Babin

Sposób traktowania przez amerykańskie biblioteki publiczne osób dotkniętych bezdomnością jest zagadnieniem rozpatrywanym często zarówno w badaniach z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN), jak i w doniesieniach lokalnych mediów. W artykule dokonano przeglądu najnowszego piśmiennictwa poświęconego analizie tego problemu pod kątem prawnym oraz z perspektywy zasad równego dostępu i sprawiedliwości społecznej. Sprawdzono też pod tym kątem regulaminy 4 dużych miejskich systemów bibliotecznych ze Stanów Zjednoczonych.

W latach kryzysu gospodarczego, biblioteki w tym kraju zaczęły być wykorzystywane w coraz większym stopniu przez ludzi w trudnej życiowej sytuacji i pełnić rolę miejsc zastępujących dzienne schroniska dla osób pozbawionych dachu nad głową. Wiele z tych instytucji wprowadziło więc do swoich wewnętrznych regulacji zapisy zakazujące wnoszenia na własny teren dużej liczby bagaży, jedzenia i spania w pomieszczeniach, i kąpania się w łazienkach, a także punkty pozwalające na wypraszanie gości np. ze względu na ich przykry i uciążliwy zapach, brak butów czy korzystanie w nieodpowiedni sposób z pomieszczeń i urządzeń bibliotecznych. Choć zasady te nie były bezpośrednio i otwarcie skierowane do bezdomnych, dotykają najbardziej tę grupę, i wywołały dyskusje na temat ich zgodności z prawem. Część placówek bibliotecznych zdecydowała się w związku z tym na próby rozwiązywania problemu w inny sposób, włączając do swojego personelu pracowników opieki społecznej, czy też nawiązując współpracę z lokalnymi organizacjami zajmującymi się pomocą bezdomnym.

Głównym celem autorki nie była kompilacja dostępnych w literaturze przedmiotu porad prawnych dla bibliotekarzy, lecz znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy blokowanie komukolwiek dostępu do biblioteki publicznej ze względu na sprawianie dyskomfortu innym użytkownikom (z powodu wyglądu, niedostatków higieny lub zachowania) jest zasadne i etyczne. Skupiła się więc głównie na publikacjach dotyczących doświadczeń i postępowania wobec osób bezdomnych. W pierwszej części artykułu, na przykładzie regulaminów bibliotek Brooklynu, Dallas, St. Louis i San Francisco, omówiła różne podejścia do „trudnych” użytkowników i „problematycznych” zachowań, odnosząc się także m.in. do publikacji ALA w tym zakresie, w tym wydanego przez to stowarzyszenie przewodnika dotyczącego tworzenia procedur i zasad bezpieczeństwa dla czytelników w bibliotekach publicznych (Warren Graham, Black-Belt Librarian: Real world Safety and Security, 2012). W drugiej części przybliżyła interpretacje specjalistów BIN dotyczące orzecznictwa sądów w precedensowych sprawach związanych z legalnością polityki bibliotek, dyskryminacją i prawami czytelników. W trzeciej przedyskutowała kwestie związane ze społeczną odpowiedzialnością bibliotekarzy, analizując referowane krytycznie w piśmiennictwie (i wymienione w części 1.) biblioteczne regulacje w odniesieniu do zaleceń i dokumentów ALA, takich jak deklaracja z 2012 r. dotycząca walki z bezdomnością pn. Extending our Reach: Reducing Homelessness Through Library Engagement. W zakończeniu rozszerzyła swoją analizę o punkt widzenia spoza BIN, przytaczając poglądy urbanisty i geografa Dona Mitchella z książki The right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space (2003), dotyczące wymierzonych przeciwko bezdomnym ustaw wprowadzanych w amerykańskich miastach i delegalizujących de facto ich pobyt w miejscach publicznych. Podkreśliła, że choć teoretycznie biblioteki mają obowiązek służyć wszystkim członkom lokalnej społeczności, wprowadzane przez te placówki regulaminy ograniczają części z nich (w tym szczególnie osobom ubogim) dostęp do bibliotecznych usług. Zaznaczyła też, że biblioteki stanowią dla bezdomnych jedyny punkt dostępu do zasobów informacyjnych, a w żadnej z analizowanych przez nią publikacji nie odniesiono się do ustawowego prawa obywateli do informacji bez ingerencji władz publicznych. Wskazała również, że wyrzucanie kogokolwiek z biblioteki, nawet jeśli chce w niej tylko posiedzieć, stanowi pogwałcenie tego prawa.