Babin

Po wprowadzeniu na rynek czytników Kindle w 2007 r., e-książki (EK) – dotychczas zasoby marginalne, udostępniane głównie w formie źródeł informacyjnych, stały się jednym z najbardziej popularnych i poszukiwanych materiałów w amerykańskich bibliotekach, a po umożliwieniu użytkownikom w sierpniu 2011 r. pobierania EK na Kindle przez partnera firmy Amazon – platformę Overdrive (globalny dostawca cyfrowych treści i systemów ich dystrybucji dla bibliotek), ich udostępnianie stało się przedmiotem dyskusji we wszystkich instytucjach tego typu, niezależnie od ich wielkości. W artykule omówiono wyniki najnowszych badań poświęconych wykorzystaniu EK i urządzeń do ich odczytu w bibliotekach publicznych Ameryki Północnej (1), przedstawiono również doświadczenia jednej z takich placówek ze Stanów Zjednoczonych, prowadzącej program wypożyczeń Kindle (2).

Ad 1). Obserwowalne w literaturze przedmiotu tendencje to m.in. postrzeganie (niestety niekoniecznie przez przemysł wydawniczy) bibliotek publicznych (BP) jako jednych z najlepszych narzędzi promocyjnych na rynku KE, choćby ze względu na poziom wydatków tych instytucji na cyfrowe książki (dane z USA: ponad 155,6 mln USD w 2009 r.) i olbrzymią bazę użytkowników (1,4 mld odwiedzin w 2009 r.). Postuluje się w związku z tym partnerskie traktowanie bibliotek przez wydawców i dostawców. Autorzy zwracają też uwagę na potrzebę gromadzenia na szerszą skalę danych nt. interakcji użytkowników z EK i sposobów wykorzystywania publikacji w tym formacie w bibliotece i poza nią. Mimo, że BP są pewnego rodzaju laboratorium, w którym eksperymentuje się z EK, nie przeprowadzono zbyt wielu badań tego typu; także sondaże IFLA i COSLA poświęcone przydatności i użyteczności EK skupiały się głównie na analizie nastawień bibliotekarzy i ich percepcji EK od strony logistycznej. Kolejne poruszane w piśmiennictwie kwestie to starania i strategie bibliotek zmierzające do rozwoju kolekcji EK i zwiększenia ich dostępności dla użytkowników oraz związane z tym wyzwania (m.in. ograniczenia umów konsorcyjnych, konieczność gromadzenia EK kosztem wydawnictw drukowanych, utrzymujący się podział cyfrowy). Mimo tych problemów, większość bibliotek w Stanach Zjednoczonych spodziewa się, że format ten znajdzie się w ich ofercie w ciągu najbliższych kilku lat, a wzrost jego wykorzystania, wraz ze spadkiem cen EK i czytników, zapewne radykalnie się zwiększy (wg szacunków Library Journal: o 65% w bibliotekach szkolnych, o 77% – akademickich i 88% – publicznych).

Ad 2). Zaprezentowane studium przypadku dotyczy Menomonie Public Library – małej BP ze stanu Wisconsin obsługującej mieszkańców kilkunastotysięcznego miasteczka i okolicznych terenów wiejskich. Biblioteka udostępnia Kindle od 2010 r – obecnie ma do dyspozycji 17 sztuk. Mogą z nich korzystać wszyscy jej klienci z ważną kartą czytelnika (maksymalny czas wypożyczeń – 14 dni), w tym dzieci – za zgodą opiekunów. Pod koniec 2011 r. na każdym Kindle oferowano 120 tytułów (głównie beletrystyka dla dorosłych i nastolatków), lista ta powiększa się sukcesywnie, co miesiąc, o 1 nowość. Zakupy nowych tytułów Amazon dokonywane są m.in. na podstawie zamówień czytelników i analiz popytu na dane pozycje; placówka uczestniczy także w stanowym programie wypożyczeń przez Overdrive. Program wypożyczeń Kindle okazał się ogromnym sukcesem, mimo bardzo ograniczonej promocji – czytniki znajdują się w stałym obiegu, pozwolił też okolicznym mieszkańcom na korzystanie z bibliotecznych zbiorów EK bez konieczności posiadania takich urządzeń. W trakcie jego trwania zaobserwowano 4 typy użytkowników – jednorazowi klienci zafascynowani nową technologią i chcący ja przetestować przed zakupem, regularni czytelnicy powracający do parę tygodni by wypożyczyć ostatnio dodane tytuły (ci głównie decydują o długotrwałym powodzeniu takich przedsięwzięć); osoby szukające poręcznej formy lektury na czas podróży (klientela z okresów ferii letnich i zimowych) oraz nastolatki i dzieci (dla nich magnesem jest możliwości przeczytania reklamowanych w mediach i popularnych książek w wersji elektronicznej).

Wniosek z prezentowanych badań i doświadczeń jest wg autorów jeden: EK prędko nie znikną z rynku, w gestii bibliotekarzy i naukowców pozostaje więc opracowanie strategii adaptacji tej technologii w sposób najlepiej odpowiadający zmieniającym się potrzebom użytkownikom i stworzenie kanonu najlepszych praktyk związanych z ich udostępnianiem w BP.