Babin

Kompetencje informacyjne (KI) ujęto w artykule jako zdolność identyfikacji, wyszukiwania, ewaluacji i efektywnego wykorzystywania informacji potrzebnych przy rozpatrywaniu określonych kwestii lub rozwiązywaniu konkretnych problemów. Ich znaczenie w kontekście edukacji na poziomie wyższym i potrzebę uwzględnienia w programach nauczania podkreśla się w pracach wielu specjalistów. Aby określić trendy wydawnicze związane z badaniem i rozwojem modeli kształcenia KI, autor przeprowadził analizę bibliometryczną publikacji naukowych poświęconych temu zagadnieniu, wydanych w latach 2005-2014.

Obecni studenci wychowali się w erze zalewu informacji dostępnych na wyciągnięcie ręki, o dowolnej porze dnia i nocy, a przy ich wyszukiwaniu wybierają zwykle komercyjne wyszukiwarki, a nie tradycyjne serwisy biblioteczne. Dane pozyskiwane w środowisku sieciowym, ze źródeł o wątpliwej jakości i przy użyciu nieznanych algorytmów, są często fragmentaryczne, niezorganizowane, ograniczone pod względem zakresu i głębi, nieobiektywne lub po prostu nierzetelne.  Niejasne jest jednak, na ile młodzi użytkownicy rozumieją kwestie jakości informacji i są w stanie wychwycić ich braki i niedoskonałości, oraz czy maja kompetencje informacyjne niezbędne przy doborze odpowiednich zasobów. Niewiele uwagi poświęca się też w tym kontekście analizie wpływu czynnika takiego jak płeć, mimo że jak wskazują dotychczasowe badania, kobiety i mężczyźni posługują się Internetem w nieco odmienny sposób i mają różne preferencje dotyczące wykorzystywanych stron. Autorzy postanowili sprawdzić, czy istnieje związek między zmiennymi demograficznymi a zachowaniami informacyjnymi osób w wieku studenckim, związanymi z wyborem wiarygodnych źródeł informacji i czy zebrane ustalenia mogą pomóc przy opracowywaniu programów edukacji informacyjnej (EI) skierowanych do tej grupy wiekowej.

W artykule przeanalizowano rozwój oraz osiągnięcia polityki informacyjnej Szkocji prowadzonej od 2004 r. oraz wdrażanych w tym regionie programów edukacji informacyjnej (EI), zarówno w kategoriach praktycznych, jak i teoretycznych. Omówiono w nim m.in. najważniejsze, stworzone w ich ramach zasoby edukacyjne i wytyczne oraz zakres prac zespołów odpowiedzialnych za opracowanie i realizację Scottish Information Literacy Project (2004-2010) – pierwszego projektu tego typu na wyspach brytyjskich, oraz jego kontynuacji – The Right Information: Information skills for a 21st Century Scotland (2012-). Podsumowano również wyniki przeglądu literatury przedmiotu, przeprowadzonego przez autora w celu identyfikacji kryteriów funkcjonalności używanych do oceny powodzenia podejmowanych działań oraz przeanalizowano trzy studia przypadku, pozwalające ocenić z różnych perspektyw zagadnienia związane z realizacją w Szkocji polityki cyfrowej i informacyjnej integracji.

W artykule przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego w ramach pierwszego etapu 3-letniej inicjatywy Assessment in Action: Academic Libraries and Student Success (Ocena w działaniu: biblioteki akademickie a osiągnięcia studentów) podjętej przez ACRL (Association of College and Research Libraries) – organizację zrzeszającą amerykańskich bibliotekarzy akademickich, i finansowanej ze środków uzyskanych od Instytutu Usług Muzealnych i Bibliotecznych (Institute of Museum and Library Services). Celem tego przedsięwzięcia było opracowanie i wdrożenie przez bibliotekarzy 75 instytucji z Ameryki Północnej programów badawczych analizujących wartość bibliotek szkół wyższych. Wśród nich znalazł się m.in. omówiony szczegółowo przez autorki projekt poświęcony badaniu wpływu różnego typu kursów edukacji informacyjnej (EI) (jednorazowych sesji szkoleniowych, serii zajęć na zaliczenie itp.) na poziom kompetencji informacyjnych ich uczestników oraz określeniu relacji między wynikami testów EI a sukcesami badawczymi studentów i wskaźnikami takimi jak ich retencja czy liczba osób uzyskujących dyplomy ukończenia studiów.

W artykule przedstawiono studium przypadku udanej implementacji w bibliotece akademickiej bazującego na WordPress repozytorium obiektów wiedzy (ang. learning object repository – LOR), mającego ułatwiać bibliotekarzom szersze dzielenie się materiałami dydaktycznymi online oraz pomóc w przygotowaniu i rozbudowie programów edukacji bibliotecznej. Omówiono w nim również szczegółowo praktyczne i techniczne implikacje wykorzystania oprogramowania WordPress do budowy LOR oraz wady i zalety tego rozwiązania.

