Babin

Analfabetyzm jest we Francji kluczowym problemem społecznym od ponad 40 lat, a badania z lat 2011-2012 wykazały, że nadal około 7% populacji w wieku od 18 do 65 lat (2,5 mln osób) to osoby wykluczone z aktywnego uczestnictwa w kulturze i życiu społecznym ze względu na brak wystarczającej umiejętności czytania ze zrozumieniem, pisania i liczenia. Nie chodzi przy tym o tradycyjnie rozumiany analfabetyzm, ani o mieszkańców, dla których język francuski nie jest ojczystym, lecz o osoby, które zaliczyły co najmniej 10-letni okres nauki szkolnej i ukończyły 16 lat, jednak mają trudności ze sprawnym funkcjonowaniem we współczesnym społeczeństwie. Powody tego stanu rzeczy są różne i zaliczyć można do nich m.in. wewnętrzne uwarunkowania, problemy z identyfikacją osób mających omawiane problemy różnice regionalne, brak spójnych strategii zaradczych oraz odpowiednich szkoleń. Istotną rolę rolę na tym polu mają do odegrania biblioteki.

W artykule przedstawiono: 1) niektóre dane statystyczne dotyczące tej kategorii obywateli. Wśród analfabetów funkcjonalnych przeważają mężczyźni (60,5%), ponad połowa z nich (53%) ma ponad 45 lat. 48,5% mieszka na terenach wiejskich (26% na wsi; 22% w miasteczkach poniżej 20 tys. mieszkańców); 51,5% – na terenach miejskich: najwięcej (27,5%) w miejscowościach powyżej 100 tys., 10% – w rejonie Paryża. Ponad połowa (51%) jest stale zatrudniona, 10% to bezrobotni, poza tym osoby niepracujące zawodowo – emeryci, uczniowie, gospodynie domowe. Ogólnie stwierdza się, że kategoria wykluczonych społecznie z powodu analfabetyzmu jest bardzo zróżnicowana – obejmuje kobiety i mężczyzn, pracujących i niepracujących, młodych i starych, mieszkających na wsi i w mieście;

2) problemy bibliotek publicznych realizujących program walki z analfabetyzmem funkcjonalnym (AF) (w języku francuskim – l’illettrisme). Biblioteki publiczne muszą opracować program walki z AF, dostosowany m.in. do lokalizacji, wyposażenia i przygotowania bibliotekarzy. Efekty ich pracy zależą od atrakcyjności oferty dla ludzi w sytuacji AF, gościnności bibliotek i stosunku pracowników do tej kategorii użytkowników. Przy planowaniu i realizacji programu należy zachować delikatność, zwłaszcza zwracać uwagę na słownictwo. Określenie „analfabeta” stygmatyzuje, należy go więc unikać, podobnie jak innych sugerujących brak wiedzy lub niepełnosprawność. Zaleca się posługiwanie się wyrażeniami neutralnymi, zwracanie uwagi na przejściowy charakter trudności (np. „osoba znajdująca się w sytuacji AF”) oraz sukcesy w nabywaniu pożądanych umiejętności;

3) organizacje zajmujące się AF. Główną krajową instytucją ds. analfabetyzmu jest Narodowa Agencja ds. Walki z Analfabetyzmem Funkcjonalnym – ANLCI (Agence Nationale de Lutte Contre l’Illettrisme). Jej główna dewiza brzmi: „w celu lepszego działania połączmy siły”. Agencja zbiera informacje nt. AF, uwrażliwia instytucje i organizacje na problemy ludzi w sytuacji AF, organizuje różne formy kształcenia, koordynuje inicjatywy i działania mające na celu walkę z AF, prowadzi badania naukowe i wydaje publikacje na ten temat oraz opracowuje statystyki dotyczące tej tematyki. W strukturze ANLCI wyróżniono: zespół nadzorujący pracę w regionach, radę administracyjną ustalającą priorytety i koordynującą działania, komitet naukowy, komitet konsultacyjny, zespół ds. akcji regionalnych oraz Centrum Zasobów (CRI), świadczące usługi i oferujące zasoby do walki z AF (informacja, materiały metodyczne, kształcenie, technologia). ANLCI stale współpracuje z sektorem socjalnym, stowarzyszeniami, organizacjami społecznym i bibliotekami;

4) zadania bibliotek publicznych. Rola bibliotek jest istotna, choć na razie nadal jeszcze nie są one w pełni zaangażowane i postrzegane jako aktywni uczestnicy walki z AF. Biblioteki lepiej sobie radzą z zapobieganiem analfabetyzmowi niż z pracą nad zwalczaniem utrwalonego AF, gdyż nastręcza to wiele trudności, wymaga przemyślenia strategii i zaangażowania większych środków. Należy walkę z AF włączyć do priorytetów działalności;

5) kierunek działania. Widoczne jest coraz większe zaangażowanie bibliotek w problematykę AF – m.in., na przełomie listopada i grudnia 2015 r., zorganizowano warsztaty i seminarium na ten temat w La Charité-sur-Loire, utworzono specjalną grupę roboczą przy Stowarzyszeniu Bibliotek Francuskich (ABF), przygotowywana jest konferencja „Biblioteki i analfabetyzm funkcjonalny”(6 marca 2017; Biblioteka uniwersytecka w Villetaneuse). Artykuł zawiera odsyłacze do stron www francuskich organizacji i bibliotek zajmujących się tematyką walki z AF.