Babin

Participatory library czyli biblioteka obywatelska, partycypacyjna lub uczestnicząca – termin zaproponowany przez R. D. Lankesa i J. Silverstein (2006) i zakładający umożliwienie użytkownikom uczestnictwa nie tylko w peryferyjnych, ale też podstawowych funkcjach biblioteki, wzbudził pewne dyskusje w środowisku bibliotecznym, nie przedostał się jednak do głównego nurtu bibliotecznego dyskursu, nie był też jak dotąd dokładnie analizowany w badaniach. Autorzy postanowili wypełnić tę lukę, rozpatrując na podstawie przeglądu fachowego piśmiennictwa trendy rozwoju bibliotek i ewolucję relacji między tymi instytucjami a użytkownikami, podjęli też próbę uzasadnienia koncepcji participatory library i udowodnienia zasadności używania tego pojęcia zamiast stosowanego powszechnie terminu biblioteka 2.0.

W ich ujęciu, tradycyjne biblioteki były „świątyniami wiedzy i literatury”, w których bibliotekarze pełnili role „świątynnych strażników”, kuratorów i przewodników, realizujących samodzielnie wszystkie biblioteczne funkcje i mających jako jedyni bezpośredni dostęp do materiałów znajdujących się w bibliotecznych kolekcjach oraz monopol na katalogowanie czy udzielanie informacji o bibliotecznych zasobach; czytelnicy byli natomiast jedynie pasywnymi odbiorcami ich usług. Pojawienie się nowych technologii, w tym zwłaszcza sieciowych aplikacji 2.0 oraz cyfrowych mediów i źródeł informacyjnych wzbogaciło znacząco biblioteczne kolekcje i wpłynęło na podniesienie pozycji zarówno bibliotekarzy, jak i użytkowników oraz na zmianę ich wzajemnych relacji. W nowym środowisku stali się oni odpowiednio dostawcami informacji oraz klientami mającymi coraz większy wpływ na kształt usług bibliotecznych oraz większą swobodę wyboru, kiedy, jak i czy chcą z nich korzystać.

Rozwój społecznościowych technologii i serwisów dał użytkownikom okazję do angażowania się w działalność bibliotek i zmusiło bibliotekarzy do rekonceptualizacji wizji tych instytucji i przemyślenia roli czytelników we współczesnych placówkach tego typu. Charakter tych zmian tłumaczy się używając modnego terminu biblioteka 2.0. Ma on oznaczać nowy typ usług bibliotecznych skoncentrowanych na użytkowniku i uwzględniających w coraz pełniejszy sposób zasady partycypacji. Użytkownicy stają się w ramach tej koncepcji współtwórcami informacji, zaczynają też odgrywać rolę bibliotekarzy, uczestnicząc w tworzeniu zarówno fizycznych, jak i wirtualnych bibliotecznych serwisów (katalogowanie online, tworzenie metadanych, kontrola danych, odpowiadanie na zapytania, sugerowanie zasobów do zakupu, pomoc przy planowaniu i ewaluacji usług i in.).

Wg autorów, biblioteka 2.0 jest pojęciem kontrowersyjnym i niejednoznacznym, dyskusyjne jest też czy oznacza rewolucję, ewolucję czy po prostu nowy etap w bibliotekarstwie i jak szybko, w związku z rozwojem sieci 3.0, zacznie być ono traktowane jako nieadekwatne i przestarzałe. Ze względu na swoje powiązania z określeniem sieć 2.0 ma też głównie konotacje technologiczne, co prowadzi do negowania partycypacyjnej natury współczesnej biblioteki. Do definiowania nowego paradygmatu usług bibliotecznych i odzwierciedlenia tego, co się obecnie dzieje w tych instytucjach, znacznie bardziej niż biblioteka 2.0 nadaje się ich zdaniem termin participatory library, niezależnie jednak od tego, który z nich będzie stosowany, kluczową kwestią pozostaje „uczestnictwo” jako nieodzowny element nowego modelu biblioteki i trend jej długofalowego rozwoju. W podsumowaniu podkreślają potrzebę badań empirycznych pozwalających na lepsze zrozumienie charakteru i kierunku zmian bibliotecznych praktyk oraz znalezienie odpowiedzi na pytania, na czym faktycznie polega partycypacyjne bibliotekarstwo.