Babin

W środowisku naukowym od lat prowadzone są debaty dotyczące możliwych strategii usprawnienia komunikacji naukowej (KN), rozumianej jako procesy produkcji, recenzowania, organizacji, rozpowszechniania i archiwizacji wiedzy naukowej. Zwraca się też uwagę, że kwestia ta ma znaczenie nie tylko dla badaczy, lecz także dla ogółu społeczeństwa,w tym zwłaszcza studentów, pedagogów, decydentów politycznych, administracji publicznej, grantodawców, bibliotekarzy, dziennikarzy, wydawców, publicznych i prywatnych organizacji, a także zwykłych obywateli zainteresowanych rozwojem nauki. Problematyką tą zajęła się także grupa robocza Open Access Network Austria (OANA), prowadząc na spotkaniach w Wiedniu (kwiecień 2015 – czerwiec 2016) dyskusje na temat fundamentalnej reformy systemu KN. Członkowie grupy przyjęli, że otwarta nauka może być odpowiedzią na na wady i ograniczenia dotychczas stosowanych praktyk, przy czym nie należy jej traktować jako celu samego w sobie, lecz jako środek do celu. Ponieważ w środowisku lobbującym za otwartością w nauce nie ma zgody, w jaki sposób określić kierunek i kryteria pożądanych zmian, członkowie zespołu OANA, działającego pod nazwą Open Access and Scholarly Communication opracowali 12 zasad mających stanowić wyznaczniki przyszłego, otwartego systemu KN.

Stworzono je by zapewnić spójne ramy odniesienia dla debat dotyczących ulepszenia bieżącej organizacji KN i zainspirować szeroko zakrojoną dyskusję na temat wspólnej wizji dobrych praktyk w nauce w XXI w. W raporcie omówiono szczegółowo wady i niedostatki obecnego systemu KN i możliwe do podjęcia środki zaradcze, a następnie przedstawiono proponowane przez zespół Open Access and Scholarly Communication standardy i uzasadnienie dla każdego z dokonanych ustaleń.

Na liście 12 zasad wiedeńskich znalazły się: 1. Otwartość (accessibility) – natychmiastowy, powszechny i otwarty dostęp do wyników badań naukowych; 2. Możliwość odnalezienia (discoverability), czyli efektywnego wyszukiwania, przeglądania i eksploracji produkcji naukowej; 3. Zapewnienie ponownego wykorzystywania danych, materiałów i rezultatów (reusability) i budowania na nich podstawie nowej wiedzy; 4. Odtwarzalność (reproducibility) – możliwość prześledzenia procesu pozyskiwania określonych wyników i powtórzenia testów, eksperymentów badawczych lub pomiarów; 5. Transparentność (transparency) – zapewnienie przejrzystych sposobów oceny wiarygodności wyników badań; 6. Zrozumiałość (understandability) – komunikowanie prowadzonych prac w sposób jasny, zwięzły i zrozumiały dla różnych grup odbiorców; 7. Współpraca (collaboration) – wspieranie wspólnych inicjatyw i wymiany doświadczeń między naukowcami i ich partnerami społecznymi, 8. Zapewnianie jakości (quality assurance) – transparentne i kompetentne recenzowanie badań; 9. Ewaluacja (evaluation) – sprawiedliwy i możliwy do sprawdzenia i komentowania proces oceny produkcji badawczej; 10. Weryfikowalny postęp (validated progress) – promowanie zarówno produkcji nowej wiedzy, jak i weryfikacji przyjętych ustaleń, 11. Innowacja (innovation) – wykorzystywanie potencjału nowych technologii; 12. Dobro publiczne (public good) – zapewnienie wszystkim członkom społeczeństwa możliwości korzystania z efektów działalności naukowej.