Biblioteka Centrum Pompidou jako przestrzeń do nauki postaw obywatelskich
,Kategorie: Badania użytkowników, Biblioteki jako kolekcje, Kategorie użytkowników
Tagi: bezdomni, Biblioteka Centrum Pompidou, biblioteki publiczne, Francja, integracja społeczna, Paryż, ubodzy, użytkownicy bibliotek, wykluczenie społeczne
Możliwość komentowania Biblioteka Centrum Pompidou jako przestrzeń do nauki postaw obywatelskich została wyłączona
Autorzy artykułu, na podstawie literatury przedmiotu i badań sondażowych przeprowadzonych w Bibliotece Centrum Pompidou (Bibliothèque Publique d’Information du Centre Pompidou – BPI), omawiają problemy ludzi z najuboższych warstw społecznych, korzystających we Francji z bibliotek publicznych. Analizują również, czy biblioteka otwarta dla wszystkich (zasada przyświecająca twórcom BPI) może służyć nie tylko jako miejsce dostępu do wiedzy i kultury, lecz również przestrzeń oferująca możliwość kontaktów społecznych i nauki postaw obywatelskich, a także szanse na odwrócenie procesu marginalizacji najuboższych.
Jak wynika z sondaży, BPI jest odwiedzana, od czasu swego powstania w 1977 r., przez osoby doświadczające ubóstwa i skrajnego ubóstwa. Przyjęto, że użytkowników tych można postrzegać przez 3 fazy stopniowej marginalizacji: 1) wstępną, zagrażająca wykluczeniem. Użytkownicy z tej kategorii utracili pracę, cierpią z tego powodu, ale starają się o zmianę sytuacji życiowej. Uważają BPI za miejsce nobilitujące – starają się unikać oznak deklasacji, dbają o staranny ubiór i tzw. dobre maniery; 2) etap dłuższego uzależnienia od pomocy socjalnej. Ze względu na złe doświadczenia, osoby w tej sytuacji tracą nadzieję i szanse na jej poprawę, przestaje też dbać o wygląd czy przestrzeganie norm zachowań; 3) na granicy wykluczenia lub za nią – ta kategoria dotyczy najczęściej osób bezdomnych i żyjących długotrwale w skrajnym ubóstwie, mocno zaniedbanych, czasem z problemami natury psychicznej.
Sytuacja życiowa wpływa na sposób korzystania z usług biblioteki i związane z nią oczekiwania – pierwsza grupa zainteresowana jest kursami (językowymi, komputerowymi), ofertami pracy, rozszerzaniem wiedzy, druga traktuje pobyt w bibliotece jako sposób na zapełnienie czasu, w tym – realizację hobby (samodzielnie lub w grupie) czy rozrywkę, trzecia – szuka schronienia. Od czasu do czasu, wśród władz oświatowych Francji istnieje pokusa, aby osoby ubogie i wykluczone przekierować z bibliotek do udzielających im pomocy instytucji socjalnych, albo odwrotnie – organizować dla nich specjalne akcje biblioteczne, takie jak skierowany do uchodźców program „Francja krajem azylu”. Autorzy artykułu sądzą, że obie te postawy w konsekwencji prowadzą do ukrytej dyskryminacji grup marginalizowanych. W BPI, użytkownicy w trudnej sytuacji życiowej chcą być traktowani jak wszyscy pełnoprawni obywatele Francji, a nie jak obiekt troski. Wyniki ankiety wskazują, że są zadowoleni z usług biblioteki – uzyskują pomoc w znalezieniu pracy, odnajdują więzi społeczne, mogą uniknąć niebezpieczeństw pobytu na ulicy. BIP umożliwia im odnalezienie się w przestrzeni publicznej, spowalnia lub oddala proces wykluczenia.
Nie wszyscy bibliotekarze doceniają socjalizującą rolę biblioteki – np. w artykule redakcji amerykańskiego czasopisma Library Journal z listopada 2002 r. opowiedziano się za ściślejszym regulowaniem dostępu najuboższych do placówek bibliotecznych, uznano też, że bibliotekarze nie mają kwalifikacji potrzebnych pracownikom służb socjalnych i nie powinni zajmować się działaniami na rzecz integracji społecznej. Autorzy niniejszego artykułu uzasadniają błędność takiego stanowiska, wskazują też że wizyty w bibliotece dowartościowują społecznie osoby wykluczone z powodu biedy. Zauważają przy tym specyfikę BIP, prestiżowej placówki kultury przyciągającej środowisko artystyczne i ludzi wykształconych, a więc stosunkowo nietypową grupę osób ubogich. Biblioteki w izolowanych, podmiejskich osiedlach są postrzegane przez ich mieszkańców mniej przychylnie, traktowane jako „obce”, młodzieży kojarzą się z nielubianą szkołą — odnotowano incydenty podpaleń. Biblioteki tworzono tam bowiem odgórną decyzją, bez uzgodnień z lokalną społecznością. Z kolei biblioteki akademickie deprymują osoby spoza uczelni, które czują się w nich obco. BIP, zgodnie z intencją fundatora tej biblioteki, wydaje się pełnić rolę katalizatora, dając osobom społecznie marginalizowanym możliwość integracji i szansę awansu społecznego.