużej mierze z ubogich studentów latynoskiego pochodzenia, z których wielu jest pierwszym pokoleniem uczącym się w szkole wyższej i potrzebuje pomocy przy wykonywaniu zleconych na zajęciach zadań i wyszukiwaniu potrzebnych informacji. Wyzwaniem dla kierownictwa bibliotek UTSA było zapewnienie im odpowiedniej obsługi dysponując ograniczonym budżetem oraz niewielką (dwa małe pomieszczenia) przestrzenią w jednym z wydziałowych budynków. Uznano, że cel ten można zrealizować jedynie rezygnując z fizycznych książek. Nową bibliotekę, uruchomioną w 2010 r., wyposażono w stanowiska komputerowe i modułowe umeblowanie pozwalające na łatwą rearanżację wnętrza i przyjmowanie grup studentów. Mają oni dostęp do ponad 50 tys. e-czasopism i 470 baz danych subskrybowanych przez AETL, zarówno w siedzibie biblioteki, z domu, jak i korzystając z urządzeń mobilnych, oraz pomocy wykwalifikowanych bibliotekarzy. Personel AETL przyznaje, że choć model wyłącznie cyfrowych usług bibliotecznych został na UTSA dobrze przyjęty i spełnia potrzeby informacyjne studentów inżynierii, którzy tłumnie odwiedzają nową placówkę, wątpliwe jest, czy sprawdziłby się w przypadku bibliotek obsługujących wydziały humanistyczne. Zaznaczono też, że nie stanowi on zagrożenia dla tradycyjnych bibliotek, pokazuje jedynie, że cyfrowe serwisy we współczesnym świecie są równie ważne jak książki.