Babin

Autorka omawia wyniki sondażu dotyczącego sposobów zarządzania zbiorami mikroform w amerykańskich bibliotekach i instytucjach zainteresowanych rozwojem tego typu zasobów, czyli tych, które nie tylko przechowują, ale też nadal gromadzą materiały w tej formie. Szczególną uwagę poświęca analizie procesów podejmowania decyzji związanych z kształtowaniem, utrzymywaniem i deakcesją mikroform oraz mających na nie wpływ czynników, związanych głównie z praktycznymi aspektami tego formatu, przyjmując jako ramy teoretyczne badania teorię decyzji, w ujęciu mającym zastosowanie w kontekście zarządzania w środowisku bibliotecznym.

Badanie przeprowadzono w marcu 2009 r. przy pomocy kwestionariusza online wysłanego do bibliotekarzy z 463 instytucji ze Stanów Zjednoczonych i Kanady, mogących udostępniać zbiory mikroform. Ich listę ustalono na podstawie przeszukań WorldCat przy pomocy haseł „mikroformy-czasopisma” oraz opcji „wyświetl zasoby”, a następnie przeszukania stron www tych placówek w celu identyfikacji danych kontaktowych. Respondentów pytano o rodzaj lokalnych zasobów mikroform i przechowywanych na nich treści, sposób ich traktowania (układ na półkach, organizacja dostępu), metody zarządzania, to czy nadal się je gromadzi i jak podejmuje się decyzje o ich zachowaniu i deakcesji, zwłaszcza w przypadku dublowania się kolekcji w różnych formatach. Zebrano 217 odpowiedzi (znacząca większość (85,5%) z bibliotek szkół wyższych); po odrzuceniu niepełnych ankiet oraz tych, w których zaznaczono brak badanych zasobów, do dalszej analizy wybrano 166 sondaży (poziom realizacji próby: 35,9%).

Z zebranych danych wynika, że 99,4% badanych placówek przechowuje mikrofilmy, 97,6% – mikrofisze; tylko 47,6% dokonuje ewaluacji ich wykorzystania. Te ostatnie, za czynniki wpływające na spadek zainteresowania omawianymi zasobami uznawały dostępność pełnotekstowych dokumentów online i preferencje użytkowników, natomiast instytucje notujące wzrost lub podobny poziom zainteresowania mikroformami, wskazywały jako jego uwarunkowania brak określonych materiałów w innych formatach, dostępność nowych czytników i/lub oprogramowania pozwalającego użytkownikom na digitalizację zapisanych treści, dobry dostęp bibliograficzny i/lub zapewnienie fizycznego dostępu do zasobów.

Wśród głównych kryteriów decyzji o dalszym przechowywaniu mikroform wymieniano najczęściej unikalność zasobów lub ich szczególną wartość, zaliczanie danej kolekcji do „historycznie” przynależnej do danych zbiorów i zgodność z lokalnymi lub specjalnymi zainteresowaniami. Najczęściej cytowane powody deakcesji to duplikowanie się tych samych zasobów w różnych formatach, ograniczenia przestrzeni magazynowej i względy finansowe (ceny zakupów i statystyki (nie)wykorzystania). Mikroformy gromadzi nadal 94% instytucji respondentów, głównie ze względu na uznanie potrzeby archiwizacji/zachowania danych materiałów, ich dostępność jedynie w tym formacie, oszczędność miejsca (w porównaniu z innymi formatami), konieczność uzupełnienia niekompletnych zbiorów, powody budżetowe i stosunkowo małą podatność tego nośnika na kradzież / zniszczenie.

Uzyskane przez autorkę wyniki okazały się zbieżne z rezultatami innych badań na ten temat. Potwierdzają m.in. negatywne podejście użytkowników do tego formatu, lecz także to, że jest on wykorzystywany w wypadku braku alternatyw. Wykazały też, że mimo popularyzowanych powszechnie w literaturze przedmiotu zaleceń dotyczących uwzględniania statystyk wykorzystania zbiorów przy podejmowaniu decyzji związanych z ich zarządzaniem, 52% respondentów nie prowadzi takich pomiarów, wybory w tej materii dokonywane są więc na podstawie przekonań bibliotekarzy, a nie obiektywnych wskaźników, przyjętych planów postępowania i wytycznych, czy oczekiwań użytkowników. Prywatne opinie badanych nt. użyteczności mikroform, zebrano w  ostatniej części sondażu. Wahały się one od całkiem negatywnych („gdyby było można, zdigitalizowalibyśmy wszystkie mikroformy”, „nie możemy się doczekać, kiedy pozbędziemy się tych zasobów”), przez niechętne („tolerujemy je, gdyż zawierają kolekcje, w które zainwestowano spore pieniądze i które nie są dostępne w innej formie) po doceniające ich wartość („są nadal relatywnie tanie trwałe, w przeciwieństwie do treści cyfrowych”, „nie jest to martwy format i jest nadal poszukiwany przez naukowców”). Poglądy na przyszłość mikroform oscylowały wokół dwóch biegunów: część respondentów przewidywała, że spotka je wkrótce los ptaka dodo, pozostali, że zajmą trwałe miejsce wśród użytecznych formatów, tym bardziej, że obecne trudności gospodarcze sprzyjają decyzjom o zachowaniu zakupionych zasobów. We wnioskach stwierdzono, że lepsze zrozumienie procesów decyzyjnych związanych z mikroformami i dalsze badania w tym zakresie mogą być przydatne przy opracowywaniu rozwiązań także dla innych zasobów zależnych od zmieniających się technologii.