Babin

Implementacja oprogramowania o otwartym kodzie źródłowym (OSS) to ważny trend w obszarze wprowadzania nowych technologii, a rozwiązania takie postrzegane są przez rządy wielu krajów jako baza innowacji i narzędzie umożliwiające efektywne świadczenie usług oraz optymalizację kosztów. Najpopularniejszym OSS wykorzystywanym na świecie do budowy instytucjonalnych repozytoriów i bibliotek cyfrowych jest DSpace (por. babin.bn.org.pl/?p=1972), a Indie zajmują drugą (po Stanach Zjednoczonych) pozycję na liście krajów używających go jako platformy do archiwizacji różnego typu dokumentów (w 2013 r. na DSpace pracowało 24 z 35 indyjskich repozytoriów – 68,5%). Autorzy postanowili sprawdzić powody popularności tego systemu i wybierania go w Indiach znacznie częściej niż konkurencyjnych aplikacji, takich jak Fedora, Eprints czy Greenstone, analizując różne przykłady jego instalacji, charakter i rozwój budowanych kolekcji, ich geograficzną dystrybucję oraz typ obsługujących DSpace instytucji.

Dane do analizy gromadzono między czerwcem 2013 r a styczniem 2014, korzystając z oficjalnej strony DSpace (badano znajdując się na niej odsyłacze do 132 indyjskich implementacji tego oprogramowania), forów dyskusyjnych online (społecznościowa sieć Lislink.com), gdzie weryfikowano i aktualizowano dokonywane ustalenia, oraz wyszukiwań w Google, mających na celu identyfikację indyjskich repozytoriów i bibliotek cyfrowych niewymienionych na oficjalnej witrynie projektu. Stworzono na tej podstawie na platformie WordPress internetowy katalog indyjskich baz DSpace. Z zebranych informacji wynika, że większość wymienionych na stronie DSpace indyjskich repozytoriów i bibliotek cyfrowych nie jest widoczna w Internecie – dużo linków kierowało do stron instytucji, komercyjnych witryn i prywatnych stron autorów publikacji naukowych. Ze 132 baz, w połowie 2013 r. tylko 64 można było oglądać i przeszukiwać w sieci, a pół roku później 9 z tych zidentyfikowanych i aktywnych wcześniej repozytoriów DSpace było już niedostępnych online, co oznacza, że część instytucji nie potrafiła utrzymać ciągłości wdrażania tego oprogramowania w środowisku online – z zadaniem tym radzą sobie najlepiej organizacje mające lepsze dofinansowanie. Ustalono jednocześnie, że rozmiar, warunki ekonomiczne, poziom piśmienności i liczba uczelni wyższych w poszczególnych stanach Indii nie mają wpływu na poziom utrzymania cyfrowych systemów. Wiodącą pozycję wśród instytucji wdrażających i prowadzących bazujące na sieci wdrożenia DSpace zajmowały uniwersytety, instytuty techniczne i college’e, wśród jednostek zarządzających przy jego pomocy repozytoriami lub bibliotekami cyfrowymi – prywatne uczelnie. Stosunkowo niewielką liczbę instalacji zanotowano w bibliotekach publicznych, Dspace wykorzystywany jest natomiast przez indyjskie sądy i parlament oraz Shodhganga – indyjski program elektronicznych prac dyplomowych i dysertacji, a ponad połowa sieciowych instalacji zarządzana jest przez instytucje władz centralnych. Najwięcej sieciowych repozytoriów Dspace (21%) znajduje się w Delhi, posiada je też połowa indyjskich stanów (najwięcej – stan Karnataka). W systemach tych, w końcowym okresie badania, przechowywano łącznie ponad 1,7 mln dokumentów (najwięcej – 84%, również w stanie Karnataka), w tym rozprawy doktorskie, artykuły, książki, materiały konferencyjne, czasopisma, prezentacje i orzeczenia sądowe. Zdaniem autorów, kolejnym krokiem w badaniach nad czynnikami warunkującymi przyjęcie i stabilny rozwój systemów OSS na subkontynencie indyjskim, powinna być analiza przyczyn braku ciągłości wykorzystujących DSpace projektów w środowisku online.