Babin

W artykule przeanalizowano specyfikę brazylijskiego rynku książki, dynamikę sprzedaży wydań drukowanych i elektronicznych, dane dotyczące czytelnictwa w tym kraju, możliwe kierunki jego transformacji i czynniki mające wpływ na poziom akceptacji mobilnych technologii i cyfrowych formatów oraz na wyniki sprzedaż literatury w formie tradycyjnej. Przedstawiono następnie wyniki badania poświęconego preferencjom czytelniczym Brazylijczyków dotyczącym tradycyjnej i cyfrowej formy lektury, oraz relacjom między tymi dwoma typami publikacji.

Oficjalna historia ebooków w Brazylii jest relatywnie krótka i miała swój początek w 2004 r., wraz z uruchomieniem Portal Domínio Público – finansowanej przez rząd bazy danych zapewniającej bezpłatny dostęp do cyfrowych wersji książek oraz innych mediów z domeny publicznej. Pierwszą cyfrową księgarnię otworzono w tym kraju w 2009 r., a międzynarodowi operatorzy tacy jak Amazon, Kobo i Google zainteresowali się brazylijskim rynkiem książki w 2012 r. Paradoksalnie, mimo niskiego poziomu alfabetyzacji, stosunkowo niskiego odsetka gospodarstw z dostępem do Internetu i niewielkiej popularności mobilnych technologii (w 2012 r. tylko 18% Brazylijczyków posiadało smartfon, a 5% – tablet) oraz wysokich cen książek i przenośnych urządzeń, w tym czytników ebooków, lokalny przemysł wydawniczy jest w stosunkowo dobrej kondycji. Sprzedaż cyfrowych tytułów wzrosła w tym kraju. między 2011 a 2012 r., o ponad 46%, a zyski wydawców i dostawców e-książek – o 343%. W przeciwieństwie do innych, rozwiniętych krajów, takich jak USA, wzrost sprzedaży cyfrowych książek nie spowodował też spadku zainteresowania konsumentów drukowanymi tytułami, a wręcz przeciwnie – ich sprzedaż rosła wraz z rozwojem rynku e-książki (w latach 2011-2012 zyski z tego tytułu zwiększyły się po raz pierwszy od 2008 r.) i postępującym wzrostem gospodarczym, zwiększeniem liczby obywateli z średnim i wyższym wykształceniem i spadkiem liczby analfabetów. Z narodowych sondaży nt. czytelnictwa wynika, że w ciągu dekady, liczba Brazylijczyków oceniających, że przeczytali w ciągu 3 miesięcy poprzedzających badania przynajmniej 1 książkę, wzrosła z 30 do 50%, połowa respondentów nie przeczytała jednak wskazywanej pozycji w całości, podobna ich liczba nie była też w stanie wymienić tytułu przeczytanej książki, a tylko 15% dokonało w ciągu 3 miesięcy książkowego zakupu.

Ponadto, mimo coraz wyższego (73% w 2011 r.) odsetka osób funkcjonalnie piśmiennych, nadal tylko jedna czwarta Brazylijczyków potrafi biegle czytać, rynek wydawniczy jest więc mały i silnie skoncentrowany, a sprzedaż książek drukowanych nie spada, gdyż stała liczba obywateli posiadających dobre umiejętności czytania przekłada się na stałą liczbę potencjalnych czytelników; z kolei wysokie wysokie ceny ebooków nie są atrakcyjne dla osób o niskich dochodach, nie kupujących z tego samego względu papierowych wydań. Wg autorek, równoległy wzrost popularności cyfrowych i drukowanych wydawnictw w Brazylii jest efektem synergii ustanowionej między tymi dwoma mediami. Aby przetestować tę hipotezę, przeprowadziły one dwuetapowe, jakościowe badanie preferencji czytelniczych. W jego pierwszej fazie opracowano sondaż online, mający pomóc ustalić ogólny profil brazylijskich czytelników, którzy mieli wcześniejszy kontakt z ebookami (otrzymano 365 odpowiedzi). W drugiej – zaproszono wybranych 21 respondentów do udziału w pogłębionych, otwartych wywiadach (faktycznie zrealizowano 12). Zebrane wyniki potwierdziły, że w Brazylii e-książki czyta się częściej na smartfonach i tabletach, niż na dedykowanych czytnikach (korzystało z nich tylko 66 z 365 badanych), a mając do wyboru ebook i wersję papierową w tej samej lub zbliżonej cenie, uczestnicy decydowali się częściej na drukowaną opcję lub na zakup obu wersji tego samego tytułu. Na ich wybory miały wpływ czynniki emocjonalne, typ lektury, planowane sposoby i okoliczności wykorzystania i status własności. Na podstawie analizy odpowiedzi badanych potwierdzono synergie między cyfrowymi i drukowanymi wydaniami; zidentyfikowano też 3 główne aspekty relacji między czytaniem w formie drukowanej i elektronicznej. Pierwszy związany był z rolą materialności artefaktów i doświadczeń związanych z czytaniem, drugi – z różnicami między lekturą w celach zawodowych i dla przyjemności, trzeci – z komplementarnością książek papierowych i cyfrowych, wynikającą z połączenia obu pierwszych elementów.