Babin

Otwarte biblioteki, czyli placówki działające przez określoną część godzin bez obsady personelu to coraz bardziej popularny model wprowadzany w duńskim systemie bibliotecznym od niemal dekady (por. babin.bn.org.pl/?p=1261, BABIN 2008/1/65), a strategię zwiększania dostępności miejskich bibliotek przez zapewniania coraz dłuższych godzin ich pracy w mieszanym systemie – w części samoobsługowym, w części – ze wsparciem bibliotekarzy, realizuje się także w Północnej Jutlandii, w bibliotekach publicznych Aalborg (BPA). W artykule omówiono założenia i zasady działania tego modelu, główne czynniki decydujące o jego udanej implementacji oraz odbiór takiej formy usług przez użytkowników.

Pierwszą filią BPA, w której wydłużono radykalnie godziny pracy (z 33 do 66 godzin tygodniowo) i zapewniono mieszkańcom możliwość samodzielnego korzystania ze zbiorów i pomieszczeń bibliotecznych (w wymiarze 43 godzin tygodniowo) była biblioteka w Vodskov. Placówka przeszła też w tym czasie (2008 r.) kompletną transformację, w trakcie której zmieniono jej wystrój i wyposażenie, tak by stworzyć bardziej przyjazne i wielofunkcyjne miejsce, i wzbogacono zasoby o najnowsze pozycje książkowe, filmowe i medialne. Stała się też ona najważniejszym punktem i koordynatorem działań kulturalnych w mieście, a liczba odwiedzających ją osób wzrosła w krótkim czasie o 9%. Bazując na doświadczeniach z Vodskov, w BPA zreorganizowano wszystkie lokalne filie (12 placówek), które działają od tej pory jako otwarte biblioteki, od 9 rano do 21.00, 7 dni w tygodniu (84 godziny tygodniowo). Przez większą część tego czasu użytkownicy muszą obsługiwać się sami, mają jednak do dyspozycji bibliotekarzy przez 21-23 godz. w tygodniu, rozłożone na 5 dni. Taka formuła działania stała się niezwykle popularna i dobrze oceniana przez użytkowników i w większości wypadków sprawdza się bardzo dobrze, jedyne utrudnienie to duża liczba chętnych chcących skorzystać z pomocy bibliotekarzy w godzinach ich pracy.

Po zdobyciu grantu na instalacje systemu kontroli wstępu i monitoringu, w otwartym modelu działa także od ponad roku centralna biblioteka w Aalborg, przyjmując czytelników już od 8.00 do 22.00 (do 10.00 i po 20.00 – w trybie samoobsługowym). Rankami jest najchętniej odwiedzana przez studentów, którzy wykorzystują przestrzeń biblioteczną jako miejsce do wspólnej nauki oraz rodziców z dziećmi, zapełniających najczęściej przystosowane dla nich pomieszczenie do gier i wspólnego czytania, użytkowane także przez grupy przedszkolne, wieczorami korzystają z niej chętnie osoby szukające cichej, spokojnej atmosfery do lektury i nauki; weekendy to najbardziej popularne dni dla rodzin z dziećmi, zwłaszcza tych, które w tygodniu nie maja czasu na wspólne spędzanie czasu. Użytkownicy mogą dostać się na teren biblioteki korzystając przy automatycznej weryfikacji ze swoich kart ubezpieczenia zdrowotnego, których posiadaczami są wszyscy duńscy obywatele.

Długie godziny otwarcia i zróżnicowana, dopasowane do potrzeb różnych grup ludności oferta to świadomie przyjęta i aprobowana przez władze strategia, mająca wzmocnić pozycję i rolę bibliotek w społeczeństwie i dostosować je do współczesnego stylu życia w trybie 24/7, zróżnicowanych wzorów i modeli pracy oraz konsumpcji dóbr kultury, a także do zindywidualizowanych oczekiwań odbiorców, dla dużej części z których, biblioteki otwarte wyłącznie w godzinach funkcjonowania biur i zakładów pracy były po prostu bezużyteczne. Od czasu zwiększenia dostępności BPA nie zanotowano poważniejszych naruszeń bezpieczeństwa, nie było też potrzeby zaostrzania ich regulaminów. W opinii autorki, otwarcie bibliotek w istotny sposób wpłynęło na poprawę ich wizerunku oraz jakości obsługi użytkowników, odgrywają też one znacznie większą rolę nie tylko dla lokalnych społeczności ale i dla samorządów i polityków.