Babin

Humanistyka cyfrowa (HC) ma od ponad dekady znaczący wpływ na pejzaż akademicki, trudno jednak znaleźć jej powszechnie akceptowalną definicję, czy też sposób określenia granic. W artykule traktowana jest nie jako dział badań, dziedzina wiedzy czy metodologia, lecz jako zbiorowe pojęcie opisujące szereg zjawisk i interakcji na styku badań humanistycznych i cyfrowych technologii, odnoszone też do naukowej wspólnoty wartości, działań i praktyk, zaangażowanej w realizację różnego typu projektów, związanych m.in. z prezentacją i upowszechnianiem humanistyki w sieci, tworzeniem cyfrowych zasobów naukowych oraz platform i narzędzi badawczych dla humanistów. Od początków istnienia HC, duży wkład w jej rozwój miały biblioteki i bibliotekarze, współpracując ze środowiskiem naukowym w ramach programów digitalizacji, analizy tekstu, zarządzania informacją, zapewniania przestrzeni do badań, czy otwartego dostępu do naukowych publikacji i wyników badań. Mimo to, środowisko biblioteczne nie jest nadal zdecydowane, jak należy wspierać badania HC i jak reagować na stałe poszerzanie zakresu wykorzystywanych w niej metod i technik oraz na oczekiwania coraz większej liczby związanych z tym nurtem badaczy.

Aby zilustrować ten brak pewności oraz różnorodność form adaptacji bibliotek do wymogów społeczności zajmującej się projektami cyfrowymi, autorzy prezentują wyniki sondażu przeprowadzonego przez czasopismo American Libraries i firmę wydawniczą Gale Cengage (raport z grudnia 2015 r.), poświęconego ocenie obecnej roli, jaką odgrywają amerykańskie biblioteki w cyfrowej humanistyce i percepcji bibliotekarzy związanych z preferowanym modelem współpracy w ramach digital humanities. Wynika z niego, że ponad 97% respondentów zgadza się, że materiały i wyniki badań HC powinny trafiać do bibliotecznych zbiorów, niemal 3/4 potwierdza, że ich instytucje wspomagają realizację interdycyplinarnych projektów, jednak aż 41% przyznaje, że ich usługi wsparcia dla cyfrowych badań realizowane są ad hoc, a 17% nie prowadzi ich wcale. Działania bibliotek zaangażowanych w HC różnią się znacząco – część ogranicza się do budowy cyfrowych kolekcji, część zapewnia znacznie szerszą gamę usług. W instytucjach ponad 21% badanych stworzono specjalne stanowiska, takie jak bibliotekarz ds. HC (najczęściej pełnią je bibliotekarze dziedzinowi), a 63% ankietowanych uważa, że zatrudnione na nich osoby powinny pełnić rolę pełnoprawnych partnerów i uczestników projektów humanistyki cyfrowej; jednocześnie 1 na 5  bibliotekarzy nie wie, jaki powinien być najlepszy model HC w bibliotekach.

Najpopularniejsze formy współpracy bibliotek i naukowców dotyczą m.in.: cyfrowego publikowania (w tym tworzenia cyfrowych wydań i archiwów publikacji naukowych); budowy cyfrowych bibliotek i kolekcji w różnych formatach danych, dostępnych do pobrania i dalszego kreatywnego wykorzystywania; szkoleń i pomocy w zakresie narzędzi i technik eksploracji tekstu, i cyfrowej pedagogiki. Artykuł zawiera przykłady inicjatyw z każdej z tych kategorii, realizowanych w Stanach Zjednoczonych, rekomendacje dla bibliotek chcących wyjść poza funkcję dostawcy usług i stać się wartościowym partnerem badawczym, i przykłady innowacyjnych placówek, które dokonały takiego wyboru. Do wyróżniających cech tych instytucji zaliczono brak obaw przed eksperymentowaniem, wykorzystywanie mocnych stron oraz predyspozycji i przygotowania zawodowego bibliotekarzy, zwłaszcza w kontekście takich zadań, jak wsparcie szkoleniowe i organizacja informacji, oraz tworzenie sieci współpracy i kontaktów z różnymi środowiskami badawczymi i instytucjonalnymi.