Babin

Aplikacje sieci 2.0, takie jak społeczne tagowanie (zob. babin.bn.org.pl/?p=2824), postrzegane są jako narzędzia poprawiające efektywność wyszukiwania i możliwości przeglądania treści. Ułatwiają one użytkownikom lokalizowanie interesujących ich materiałów, coraz więcej bibliotek włącza je więc do swoich interfejsów katalogowych, mając nadzieję na unowocześnienie własnego wizerunku i szersze angażowanie odbiorców. Folksonomie (zob. BABIN 2007/2/107) są też popularnym przedmiotem badań, z których większość koncentruje się na porównywaniu dodawanych przez użytkowników słów kluczowych z kontrolowanymi słownikami haseł przedmiotowych, stosunkowo niewiele uwagi poświęca się natomiast badaniu faktycznych sposobów i stopnia wykorzystywania tagów przez personel bibliotek, zwłaszcza w kontekście systemów bibliotek publicznych. Autorki postanowiły zebrać w związku z tym nowe, jakościowe dane, które pomogłyby ustalić podejście pracowników tych placówek do używania i oceny opcji tagowania oraz czynniki ułatwiające i utrudniające ich akceptację, przeprowadzając w tym celu wywiady z bibliotekarzami Auckland w Nowej Zelandii.

W 2008 r., w sieci bibliotecznej Auckland, obejmującej 55 bibliotek, zaczęto instalować bazujący na wybranych słowach kluczowych, wizualny interfejs wyszukiwawczy AquaBrowser, zastępujący katalog oparty na słowniku haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu – LCSH (który pozostawiono jako dodatkową opcję na stronie bibliotek). Oprogramowanie to pozwala zarówno odbiorcom, jak i pracownikom na wybór słów kluczowych opisujących biblioteczne pozycje, umożliwia też dodawanie własnych znaczników w oddzielnym oknie, co rozszerza opcje przeszukiwania zasobów. Badanie miało określić reakcję personelu na wprowadzone zmiany, stopień wykorzystania przez bibliotekarzy opcji tagowania w katalogu bibliotecznym, powody używania tagów i napotykane w tym procesie trudności. Do próby badawczej dobrano w nim losowo 6 placówek z 3 rejonów miasta, kierując do ich dyrekcji prośbę o przekazanie pracownikom zaproszenia do udziału w bezpośrednich wywiadach. Przeprowadzono je z 12 osobami pracującymi w różnych działach i na różnych stanowiskach.

Z zebranych od nich informacji wynika, że badani mają wobec nowego katalogu w przeważającej mierze pozytywne nastawienie, cenią też łatwość wyszukiwania i przeglądania zbiorów, jaką zapewnia, a tagi wykorzystywane są, co najmniej okazjonalnie, przez większość z nich (najczęściej jako dodatkowa opcja przeglądania zasobów na dany temat i zawężania wyników wyszukiwań oraz pomocy użytkownikom; sporadycznie – do organizacji książek i dodawania do opisów haseł, które mogą być użyteczne, a których nie ma w rekordach, oraz do personalizacji sposobu organizacji informacji). Nadal można jednak mówić o istnieniu oporów związanych ze stosowaniem takich znaczników. Część bibliotekarzy preferuje formalne, hierarchicznie zorganizowane hasła przedmiotowe z tradycyjnych katalogów i nie ufa folksonomiom ze względu na ich mało strukturyzowany, niekontrolowany charakter, część nie widzi potrzeby zmian i woli korzystać ze starego katalogu; respondenci zgłaszali również zastrzeżenia wobec wyglądu interfejsu AquaBrowser. Przyczyną relatywnie niskiego wykorzystania opcji społecznościowych może być również brak wiedzy personelu na temat funkcji tagów i możliwości ich wykorzystywania – w wywiadach wskazywano na konieczność samodzielnego dokształcania się w tym zakresie, bez wsparcia ze strony instytucji. Istotne okazały się również administracyjne ustawienia monitorów badanych – dwie osoby, które nie używały tagów, pracowały w instytucjach, w których klasyczny katalog, a nie AquaBrowser był standardowym ustawieniem wyszukiwania.

Wśród czynników motywujących do posługiwania się tagami, respondenci wymieniali ograniczenia LCSH, związane m.in. z nieuwzględnianiem lokalnych kontekstów kulturowych, a także intuicyjność i potencjał społecznego tagowania, związany ze zwiększaniem wartości i użyteczności katalogu oraz zapewnianiem użytkownikom dodatkowych punktów dostępu do materiałów bibliotecznych. Z ich odpowiedzi wynika również, że traktują tagi jako uzupełnienie słowników kontrolowanych oraz metodę wzbogacania rekordów bibliograficznych, co jest zbieżne z wynikami badań na temat potencjalnych zastosowań oddolnych, społecznych klasyfikacji, referowanych w literaturze przedmiotu.