Babin

Artykuł prezentuje przegląd teorii i praktyki gromadzenia publikacji zagranicznych (PZ) przez Rosyjską Bibliotekę Narodową (RBN) w ujęciu historycznym – od momentu jej założenia, jako Cesarskiej Biblioteki Publicznej, do chwili obecnej. Szczegółowo omówiono czynniki decydujące o polityce gromadzenia PZ prowadzonej przez poszczególnych dyrektorów oraz opracowania i dokumenty wytyczające tendencje i regulujące działania praktyczne w tym zakresie.

Polityka Biblioteki zależała m.in. od stanowiska kolejnych dyrektorów, stanu zbiorów (w zarekwirowanej Bibliotece Załuskich przeważały książki w językach obcych), opinii rządzących (Mikołaj I postrzegał PZ jako źródło postaw buntowniczych), sytuacji gospodarczo-społecznej (zniesienie pańszczyzny przyspieszyło rozwój nauki i techniki w Rosji) i posiadanych funduszy. Po zwycięstwie rewolucji bolszewickiej, w 1921 r., nadal starano się gromadzić najbardziej cenne PZ, np. kierowana przez Lenina Rada Komisarzy Ludowych (Sownarkom) wydała dekret podkreślający konieczność gromadzenia przez wybrane biblioteki dużych miast po 1 egz. bieżących zagranicznych czasopism naukowych. Po II wojnie światowej Biblioteka (wówczas funkcjonująca jako Biblioteka Publiczna im. Sałtykowa-Szczedrina) rozpoczęła opracowanie i wdrażanie kolejnych wieloletnich planów swego działania, w których zwrócono szczególną uwagę na koordynację gromadzenia bibliotecznego PZ w północno-zachodnich obszarach ZSRR. W latach 60. skoncentrowano się kolei z na opracowaniu szczegółowego profilu kształtowania zbiorów, m.in. ustalającego zasady gromadzenia PZ przez Bibliotekę i placówki współpracujące z nią w tym zakresie. Wydany ostatecznie w 1967 r. dokument zawierał szczegółowy wykaz dziedzin i liczne tabele tematyczne oraz określał zalecany stopień szczegółowości selekcji danego typu dokumentów. Jego późniejsze wersje (z 1976 i 1986 r.) uzupełniono tablicami BBK oraz informacją nt. rodzajów publikacji. W artykule szczegółowo scharakteryzowano kolejne edycje tego dokumentu.

Po rozpadzie ZSRR Biblioteka uzyskała status narodowej, więc skupiono się na koordynacji gromadzenia PZ przez biblioteki na całym obszarze Rosji oraz współpracy w tym zakresie z Rosyjską Biblioteką Państwową. Wraz z postępem komputeryzacji bibliotek istotną kwestią stało się udostępnianie zagranicznych, licencjonowanych baz danych piśmiennictwa naukowego, wymagające decyzji, czy, i na jakich warunkach, nabywać takie bazy na własność lub poprzestać na dostępie online. Zwrócono uwagę, że przy ustalaniu przyszłej strategii gromadzenia PZ należy m.in. rozstrzygnąć: z nabywania jakich dokumentów można zrezygnować, które publikacje udostępniać tylko online, co przenieść na inne nośniki, czy zachować tylko egzemplarze wzorcowe wersji drukowanej, co gromadzić tylko czasowo (i przez jaki okres). Konieczne jest też systematyczne badanie poziomu wykorzystania zbiorów PZ posiadanych i udostępnianych przez RBN. Podkreślono, że przez cały okres funkcjonowania Biblioteki jej pracownicy, o ile to było możliwe, starali się zdobywać i archiwizować najcenniejsze publikacje prezentujące osiągnięcia nauki i kultury światowej, jak też pozycje dotyczące Rosji i autorstwa Rosjan.