Babin

W artykule przeanalizowano, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz wyników badań empirycznych, stosowane przez studentów strategie czytania mediów elektronicznych, oraz wpływ różnych cech i funkcjonalności platform książek elektronicznych (KE) na wybór tych strategii. Ocenie poddano zachowania zależne od celów lektury i powiązanych z nimi umiejętności (czytanie dla przyjemności, motywowane zainteresowaniami, oraz czytanie na potrzeby studiów, zorientowane na osiągnięcie konkretnych rezultatów).

KE stały się już obecnie integralną częścią zbiorów bibliotek akademickich, można się też spodziewać, że w XXI wieku czytelnicy będą sięgać coraz częściej po książki w tym formacie. W wyniku upowszechnienia się nowych technologii cyfrowych, rozszerzył się zakres kompetencji potrzebnych do efektywnego czytania (ang. reading literacy). Interfejsy KE oferują wiele narzędzi, których pozbawione są książki drukowane, np. możliwość wyszukiwania w tekście, podkreślania, tworzenia notatek elektronicznych czy korzystania z hiperlinków, co zmienia doznania związane z czytaniem. Zgodnie z podejściem skoncentrowanym na użytkowniku (ang. user-centered approach), systemy dostępu do KE powinny uwzględniać możliwości, nawyki i oczekiwania czytelników, kształtowane w trakcie wcześniejszych kontaktów z narzędziami sieciowymi. Poznanie strategii stosowanych przez studentów podczas czytania zarówno w celach akademickich, jak i dla przyjemności, jest więc istotne dla rozwoju systemów i usług udostępniania KE.

Omawiane badanie jakościowe (8 wywiadów z wykorzystaniem metody „myślenia na głos”) i ilościowe (kwestionariusz online, w którym zebrano 201 ważnych odpowiedzi) przeprowadzono na Uniwersytecie Katolickim Fu-Jen na Tajwanie, uwzględniając 10 zbiorów i interfejsów KE: chińskie AiritiBooks i Apabi, MyiLibrary, UND, Books@Ovod, Cambridge Books Online, Ebrary, Netlibrary, Oxford Scholarship Online i SpringerLink Books. Wzięli w nim udział studenci mający doświadczenie w korzystaniu z KE w bibliotece uczelni. Jakościowa część badania pozwoliła na wyodrębnienie strategii czytania, które podzielono na 3 grupy: „wykorzystanie wcześniejszych doświadczeń” (obejmujące np. odwołanie się do posiadanej już wiedzy, zaczynanie od interesujących czy najważniejszych treści itp.), „zrozumienie i podejmowanie decyzji” (np. korzystanie ze spisu treści dostarczanego przez platformę, narzędzi wyszukiwawczych, poszukiwanie danych, np. ilustracji, w innych źródłach) oraz „autoregulacja i samokontrola” (związane z analizą m.in. dostępnego czasu i opcji dostarczanych przez platformę). Etap ten ujawnił szereg podejść, które pojawiły się wraz z KE – użycie znajomego interfejsu, ustawianie wielkości czcionki, jednoczesne korzystanie z kilku źródeł. Badanie ilościowe pokazało z kolei, że studenci potrzebują różnych taktyk oraz funkcji KE, w zależności od celu lektury. Większość zidentyfikowanych strategii wspomagających czytanie okazała się ważniejsza w przypadku lektury w celach naukowych, wymagającej oceny posiadanej już wiedzy oraz czasu na wykonanie zadania, analizowanie i opracowywanie informacji, ponownego czytania fragmentów czy korzystania z wyszukiwarek i encyklopedii. W przypadku tym używano też więcej funkcji KE. Istotne okazały się: drukowanie, zachowywanie kopii przeczytanych tekstów, dostęp do określonej strony poprzez spis treści, przeszukiwanie stron, wyszukiwanie słów kluczowych, informacja o treści poszczególnych rozdziałów, przeglądanie tekstu pod kątem tematu, podkreślanie i zapisywanie zaznaczonych treści oraz tworzenie notatek. Z kolei z czytaniem dla przyjemności powiązane były strategie odnoszące się do indywidualnych potrzeb i zainteresowań, takie jak zaczynanie od interesujących fragmentów, wykorzystanie materiałów graficznych w celu interpretacji tekstu, poznanie informacji nt. tematu i autora książki; jedyną funkcją KE ważniejszą w tym wypadku była obecność linku do bloga autora.

W podsumowaniu podkreślono, że przy tworzeniu nowych systemów KE ważne jest rozwijanie opcji wspierających strategie czytania wykorzystywane przez użytkowników. Pomocne dla studentów może być m.in. udostępnianie wraz z KE encyklopedii, słowników, różnych funkcji tworzenia notatek czy dodawania zakładek. Autorka zaznacza, że jej analiza ma charakter wstępny i potrzebne są dalsze badania, obejmujące różne grupy odbiorców i obszary tematyczne.