Program udostępniania e-książek w Bibliotece Uniwersytetu Technicznego w Tallinie: doświadczenia z platformą EBL
,Kategorie: Biblioteki jako kolekcje, Działalność biblioteki, Źródła informacji
Tagi: biblioteki szkół wyższych, DDA (Demand Driven Acquisition), e-książki, EBL (Ebook Library), Ebook Library, Estonia, gromadzenie zbiorów, PDA (Patron Driven Acquisition), publikacje zagraniczne, wypożyczenia
Możliwość komentowania Program udostępniania e-książek w Bibliotece Uniwersytetu Technicznego w Tallinie: doświadczenia z platformą EBL została wyłączona
Biblioteki szkół wyższych przeznaczają coraz większe środki na zakup lub subskrypcję materiałów w formie cyfrowej, a bazy online książek akademickich stanowią istotną część ich zbiorów. Sposoby pozyskiwania ebooków oferowanych przez wydawców i dostawców zróżnicowały się znacząco w ciągu ostatnich kilku lat – poza możliwością wykupienia, jednorazowo, dostępu do dużych pakietów tytułów na wiele lat, rocznych prenumerat itp., pojawiły się nowe modele sprzedaży, w tym oferty kupna dostępu do wybranych książek, które są naprawdę potrzebne. Artykuł poświęcono przedstawieniu studium przypadku wdrożenia opcji pozwalających na optymalizacji budżetu na gromadzenie zbiorów i zwiększenie ich użyteczności, czyli modelu PDA (ang. patron-driven acquisitions) – zakupów inicjowanych przez użytkownika, bądź też sterowanych popytem (demand-driven acquisitions – DDA). Przybliżono w nim dwuletnie doświadczenia Biblioteki Uniwersytetu Technicznego w Tallinie (BUTT) związane z korzystaniem z platformy EBL – Ebooks Library Corporation, omawiając korzyści z wdrożenia DDA w formie krótkoterminowych wypożyczeń.
Decyzje o zakupie dokumentów w obcych językach dla BUTT bazują niemal zawsze na DDA – zamówień dokonuje się na podstawie zgłaszanego zapotrzebowania kadry akademickiej i studentów. Proces gromadzenia dokumentów w języku estońskim przebiega w odrębny sposób – biblioteka wybiera je na podstawie cotygodniowych ekspozycji materiałów pozyskanych w ramach egzemplarza obowiązkowego. Od kwietnia 2013 r. BUTT udostępnia użytkownikom do wyboru ponad 300 tys. e-książek z EBL i, w tym okresie, wszystkie dodane do jej zbiorów tytuły zostały wybrane przez czytelników i zaakceptowane przez bibliotekarzy odpowiedzialnych za gromadzenie. Wprowadzenie tego modelu pozwoliło na oferowanie użytkownikom znacznie większej liczby publikacji i zagwarantowanie, że większa część zakupionych tytułów będzie używana, a środki na rozwój zbiorów będą wydawane w sposób uwzględniający należycie potrzeby odbiorców.
W pierwszej części artykułu autorka omawia literaturę przedmiotu, referując wymieniane w niej powody przyjmowania przez uczelnie wyższe modelu DDA, ich eksperymenty z różnymi programami gromadzenia i wyniki badań dotyczących wzorów wykorzystania zbiorów e-książek w bibliotekach akademickich. Opisuje też wskaźniki powodzenia programów DDA, związane m.in. z efektywnością kosztową i efektywnością użytkowania oraz bariery utrudniające popularyzację i udostępnianie książek w formacie elektronicznym, w tym – różne stawki VAT dla tytułów drukowanych i ebooków (w krajach UE stawka podatku nakładanego na te ostatnie jest wyższy), i duże kontrasty w tym zakresie między poszczególnymi państwami i regionami. W drugiej części, przedstawia stosowane w BUTT formalne procedury związane z zamawianiem przez studentów i wykładowców pożądanych publikacji w systemie DDA oraz mechanizm działania krótkoterminowych wypożyczeń (ang. short-term loan – STL) – modelu działającego na zasadzie opłaty za każde użycie (pay-per-use). W jego ramach użytkownik może przeglądać bezpłatnie, przez 5 lub 10 min. (w zależności od statusu publikacji), tytuły z EBL, a następnie pożyczyć e-książkę, której brak w zbiorach, zamiast pozyskiwać ją drogą wypożyczeń międzybibliotecznych lub kupować w księgarni (koszty opłaty za dostęp pokrywa biblioteka). Prezentuje następnie dane dotyczące zakupów, sesji online i pobrań z platformy EBL oraz wydatki na STL i zakupy z EBL. Omawia też dane pozyskane z estońskiej bazy statystyk bibliotecznych, by porównać koszty i liczby wypożyczeń / pobrań drukowanych i elektronicznych pakietów książek w BUTT między 2011 a 2014 r. i ocenić zalety gromadzenia materiałów w formacie cyfrowym.
Zakończenie artykułu zawiera wnioski z badania wykorzystania EBL w bibliotece. Wynika z nich, że STL jest bardziej opłacalnym sposobem korzystania z zalet tej platformy, niż zakup (w badanym okresie (lata 2013-2015), średni koszt STL wynosił 33,60 euro, a zakupu – 208,87 euro) i powinien być w BUTT preferowaną formą dostępu do e-książek. Autorka wskazuje jednocześnie na niepokojący trend związany z corocznym podnoszeniem przez wydawców opłat za STL.