Babin

Z cytowanych przez autorów badań nad zachowaniami informacyjnymi w środowisku akademickim wynika, że katalogi i strony biblioteczne nie stanowią już dla naukowców pierwszego punktu odniesienia przy poszukiwaniu informacji, a zdecydowana większość użytkowników rozpoczyna wyszukiwania od sieciowych wyszukiwarek i polega na nich w coraz większym stopniu przy realizacji celów naukowych i edukacyjnych. Coraz większa popularność sieciowych narzędzi wyszukiwawczych prowokuje pytania o dalszą użyteczność i przydatność katalogów bibliotecznych i bibliograficznych baz danych. Na Uniwersytecie Północnej Karoliny w Chapel Hill (UNC) założono, że katalog biblioteczny powinien pozostać centralnym elementem procesu badawczego i zainwestowano dużo wysiłku w poszerzenie jego zakresu, funkcjonalności i przydatności dla kadry naukowej oraz w rozwój opcji wyszukiwania i dostarczania danych.

W artykule opisano przyjętą strategię rozszerzeń i udoskonaleń tradycyjnego OPAC uczelni i zamianę katalogu w nośnik usług dla społeczności naukowej, ułatwiający nie tylko proste wyszukiwanie, lecz również dostarczanie badaczom potrzebnych danych i materiałów, omawiając szczegółowo przyjęte rozwiązania organizacyjne technologiczne. Pierwszym krokiem do rozbudowy funkcjonalności katalogu była implementacja silnika wyszukiwawczego bazującego na platformie Endeca i uzyskanie pełnej kontroli nad planowanym procesem zmian. Przy wsparciu lokalnego konsorcjum TRLN (Triangle Reseach Libraries Network), bibliotekarze wykorzystali następnie jej opcje wyszukiwania i obsługi faset do rozszerzenia możliwości interfejsów wyszukiwawczych i poprawy użyteczności samego oprogramowania. Zmieniono także m.in. sposób indeksacji i parsowania w systemie haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu (LCSH) i mechanizm ich wykorzystania w wyszukiwaniu przez słowa kluczowe, co ułatwiło dostęp do olbrzymiej liczny metadanych osobom nieznającym formalnej struktury złożonych haseł; „uwolniono” także dane bibliograficzne ze struktury indeksów rekordów MARC, umożliwiając integrację i pozyskiwanie danych z innych formatów, i włączenie do katalogu wybranych kolekcji cyfrowych obiektów (zdigitalizowanych zbiorów ikonograficznych, rękopisów, zasobów wideo, zbiorów danych GIS) oraz odpowiednich pomocy wyszukiwawczych. Opracowane dla poszczególnych baz danych aplikacje pozwoliły też na włączanie do rekordów dodatkowych metadanych i nowych, pożądanych przez użytkowników punktów dostępu, i zapewnienie jednoczesnego wyszukiwania wielu typów materiałów, porozrzucanych wcześniej po różnych lokalizacjach. Integracja zasobów drukowanych i elektronicznych była możliwa dzięki adaptacji multiwuszukiwarki Summon firmy Proquest – dla usprawnienia dostępu do artykułów naukowych i materiałów cyfrowych, zaprojektowano jedno okno wyszukiwania przez słowa kluczowe dla katalogu i indeksu Summon (wyniki wyszukiwań prezentowane są w dwóch kolumnach). Wprowadzane innowacje spotkały się z aprobatą odbiorców – z analizy statystyk wykorzystania wynika, że średnia liczba wyszukiwań w katalogu wzrosła z ok. 13 tys. dziennie w 2009 r. do 19 tys. dziennie w 2013 r.

Aby wykorzystać w pełni potencjał modelu indeksowania Endeca, zdecydowano się także na współkatalogowanie zasobów elektronicznych udostępnianych przez biblioteki TRLN oraz na wykorzystywanie zapewnianych przez dostawców rekordów i serwisów indeksacyjnych dla materiałów cyfrowych z agregatorów danych, a użytkownikom zapewniono możliwość płynnego poruszania się między katalogiem a tymi zasobami dzięki technologii OpenURL. Implementacja Endeca zapoczątkowała też promocję kultury innowacji w bibliotekach UNC, która stała się normą zarówno w odniesieniu do zawartości, jak i interfejsu katalogu – w ciągu kilku lat od wdrożenia systemu, zaczęto regularnie dodawać do niego nowe funkcje (m.in. autouzupełnianie słów i fraz wpisywanych przez użytkownika w okno wyszukiwania, w postaci rozwijalnej listy terminów z indeksu Solr – otwartej platformy wyszukiwania pełnotekstowego, opcję produkcji cytowań sformatowanych w jednym z kilku powszechnie używanych w Stanach Zjednoczonych stylów edytorskich, w tym APA, Chicago i MLA, automatyczny przekład uproszczonych chińskich znaków na tradycyjne, integracja z katalogiem usług dostarczania dokumentów), a katalog stał się punktem dostępu do wielu różnych usług, w tym systemu dostarczania fizycznych dokumentów. Wg autorów, wprowadzone innowacje przyniosły wymierne efekty – w 2013 r., przeprowadzony na wydziałach UNC sondaż wykazał, że 30% respondentów rozpoczyna wyszukiwanie potrzebnych do badań informacji od bibliotecznego katalogu (wynik dla całego kraju wynosi 18%), 41% wykorzystuje go do lokalizacji znanej literatury, do której nie mają fizycznego dostępu, dla 78% funkcja katalogu jako bramki dostępu do poszukiwanych informacji i materiałów uznana została za bardzo istotną (średnia krajowa – 61%).