Babin

W piśmiennictwie omawiającym zmiany zasad kształtowania księgozbiorów podręcznych, czyli zasobów zawierających różnego typu wydawnictwa informacyjne (encyklopedie, słowniki, bibliografie, podręczniki, opracowania  i inne),  wiele uwagi poświęca się obawom dotyczącym utraty znaczenia i relewantności fizycznych kolekcji tego typu, i ich wypierania przez źródła dostępne w Internecie. W artykule przybliżono historię rozwoju i cele gromadzenia zbiorów podręcznych oraz przedyskutowano opinie dotyczące roli drukowanych i elektronicznych zasobów tego typu, potencjalne wyzwania związane z przejściem służb informacyjnych bibliotek na format cyfrowy oraz korzyści dla bibliotekarzy i czytelników wynikające z udostępniania wysokiej jakości materiałów i usług informacyjnych online.

Z prowadzonych w bibliotekach badań i sondaży wynika, że ze względu na coraz większą liczbę elektronicznych źródeł informacji dostępnych w sieci www oraz przyzwyczajenie użytkowników do możliwości korzystania z nich w każdym dogodnym momencie, wykorzystanie zbiorów podręcznych (ZP) w fizycznych lokalizacjach stale spada (regularnie, w obiegu znajduje się zwykle tylko 10% kolekcji), a najczęściej używanymi (zarówno przez użytkowników, jak i bibliotekarzy) źródłami są te, które można znaleźć online. Coraz częściej rezygnuje się też z przechowywania drukowanych ZP w wolnym dostępie, przenosząc je do zamkniętych magazynów i przeznaczając odzyskaną przestrzeń na miejsca wspólnej pracy czy strefy typu information commons (zob. BABIN 2010/1/46), wstrzymuje się też zakupy drukowanych pozycji, przeznaczając zaoszczędzone środki na rozwój zbiorów elektronicznych. Zastrzeżenia, które zgłaszają przeciwnicy takich rozwiązań dotyczą głównie: 1) preferowania druku przez określone grupy odbiorców; 2) dyskusyjnej wiarygodności internetowych źródeł; 3) pozbawiania dostępu do informacji osób bez kart bibliotecznych; 4) możliwego spadku znaczenia i prestiżu bibliotek jako „świątyń wiedzy” i ich stopniowego upodabniania się do kafejek internetowych czy świetlic. Autorka próbuje odnieść się krytycznie do każdej z tych tez oraz rozpatrzyć pytanie o zakres i miejsce pracy pracowników odpowiedzialnych za udzielanie informacji użytkownikom bibliotek, odwołując się m.in. do opinii ekspertów dotyczących niskiej efektywności przeglądania półek jako strategii informacyjnej, czy danych na temat preferencji czytelniczych, a także eksponując rolę, jaką powinni pełnić bibliotekarze, pomagając użytkownikom w wyborze najbardziej odpowiednich i rzetelnych źródeł informacji online oraz narzędzi wyszukiwawczych, i podnosząc ich kompetencje informacyjne.

Stoi także na stanowisku, że cyfrowe usługi informacji naukowej to nie rewolucja, lecz tylko inny sposób organizacji informacji i jej dostarczania w sposób znacznie bardziej efektywny niż w przypadku operowania zbiorami wyłącznie w fizycznej postaci, a postępującą cyfryzację traktuje nie jako powód do konsternacji, lecz jako naturalną ewolucję zorientowanych na użytkownika usług informacyjnych. Wskazuje również, że biblioteki o dużej koncentracji użytkowników niekwalifikujących się, z powodu niespełniania wymogów identyfikacyjnych, do otrzymania kart bibliotecznych (osób bez stałego miejsca zamieszkania, uchodźców itp.) powinny rozważyć nie zmianę zasad gromadzenia ZP lecz własne regulaminy, udostępniając np. czasowe karty dostępu do stanowisk komputerowych. W podsumowaniu zaznacza, że nie jest zwolennikiem całkowitej eliminacji tradycyjnych ZP, lecz budowy zarówno cyfrowych, jak i drukowanych ZP, utrzymywanych w relacji symbiotycznej (kwestią dyskusyjną pozostaje tylko stosunek jednych do drugich), oraz kształtowania polityki gromadzenia z uwzględnieniem preferencji odbiorców, empirycznych danych dotyczących faktycznego wykorzystania  zbiorów oraz jakości materiałów, niezależnie od ich formatu.