Babin

W artykule omówiono wyniki badania zainicjowanego w 2014 r. na Uniwersytecie Karola w Pradze, analizującego relacje cudzoziemców mieszkających w Republice Czeskiej z bibliotekami różnych typów. W jego ramach sprawdzano m.in. potencjalne zależności między stopniem wykorzystywania bibliotek w kraju pochodzenia i w Czechach, sposób postrzegania przez migrantów czeskich bibliotek, wzory zachowań informacyjnych oraz możliwe powody rezygnacji z usług bibliotecznych.

Z danych Czeskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 2014 r. wynika, że liczba cudzoziemców oficjalnie zarejestrowanych na terytorium tego kraju wynosiła w tym okresie 457 tys. (4,3% populacji). Większość z nich mieszkało w Pradze, gdzie stanowili 14% wszystkich mieszkańców. Największą grupę osiedlających się w Czechach obcokrajowców stanowią wg czeskiego urzędu statystycznego Ukraińcy (23%), Słowacy (21%) i Wietnamczycy (13%), a w dalszej kolejności – obywatele Rosji i Polski. Do 2008 r. liczba cudzoziemców przybywających do Czech z zamiarem dłuższego lub stałego pobytu stale rosła, po tej dacie – ustabilizowała się. Skierowane do tej grupy badanie realizowano w dwóch etapach. W pierwszym wykorzystano kwestionariusz online w 7 wersjach językowych (angielskiej, rosyjskiej, wietnamskiej, niemieckiej, hiszpańskiej, polskiej i czeskiej), który rozesłano pocztą elektroniczną do organizacji i jednostek pracujących z imigrantami i zajmujących się problemami migracji, instytutów zagranicznych działających na terenie Czech oraz klubów i związków ekspatriantów. Jako kanał dystrybucji wykorzystano także media społecznościowe; zebrano łącznie 122 odpowiedzi od przedstawicieli 24 państw (43% od osób pochodzących z krajów UE, 57% – z innych regionów świata). Gromadzenie danych zakończono w grudniu 2014 r. W drugiej części badania przeprowadzono uzupełniające, na wpół ustrukturyzowane wywiady z ośmioma respondentami z krajów UE (Polska, Słowacja, Niemcy) oraz z innych regionów świata (Białoruś, Kuba) – wśród nich znaleźli się zarówno aktywni użytkownicy bibliotek, jak i osoby niekorzystające z ich usług. Celem wywiadów było zebranie bardziej szczegółowych danych dotyczących kwestii poruszanych w ankiecie oraz lepsza identyfikacja barier utrudniających imigrantom korzystanie z bibliotek.

Kwestionariusz wypełniły w przeważającej liczbie osoby będące użytkownikami bibliotek (96%) i mające wyższe wykształcenie (79%). Większość z nich (69,8%) odwiedzała te placówki zarówno we własnym kraju, jak i w Czechach, ok. 20,5% – przestała to robić po przeprowadzce do tego państwa, 5,7% zapisało się do biblioteki dopiero po przyjeździe do Czech a 4% – nigdy nie korzystało z usług bibliotecznych. Z analizy uzyskanych odpowiedzi wynika więc, że badani korzystali z bibliotek częściej w miejscach pochodzenia niż w Czechach (największy spadek zanotowano w odniesieniu do bibliotek szkół wyższych – z 42,7% do 28,3%, głównie w związku z zakończeniem przez badanych studiów). Najpopularniejszym typem placówki okazały się biblioteki publiczne, a typem usługi – pożyczanie książek (91,3%). Część respondentów chodzi też do bibliotek by się uczyć (38%), korzystać z Internetu (26,1%) lub czytać gazety (25%); większość trafia tam dzięki rekomendacji znajomych. Sposób postrzegania przez badanych czeskich bibliotek oraz pracy ich personelu był w dużej mierze pozytywny (ceniono zwłaszcza przyjazną atmosferę, pozytywne nastawienie pracowników, brak problemów komunikacyjnych oraz organizowane wydarzenia kulturalne). Wśród przyczyn rzadszych niż w kraju pochodzenia odwiedzin tych placówek wymieniano najczęściej zdobywanie książek przy wykorzystaniu alternatywnych źródeł (księgarnie, serwisy cyfrowe, księgozbiory znajomych i in.), brak współczesnej literatury i czasopism w rodzimych bądź popularnych językach oraz brak czasu. Autorzy uznali, że mimo ograniczeń badania (problemy z dotarciem do docelowych grup, niereprezentatywna próba) udało im się zdobyć dużo cennych informacji dotyczących użytkowników o specjalnych potrzebach informacyjnych, czyli danych, które mogą pomóc w eliminacji barier zniechęcających do regularnego korzystania z bibliotek oraz w organizacji odpowiednich kanałów wymiany informacji z takimi grupami odbiorców.