Babin

W artykule omówiono zagadnienia związane z metodyką nauki czytania oraz możliwościami promocji czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży, z uwzględnieniem różnych preferencji czytelniczych oraz czynników takich jak obniżanie się poziomu edukacyjnego młodych ludzi, pojawienie się nowych modeli uczenia się oraz upowszechnienie mediów elektronicznych i nawyków związanych z czytaniem z ekranu. Przeanalizowano także praktyki czytania tekstów w formie cyfrowej w kontekście dwóch teorii: czynnikowej i deiktycznej.

Autorka, na podstawie badań przeprowadzonych przez Rosyjskie Stowarzyszenie Badań nad Czytelnictwem (RSBC) w latach 2002, 2012, 2013, obejmujących osoby w różnym wieku, wśród czytelników ze szkół średnich wyróżnia 5 grup osób: 1) czytające z własnej inicjatywy, zwykle pozostające potem wierne czytaniu przez całe życie; 2) czytające głównie lektury szkolne; 3) czytające okazjonalnie; 4) unikające czytania, o ile to tylko możliwe; 5) ostentacyjnie deklarujące niechęć do czytania. Osoby z grupy 2 do 4 odpowiednio stymulowane przez bibliotekę i nauczycieli mogą z czasem zostać aktywnymi czytelnikami. Najwięcej czytają kobiety w wieku 20-29 lat, z co najmniej średnim wykształceniem, które zaczęły często czytać w wieku 7-10 lat.

Dużo miejsca w artykule poświęcono rozważaniom teoretycznym. Komputeryzacja przyczyniła się do powstania nowych teorii czytelnictwa koncentrujących się na kwestii różnic między czytaniem z ekranu a czytaniem z kartki papieru. Teorie czynnikowe akcentują statyczność, pasywny charakter tekstu zapisanego na papierze, podczas, gdy tekst komputerowy uznają za dynamiczny, podlegający przemianom i pozbawiony struktury liniowej. Gdy dotychczas koncentrowano się na sposobach odbioru treści przez czytelnika, teoria czynnikowa podkreśla aktywną rolę tekstów na ekranie, które przez odsyłacze, pytania, wymagania od użytkownika realizacji kolejnych zadań itp. powodują, że niejako tekst współpracuje z czytelnikiem. Również niektóre założenia znanej z lingwistyki teorii deiktycznej mogą być wykorzystane w rozważaniach nad metodyką nauki czytania przy wykorzystaniu komputera. Teoria ta dotyczy słów, które bez kontekstu nie mają znaczenia (np. zaimek „to”). Nowy sposób kształtowania nawyków czytania ma wyraźnie charakter deiktyczny, to znaczy różni się w zależności od kontekstu i wymaga wielu odmiennych strategii. Konieczne są też umiejętności identyfikacji informacji, jej oceny, wyboru, syntezy, komunikacji. Przy czytaniu (zwykle krótkich) informacji z komputera mniejszą rolę odgrywa ogólny poziom wiedzy czytelnika, co zmniejsza rozziew między osobami czytającymi słabo, a osobami czytającymi sprawnie. Informacja, która ma pozostać w pamięci trwałej powinna być co najmniej dwukrotnie przeczytana. Nie wiadomo na ile informacje uzyskane z komputera okażą się trwałe.

W drugiej części tekstu przybliżono wyniki badań ankietowych dotyczących czytania z ekranu i z kartki papieru, przeprowadzonych przez (RSBC) wśród uczniów 7 klas (12-13-latkowie) w Rosji w latach 2009 i 2010. Badania wykazały, że im sprawniej dziecko czyta tekst drukowany z kartki, tym szybciej oswaja się z czytaniem z ekranu. Osoby, które posiadały komputer do swojej dyspozycji w domu szybciej czytały teksty z ekranu. Respondenci lepiej rozumieli teksty literackie niż publicystyczne, czy popularno-naukowe. Poziom czytania ze zrozumieniem oszacowano jako średni. Dzieci miały duże trudności z ustaleniem czego dotyczy tekst, gdy uzyskały tylko dane szczątkowe jak np. nazwisko autora, tytuł tekstu, ilustracje, tabele i wykresy itp., co świadczy o niskim poziomie wiedzy ogólnej. Badanie potwierdziło wartość nauki czytania z pytaniami, łączącego treści odczytywane z ekranu i z kartki papieru. We wnioskach stwierdza się, że nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni przy korzystaniu na lekcjach z tekstów specjalistycznych kształtować u uczniów umiejętności sprawnego czytania z ekranu i z książki. Dzieci powinny dużo czytać na każdej lekcji oraz korzystać z różnych formatów tekstu. Nowy projekt europejski przewiduje wprowadzenie na wszystkich kierunkach pedagogicznych przedmiotu zapoznającego nauczycieli z metodyką i strategiami nauki czytania z ekranu i z kartki papieru.