Babin

W artykule, na podstawie analizy literatury przedmiotu i doświadczeń brytyjskich bibliotekarzy, przedstawiono listę dobrych praktyk dla bibliotek publicznych, pomocnych przy świadczeniu usług bezdomnym. W Wielkiej Brytanii jest ponad 400 tys. takich osób, przy czym kategoria ta obejmuje nie tylko ludzi żyjących na ulicy, ale też w hostelach, schroniskach, na squatach, u krewnych czy znajomych. Wg przywołanych źródeł, biblioteki mogą służyć tej grupie, dostarczając m.in. dostępu do Internetu oraz informacji nt. możliwości znalezienia miejsca zamieszkania, zatrudnienia, edukacji, opieki nad dziećmi, czy ochrony zdrowia, a przeszkody utrudniające bezdomnym korzystanie z bibliotek wynikają z rozwiązań instytucjonalnych (np. wymóg przedstawienia dokumentów i potwierdzonego adresu zamieszkania) i z negatywnego nastawienia do nich personelu placówek.

W art. przeanalizowano opisane w literaturze studia przypadków (1) oraz omówiono wywiady przeprowadzone z pracownikami bibliotek z części hrabstwa Yorkshire w Wielkiej Brytanii (2).

Ad 1). Po przejrzeniu baz LISA, Proquest, Web of Knowledge i Google Scholar zidentyfikowano 4 teksty omawiające, zgodnie z założeniami badania, konkretne inicjatywy bibliotek adresowane do osób bezdomnych lub z problemami mieszkaniowymi, podejmowane w Wielkiej Brytanii w ciągu ostatnich 10 lat. Opisane w nich działania omówiono, koncentrując się na ich celach, sposobie ich przeprowadzenia, napotkanych problemach oraz metodach ewaluacji.

Ad 2). Przy doborze rozmówców uwzględniono zakres ich obowiązków (szukano osób odpowiedzialnych za organizowanie usług i programów pomocy dla grup narażonych na wykluczenie), przeprowadzono rozmowy z przedstawicielami sześciu spośród dziewięciu wytypowanych placówek. Na ich podstawie zidentyfikowano trudności związane z obsługą osób bezdomnych (takie jak m.in.: brak współpracy ze strony adresatów działań, brak wystarczających środków finansowych po stronie bibliotek, obawa o utratę zbiorów, różnorodność potrzeb odbiorców wynikająca z odmiennych rodzajów doświadczanej bezdomności czy brak wiedzy o skali zjawiska) oraz sposoby ich rozwiązywania (m.in. podkreślono wagę współpracy z organizacjami i instytucjami zajmującymi się bezdomnymi). Na podstawie analizy ww. źródeł sformułowano wytyczne dla bibliotek publicznych dot. świadczenia usług bezdomnym. Zalecono:

a) rozwijanie współpracy z odpowiednimi instytucjami, jak schroniska czy organizacje pomagające bezdomnym,

b) zniesienie wymogu potwierdzania tożsamości, akceptowanie zaświadczeń z tymczasowych miejsc zamieszkania bądź wprowadzenie formy ograniczonego, tymczasowego członkostwa dla osób bez wymaganych dokumentów,

c) upowszechnianie wiedzy o dobrych praktykach i doświadczeniach w środowisku bibliotecznym,

d) popularyzowanie rozwiązań niewymagających dużych nakładów finansowych, jak mobilne punkty biblioteczne czy wprowadzenie kaucji za książki,

e) odpowiednie szkolenie personelu,

f) budowanie zaufania wśród bezdomnych poprzez regularną obecność w ich środowisku,

g) sprawdzanie, czy usługi są odpowiednio dostosowane do potrzeb poszczególnych grup bezdomnych,

h) łączenie ilościowych i jakościowych metod ewaluacji działań.

Choć analizę oparto na niewielkiej liczbie materiałów (4 studia przypadków i 6 wywiadów) i nie uwzględniono w niej opinii samych bezdomnych, to część zaleceń jest zgodna z wnioskami znalezionymi w literaturze fachowej i, zdaniem autorów, mogą być one użyteczne dla placówek publicznych chcących służyć osobom bezdomnym.