Działania edukacyjne zostały uznane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Bibliotek (American Library Association) jako jedna z kluczowych funkcji bibliotek, a kształcenie ustawiczne (lifelong learning) włączono do dokumentu tej organizacji, określającego podstawowe wyznaczniki praktyki i etyki zawodowej bibliotekarzy i opublikowanego w 2004 r. pod nazwą Core Values of Librarianship (Podstawowe Wartości Bibliotekarstwa). Zgodnie z zawartym w nim stanowiskiem ALA, stowarzyszenie to „promuje tworzenie, utrzymywanie i rozwój społeczeństwa kształcącego się”, zachęcając swoich członków do współpracy z pedagogami, urzędnikami i organizacjami różnego typu, w celu inicjowania i wspierania wszechstronnych działań na rzecz zapewnienia w każdej bibliotece szkolnej, publicznej, akademickiej i specjalnej, działającej w każdej społeczności, usług umożliwiających uczenie się przez całe życie wszystkim mieszkańcom. W ostatnich latach, sposób realizacji tego zadania jako wartości podstawowej, spotkał się z krytyką części amerykańskiego środowiska bibliotecznego, zwraca się też uwagę na niejednoznaczność pojęć „podstawowa wartość” i „kształcenie ustawiczne”, i problemy z ustaleniem, jakim priorytetom przyznawać pierwszeństwo w sytuacji ich konfliktu i jak należy traktować opisywany dokument – jako luźny punkt odniesienia, czy jako przewodnik mający kształtować wszystkie decyzje podejmowane przez biblioteki.

Pedagogika mediów i dziennikarstwa oraz podstawowe koncepcje edukacji informacyjnej (EI) mają dużo cech wspólnych – w obu wypadkach chodzi o kształcenie podobnych kompetencji informacyjnych, czyli umiejętności ewaluacji źródeł, krytycznego myślenia, sprawdzania faktów, ustalania autorstwa oraz wyszukiwania, rozumienia, przetwarzania i prezentacji informacji. Celem autorki artykułu było sprawdzenie, czy techniki edukacyjne wdrażane na wydziałach dziennikarstwa można przystosować do użytku na zajęciach EI, jako metodę uczenia o etycznym wykorzystywaniu informacji. Odwołuje się w nim do swoich doświadczeń jako dziennikarki i absolwentki studiów z zakresu edukacji dziennikarskiej by zbadać podobieństwa między metodyką tego kierunku i EI oraz określić możliwość transferu określonych technik i podejść na potrzeby prowadzonych przez bibliotekarzy szkoleń.

Ceniony w pedagogice model odwróconego nauczania (zob. babin.bn.org.pl/?p=2164) zaczyna być także wykorzystywany w środowisku bibliotek akademickich, gdyż pozwala na obejście ograniczeń jednorazowych szkoleń bibliotecznych dla nowych użytkowników, daje też studentom możliwość przejęcia kontroli nad procesem uczenia się oraz włączenia w pełniejszym zakresie nowo nabytych umiejętności i informacji do swojej bazy wiedzy. Założeniem odwróconych metod (ang. flipped classroom) jest zapoznawanie się przez studentów z materiałami instruktażowymi (najczęściej w formie filmów dostępnych online) przed pojawieniem się na zajęciach. W ich trakcie, uczestnicy mają natomiast szansę na wyjaśnianie ewentualnych wątpliwości i sprawdzenie, jak można wykorzystać w praktyce obejrzane wcześniej informacje. W tym kontekście prowadzący szkolenia uczestniczą w nich bardziej w roli przewodników w procesie poznawczym, a nie wykładowców. W artykule opisano i przeanalizowano, w jaki sposób można efektywnie „odwrócić” jednorazowe sesje przysposobienia bibliotecznego dla dużych grup odbiorców i wprowadzić techniki aktywnego uczenia się jako część programu zajęć zarówno w wersji tradycyjnej, jak i zdalnej.

W 2009 roku prof. Jeffrey Beall – bibliotekarz i autor znanego bloga poświęconego zagadnieniom publikowania w modelu otwartego dostępu, zaczął tworzyć listę tzw. drapieżnych wydawców (ang. predatory publishers), czyli firm żerujących na modelu finansowania otwartych czasopism z opłat pobieranych od autorów artykułów. W należących do takich nieuczciwych wydawców, rzekomo naukowych i recenzowanych periodykach, ukazują się, z pominięciem procesu wydawniczego i ewaluacji, wszystkie opłacone teksty, także te niespełniające w żaden sposób kryteriów naukowości. Większość piśmiennictwa poświęconego komunikacji naukowej i drapieżnym wydawcom koncentruje się na obawach środowiska naukowego związanych z publikowaniem w wątpliwej jakości czasopismach. Autorki postanowiły podejść do tego zagadnienia z innej perspektywy, analizując je w kontekście zadań i prac badawczych prowadzonych przez studentów oraz szkoleń bibliotecznych.

Zależności między szkoleniem użytkowników a poziomem akceptacji i wykorzystania technologii informacyjnych są szeroko dyskutowane w piśmiennictwie, a badania potwierdzają, że edukacja informacyjna może ułatwiać użytkownikom rozpoznanie użyteczności ICT, wpływając tym samym na intencje używania określonych systemów i aplikacji. Jako że biblioteczne portale mogą być złożone, a preferowanie przez studentów przy wyszukiwaniu informacji popularnych internetowych wyszukiwarek skutkuje niskim wykorzystaniem elektronicznych zasobów bibliotek, wiele uczelni stara się zaznajamiać użytkowników z zasadami ich obsługi i zachęcać do pełnej eksploatacji potencjału udostępnianych źródeł online. Aby ocenić, czy uczestnictwo w punktowanych i zintegrowanych z programem zajęć kursach kształcących kompetencje informacyjne może zmienić stosunek do bibliotecznych systemów informacyjnych, autorzy przeprowadzili przekrojowe badanie wśród studentów studiów pierwszego stopnia, analizując czynniki determinujące poprzednie, bieżące i dalsze wykorzystywanie portalu biblioteki akademickiej (PBA).