Babin

W artykule przedstawiono nowy wariant metody delfickiej – slow Delphi oraz jego zastosowanie do analizy zachowań i praktyk informacyjnych. Omówione badanie było częścią większego projektu poświęconego zachowaniom informacyjnym zgodnym z ideą Slow Movement. Ruch ten narodził się w 1989 r. we Włoszech wraz z publikacją Slow Food Manifesto, a następnie rozwinął, obejmując różne sfery życia, w których ludzie mogą mieć poczucie utraty kontroli, zmęczenia pośpiechem i stałym obniżaniem jakości na rzecz ilości (pojawiły się m.in. slow cities, slow money, czy slow travel). W literaturze przedmiotu nie odnotowano dotychczas analiz potencjalnego wpływu zasad spowolnienia na zachowania i praktyki informacyjne.

Metodę slow Delphi opracowano, dokonując modyfikacji techniki delfickiej i uwzględniając elementy jej wariantów, między innymi: critical Delphi, policy Delphi, argument Delphi. Nowe narzędzie badawcze charakteryzuje się, w odróżnieniu od innych typów studiów delfickich, przyznaniem panelowi ekspertów większej ilości czasu na rozważanie badanych zagadnień na kolejnych etapach projektu, poddawaniem analizie otwartych kwestii (zamiast wyboru spośród dwóch możliwości), elastycznością całego procesu, który na każdym etapie jest inny i może być zmieniany na mocy porozumienia między moderatorem a uczestnikami panelu. Nowy wariant metody delfickiej ma charakter otwarty, ekspertom stwarza warunki do udzielania twórczych i przemyślanych odpowiedzi.

W omawianym w artykule badaniu uczestniczyło 17 ekspertów zajmujących się zachowaniami i praktykami informacyjnymi. Przebiegło ono w trzech rundach, w których uczestnicy panelu wyrażali swoje opinie, idee, oceny, a moderator po każdej z nich opracowywał wnioski, które na kolejnym etapie badania trafiały do ekspertów z prośbą o ponowne wyrażenie opinii w kontekście przygotowanego podsumowania. W tekście przedstawiono szczegóły dotyczące poszczególnych rund, w tym listy tematów, twierdzeń i głównych obszarów tematycznych. W rundzie pierwszej uczestnikom panelu wysłano dokument prezentujący stanowisko wyjściowe, w którym zwrócono uwagę na takie zagadnienia, jak szerokie możliwości wyboru, tempo współczesnego świata informacji (infomania) itp. Zawierało ono także elementy kontrowersyjne (przejęte z wariantu argument Delphi), mające pobudzić reakcje ekspertów. Następnie, po 7 tygodniach, zebrano opinie uczestników badania i na tej podstawie wydzielono sześć szerokich jednostek pojęciowych: społeczeństwo informacyjne, natura informacji, zachowania i praktyki informacyjne, spowolniona informacja, wzajemne oddziaływanie na siebie zachowania informacyjnego i typu informacji oraz sam proces delficki. One z kolei były podstawą do określenia, drogą negocjacji, 13 tematów (np. natura informacji, jej wykorzystanie i użytkownicy) zawierających 196 zweryfikowanych opinii. W drugiej rundzie uczestnicy panelu mieli 11 tygodni na ustosunkowanie się do poszczególnych twierdzeń, stosując pięciostopniową skalę Likerta – od całkowitej akceptacji do całkowitego odrzucenia danej opinii. Mogli także dodawać uwagi i wyjaśnienia. Analiza odpowiedzi doprowadziła do określenia pięciu głównych wątków wraz z kluczowymi dla nich twierdzeniami. W rundzie trzeciej każdy z ekspertów otrzymał zindywidualizowany dokument zawierający pięć kluczowych twierdzeń wraz opinią panelu jako całości, jak również z wcześniejszymi własnymi komentarzami i ocenami. Uczestnicy panelu mieli cztery tygodnie na ponowne ich rozważenie i ewentualną modyfikację własnego stanowiska. Następnie moderator, na podstawie uzyskanych odpowiedzi, przygotował wnioski dotyczące relacji między zasadami slow a zachowaniami i praktykami informacyjnymi. Wyróżniono pięć zagadnień: zależność od kontekstu (context-dependency), perspektywa dziedzinowa (disciplinary perspective), skupienie na użytkowniku (user-centredness), nowa technologia, kultura informacyjna. Każdy z tych punktów został w artykule omówiony.

Nowy wariant metody delfickiej – slow Delphi, okazał się cennym narzędziem badawczym pozwalającym uzyskać wiedzę o złożonych zagadnieniach, z uwzględnieniem różnorodnych perspektyw i stanowisk. Badanie ujawniło interesujące powiązania między zasadami slow movement a sposobami badania i konceptualizacji zachowań oraz praktyk informacyjnych. Zwrócono uwagę na tempo wyszukiwania informacji – jako na ważny i niedostatecznie zbadany czynnik, który może być przedmiotem dalszych analiz, oraz na czas jako kluczowy element konceptualizacji zachowań informacyjnych. Zasady slow były i mogą być stosowane, by stworzyć „pole manewru” między informacją a sposobem, w jaki jest ona przyswajana, przetwarzana, wykorzystywana lub odrzucana. Lepsze zrozumienie idei spowolnienia może też pomoc jednostkom i organizacjom w skutecznym radzeniu sobie z tempem i skalą współczesnego środowiska informacyjnego, prowadząc tym samym do poprawy „równowagi informacyjnej”.